وقتی آهن بدن کم می‌آید

آهن باعث تضمین عملکرد سلول‌های بدن می‌شود، تمرکز و حافظه را بالا می‌برد، انرژی بدن را تأمین می‌کند و به ساخت هموگلوبین‌های سلول‌های خونی کمک می‌کند.

بچه که بودم زمانی که حرف از آهن خون به میان می‌آمد تصور می‌کردم تکه های ریز آهن در خون شناور هستند؛ و حالا که آن روزها گذشته است و معنی آهن خون را بهتر می‌دانم نتیجه‌ی آزمایش‌ها نشان می‌دهد بدنم ساز مخالف می‌زند و برخلاف بسیاری از خانم‌ها ذخیره آهن من بیش از اندازه است.

حتماً می‌دانید که کمبود آهن برای بدن دردسر ساز می‌شود. به خاطر این که آهن یکی از عناصر مغذی و ضروری بدن است و متأسفانه بسیاری از مردم به اندازه‌ی کافی دریافتش نمی‌کنند.

اگر می‌خواهید بیشتر با این ماده‌ی معدنی آشنا شوید و بدانید کمبود آن باعث بروز چه مشکلاتی می‌شود مطالعه‌ی این مطلب را از دست ندهید.

اهمیت آهن در بدن

آهن یکی از عناصر مغذی و ضروری برای حفظ سلامت بدن است. آهن باعث تضمین عملکرد سلول‌های بدن می‌شود، تمرکز و حافظه را بالا می‌برد، انرژی بدن را تأمین می‌کند و به ساخت هموگلوبین‌های سلول‌های خونی کمک می‌کند. این سلول‌ها وظیفه‌ی انتقال اکسیژن به سمت بخش‌های مختلف بدن را بر عهده دارند. آهن افسردگی‌های شما را به دست فراموشی می‌سپارد. با این حال بسیاری از مردم در سرتاسر جهان به اندازه‌ی کافی از این ماده‌ی معدنی دریافت نمی‌کنند.

التهاب زبان، سرگیجه، سردرد، عدم حفظ دمای ثابت بدن، نفس نفس زدن، ناخن‌های شکننده، زودرنجی، تپش قلب یا ضربان نامنظم از عوامل احتمالی دیگری هستند

که نشان می‌دهند شما دچار کمبود آهن شده‌اید

به طور متوسط 20 درصد زنان آمریکای شمالی از کمبود آهن رنج می‌برند. البته باید توجه داشته باشید که رژیم غذایی نامناسب به تنهایی باعث کمبود آهن نمی‌شود. عوامل دیگری هم باعث بروز این مشکل می‌شود. واقعیت این است که برای مطمئن شدن از میزان کافی آهن در بدن باید دقت بیشتری داشته باشید. به عنوان مثال خانم‌هایی که در طول عادت ماهانه‌ی خود خونریزی زیادی دارند باید با پزشک مشورت کنند تا روش‌هایی مانند استفاده از قرص ضد بارداری برای کاهش خونریزی به کار ببرند. به خاطر اینکه آهن بدن با خونریزی از بین می‌رود و شما دچار کمبود آهن خواهید شد.

بیشتر خانم‌ها فکر می‌کنند نمی‌شود به اندازه‌ی کافی آهن جذب کرد

در طول دوره‌ی بارداری بدن به آهن بیشتری نیاز دارد و نمی‌توان برای جذب آهن کافی صرفاً به مصرف مواد غذایی بسنده کرد. اگر باردار هستید پزشک برایتان مکمل آهن تجویز خواهد کرد. البته این به نظر پزشکتان مربوط می‌شود شاید اصلاً نیازی نداشته باشید اما در حالت کلی اکثر خانم‌ها در این دوره به مکمل آهن نیاز پیدا می‌کنند.

افراد گیاه‌خوار که گوشت قرمز مصرف نمی‌کنند یعنی از مهم‌ترین منبع آهن محروم هستند باید میوه، سبزیجات و لوبیای بیشتری مصرف کنند تا بتوانند به اندازه‌ی کافی آهن جذب کنند. با این حال میزان کم خونی ناشی از کمبود آهن در بین گیاه‌خواران بیشتر از افراد معمولی نیست.

