آیا می دانید مریخ چه رنگی است؟

کاوشگر «كنجكاوی» ناسا که به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین زمین‌شناسان روباتیک جهان نیز شناخته می‌شود، ششم آگوست 2012 پس از یک سفر طولانی بر روی سیاره سرخ فرود آمد و از آن به بعد، اخبار و گزارش‏های مهمی را از مریخ به زمین ارسال کرد.

ناسا اولین بار پنج سال پیش از اینکه اولین شاتلش پرواز کند، فضاپیمایی را بر روی مریخ فرود آورد و از آن زمان تا کنون، یافته‌های جدیدی از مریخ به‌دست آمده است: مریخ‌نوردهای «وایكینگ 1 و 2» خاک مریخ را تجزیه کرده‌اند، «روح» و «فرصت» شواهدی از آب را در این سیاره یافتند و مریخ‌نورد فونیکس، برف را در مریخ به چشم دید. با این همه، سۆال بزرگ همچنان بی‌پاسخ باقی مانده است: آیا مریخ می‌تواند از حیات پشتیبانی کند؟

«كنجكاوی» کاوشگر جدید ناسا است که برای یافتن پاسخ این سۆال راهی مریخ شد. این کاوشگر، پیچیده‌ترین کاوشگر بین سیاره‌ای است که تا به حال ساخته شده است.

تجهیزاتی برای کنجکاوی

به گفته دانشمندان، این کاوشگر نه تنها تواناترین کاوشگری است که تاکنون به سیاره‌ای دیگر فرستاده‌ شده، بلکه تواناترین کاوشگر علمی است که تاکنون از مدار زمین به بیرون قدم گذاشته است.

کنجکاوی که ساخت آن از سال 2004 آغاز شده است، طی 23 ماه اقامتش در مریخ، ده‌ها نمونه را از میان صخره‌های مریخ و یا خاک سطح سیاره استخراج کرده و مورد بررسی قرارداد، همچنین محدوده تجسسی این کاوشگر در مریخ نسبت به دیگر کاوشگران بسیار وسیع‌تر است.

محموله تجهیزات علمی که به همراه کنجکاوی روانه مریخ شده، 10 برابر تجهیزاتی است که تاکنون توسط دیگر کاوشگرهای مریخ به سیاره سرخ منتقل شده‌اند. برخلاف دیگر کاوشگرها، کنجکاوی تجهیزاتی را برای نمونه‌برداری از خاک و سنگ به همراه دارد تا پس از پردازش، آن‏ها را به درون اتاقک آزمایشی انتقال دهد تا تجهیزات تحلیلی، آن‏ها را مورد آزمایش دقیق‌تر قرار دهند.

موقعیت فرود

هدف کنجکاوی کشف این است که آیا محیط مریخ برای تشکیل حیات میکروبی مناسب بوده یا نه، این کاوشگر همچنین به دنبال نشانه‌هایی از حیات میکروبی در میان خاک و سنگ‏های مریخ خواهد بود.

کنجکاوی برای آغاز مأموریت خود در نزدیکی پایه کوهی درون حفره «گیل» فرود آمد، جایی که خاک آن حاوی مواد معدنی است که در آب تشکیل می‌شوند. انتخاب این حفره برای فرود کنجکاوی پس از بررسی 30 موقعیت مختلف توسط 100 دانشمند انجام گرفته است. از آنجایی که منطقه فرود در این حفره به دیواره‌های حفره بسیار نزدیک است، در انتخاب موقعیت دقیق فرود و نحوه فرود دقت بسیار زیادی خرج شده است.

فرود چند مرحله بر روی مریخ

پس از اینکه کنجکاوی به مدار مریخ رسید، طی چندین مرحله تغییر وضعیت داد و خود را برای فرود بر روی سیاره سرخ آماده کرد.

مرحله اول: سکوی حامل از صفحه محافظ حرارتی جدا شده و فضاپیما به گونه‌ای چرخید که بخش محافظ حرارتی آن به‌سوی مریخ قرار گرفت.

مرحله دوم: فضاپیمای حامل با سرعت 21000 کیلومتر بر ساعت به ارتفاع 125 کیلومتری از مریخ رسید و چهار دقیقه پس از ورود سرعت آن به هزار و 700 کیلومتر کاهش پیدا کرد و چتر فرود در ارتفاع 10 کیلومتری باز شد.

مرحله سوم: محافظ حرارتی در ارتفاع هفت کیلومتری از فضاپیمای حامل جدا شد و سرعت به 576 کیلومتر بر ساعت کاهش پیدا کرد.

مرحله چهارم: 50 ثانیه پیش از فرود، چتر از فضاپیمای حامل جدا شده و هشت موتور احتراقی برای کنترل فرود روشن شد.

مرحله پنجم: سرعت به 2.7 کیلومتر بر ساعت رسید و در ارتفاع 20 متری از سطح، کاوشگر از طریق تسمه‌هایی از حمل‌کننده معلق شده و چرخ‌هایش باز شد.

مرحله ششم: کاوشگر 6.5 دقیقه پس از ورود به اتمسفر، بر روی مریخ فرود آمد، تسمه‌ها باز شده و بازو و تیرک کاوشگر برقرار شدند، فضاپیمای حامل از کاوشگر دور شده و جایی دیگر در فاصله 150 متری از کاوشگر سقوط کرد.