حواستان باشد اگر مواد زیر را در خود سراغ دارید احتمال دارد که دچار کمبود آهن باشید:

جذب ناکافی آهن:

کافی نبودن آهن می‌تواند به دلیل عدم مصرف مواد غذایی سرشار از آهن و یا مصرف مواد غذایی دیگری باشد که جلوی جذب آهن کافی را می‌گیرد. بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن و کولیت‌های مزمن همچنین می‌تواند به جذب آهن آسیب برساند به خاطر اینکه آهن بیشتر از طریق سیستم گوارشی جذب بدن می‌شود.

نتایج پژوهشی که در سال 2010 در International Journal for Vitamin and Nutrition Research به چاپ رسید نشان می‌دهد که چاقی مفرط نیز می‌تواند به جذب آهن آسیب برساند.

توجه داشته باشید که مصرف داروهای ضد اسید مانند رانیتیدین یا مصرف زیاد داروهایی مانند امپرازول یا ازومپرازول می‌تواند جلوی جذب آهن را بگیرد.

ورزش‌های شدید:

اگر به عنوان مثال خودتان را برای دوی ماراتون آماده می‌کنید احتمال دارد که میزان زیادی آهن را از طریق تعریق و ادرار از دست بدهید. توجه داشته باشید که دویدن همچنین می‌تواند باعث خونریزی دستگاه گوارش شود (که معمولاً دونده‌ها متوجه آن نمی‌شوند) و این مشکل نیز به از بین رفتن آهن بدن دامن می‌زند. شوک و ضربه‌هایی که در تماس با زمین و مدام به پاها وارد می‌شود یکی دیگر از عواملی است که باعث از بین رفتن خون و در نتیجه گلبول‌های قرمز می‌شوند. برای همین احساس خستگی بیش از حد یا پا درد می‌شوید. کفش‌های مخصوص دو با کفی‌های محکمی ساخته می‌شوند که جلوی این ضربه‌ها را می‌گیرند و از هدر رفتن خون جلوگیری می‌کنند.

اهدای خون:

اگر عادت به اهدای خون دارید باید به میزان آهن بدنتان توجه داشته باشید. سازمان خون کانادا میزان خونی که از اهدا کننده‌ها گرفته می‌شود را تعیین کرده و فقط افرادی را می‌پذیرد که به اندازه‌ی کافی آهن داشته باشند. خون دادن باعث می‌شود که میزان هموگلوبین کاهش پیدا کند اما بدن دوباره شروع به ساخت سلول‌های خونی می‌کند. توصیه می‌کنیم در روزهای بعد از اهدای خون حتماً به مدت چند روز مواد غذایی سرشار از آهن مصرف کنید. علاوه بر این اگر میزان آهن خونتان کمی پایین‌تر از حد نرمال است بهتر است بین دفعات اهدای خون فاصله بدهید.

رنگ پریدگی و احساس ضعف تنها علائم کمبود آهن نیستند

معمولاً در بیشتر موارد علائم کمبود آهن نامشخص است. معمولاً احساس خستگی مزمن و از دست رفتن قدرت بدنی از عوامل کمبود آهن هستند. علاوه بر این‌ها سندروم پاهای بی‌قرار نیز از علائم این کمبود محسوب می‌شوند. توجه داشته باشید که التهاب زبان، سرگیجه، سردرد، عدم حفظ دمای ثابت بدن، نفس نفس زدن، ناخن‌های شکننده، زودرنجی، تپش قلب یا ضربان نامنظم از عوامل احتمالی دیگری هستند که نشان می‌دهند شما دچار کمبود آهن شده‌اید. اگر دچار کمبود جزیی باشید احتمالاً علائم آن را احساس نخواهید کرد. آزمایش خون بدهید و از پزشک خود بخواهید تا میزان آهن بدنتان را مشخص کند. در این صورت خیالتان راحت خواهد شد.

ادامه دارد...

فاطمه مهدی پور

بخش تغذیه و آشپزی تبیان