فرود مریخ‌نورد کنجکاوی روی مریخ

کنجکاوی با عبور از آسمان‌های آبی مریخ در سطح این سیاره سرخ، درون یک دهانه برخوردی بزرگ با موفقیت فرود آمد. دقایقی پس از آن نخستین تصاویر سیاه سفید را از داخل دهانه برخوردی ارسال کرد، تصاویری که داخل دهانه، چرخ‌های کنجکاوی و سایه آن را که توسط خورشید بعد از ظهر ایجاد شده بود نشان می‌داد. این هفتمین فرود ناسا روی همسایه زمین بود، تلاش‌های دیگر در این رابطه موفقیت‌آمیز نبوده‌اند.

کشف رنگ اصلی مریخ

اقدامات مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا که حفره 6.2 سانتیمتری در یک برآمدگی مریخ حفر کرده نشان می‌دهد که خاک سیاره سرخ، خاکستری است و قرمزی مریخ تنها ظاهری است.

مته‌های حفاری کنجکاوی به دانشمندان این امکان را می‌دهد که به‌دقت زیر لایه‌های غبارآلود زمین را برای نخستین بار بررسی کنند و نخستین چشم‌انداز در نزدیکی سنگی که جان کلوین نام‌گذاری شده، بسیار جذاب است. سنگ جان کلوین نخستین قسمتی بود که این مریخ‌نورد برای نخستین بار به حفاری پرداخت و عملیات جمع‌آوری نمونه را انجام داد.

پودر خاکستری رنگی که توسط مریخ‌نورد کنجکاوی جمع‌آوری شده، ممکن است نشان دهد که آهن بدون تأثیر فرآیند بعدی اکسیده شدن در این نمونه‌ها چگونه وجود دارد، تا مشخص شود که چرا رنگ سنگ‌های مریخ شبیه آسمان آن نیست. این تیم تحقیقاتی اظهار داشتند که نمونه‌های جمع‌آوری شده نشان می‌دهد این سنگ‌ها در گذشته‌های بسیار دور در معرض تماس با آب مایع بوده‌اند.

تنفس هوای مریخ

کاوشگر کنجکاوی ترکیب جوی سیاره سرخ را اندازه‌گیری کرده است و هوای مریخ را به درون سامانه‌ای موسوم به «تحلیل نمونه مریخ» (Sam) کشید تا غلظت گازهای مختلف این سیاره را مشخص کند.

این نخستین بار بود که شیمی اتمسفر این سیاره از زمانی که کاوشگر وایکینگ بر روی سطح آن در اواخر دهه 1970 فرود آمد، آزمایش می‌شود. تحلیل‏های Sam همچنان ادامه دارد اما هیچ شگفتی مهمی در این زمینه مشاهده نشده است، به جز اینکه تا این مرحله ظاهراً دی اکسید کربن در این سیاره گاز غالب است.

دی اکسید کربن مۆلفه اصلی هوای مریخ است، همان طور که کاوشگر وایکینگ کشف کرده بود. این در حالی است که محققان در تلاش برای یافتن اثری از گاز متان بر روی سیاره سرخ هستند. متان دوره حیات کوتاهی دارد و زود از بین می‌رود و وجود آن می‌تواند حاکی از آن باشد که منبعی از این گاز چه به‌صورت زیست‌شناختی یا زمین‌شیمیایی در مریخ وجود دارد. می‌توان امیدوار بود که این Sam می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد.

مریخ‌نورد ناسا به خواب فرو رفت

در اواخر سال 91 مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا دچار یک مشکل جدید رایانه‌ای در سیاره سرخ‌شده و به همین دلیل قرار شد تا مدتی دست از فعالیت کشیده و به خواب فرو رود.

مهندسان مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا مجبور شدند که کار این مریخ‌نورد را به‌منظور ترمیم رایانه‌ای که دچار نقص فنی شده، متوقف کنند. در آن زمان تمام تحقیقات علمی توسط کنجکاوی معلق ماند و اما محققان توانستند پس از چند روز کنجکاوی را دوباره فعال کنند. ناسا اعلام کرد بررسی نمونه‌های سنگ جمع‌آوری شده توسط کاوشگر کنجکاو حاکی از آن است که مریخ می‌توانسته از حیات میکروبی بر روی خود پشتیبانی کند.

«مایكل می یر» دانشمند ارشد برنامه کاوشی مریخ گفت: سۆال اصلی برای این مأموریت این بود که آیا مریخ می‌توانسته یک محیط قابل سکونت باشد یا خیر؟ اکنون با دانسته‌های خود می‌توانیم بگوییم بله، این سیاره می‌توانسته حیات را پشتیبانی کند.

دانشمندان ماه گذشته سولفور، نیتروژن، هیدروژن، اکسیژن، فسفر و کربن (برخی از عناصر شیمیایی ضروری برای حمایت از حیات) را در پودری یافتند که مته حفاری کنجکاوی از یک سنگ رسوبی در نزدیکی بستر رودخانه‌ای باستانی در گودال گیل بر روی این سیاره سرخ خارج کرده بود.

بر اساس اعلام ناسا، دانشمندان از یافتن ترکیبی از مواد شیمیایی اکسیده شده، کمتر اکسید شده و یا اصلاً اکسید نشده که می‌تواند شیب انرژی را برای زندگی انواع زیادی از میکروب‌ها فراهم آورد، شگفت‌زده شده‌اند.