بانویی همیشه در صحنه
استاد شهید علاّمه مطهّری مینویسد: «وظیفه پوششی كه اسلام برای زنان مقرّر كرده است، به این معنی نیست كه آنها از خانه بیرون نروند، زندانی كردن و حبس زن در اسلام مطرح نیست... پوشش زن در اسلام این است كه زن در معاشرت خود با مردان، بدن و موی خود را بپوشاند، و به جلوهگری و خودنمایی نپردازد، آیات مربوطه همین معنی را ذكر میكند، و فتوای فقهاء هم مۆیّد همین مطلب است» (مرتضی مطهّری، مسأله حجاب، چاپ جدید، ص79)
در این مقاله به سیره ارجمند حضرت زهرا(سلام الله علیها) در زمینه پوشش اسلامی نگاهی می افكنیم.
حضرت زهرا(سلام الله علیها) ، آن بانوی بسیار بزرگ جهان، با این كه حریم عفاف و حجاب را به طور كامل رعایت میكرد، در عین حال، در بحرانی ترین حوادث سیاسی و اجتماعی، حضور و ظهور داشت.
درباره حضور حضرت زهرا(سلام الله علیها وآله) در جامعه و گفتگوى حضرت با مردان، خبرهاى متعددى رسیده، مثلاً در بعضى روایتها نقل شده كه حضرت براى گرفتن حقوق پایمال شدهى خود به نزد دستگاه حكومتى وقت مىرود و از حقوق خود و فرزندانش دفاع مىنماید. یا در خبر دیگرى مىخوانیم حضرت براى ایراد خطبه در مسجد حضور مىیابند و خطبهاى معروف بیان مىكنند كه تاریخنویسان آن را ثبت و ضبط نمودهاند. یا بعضى اخبار حاكى از آن است كه حضرت با بعضى صحابه پیامبر گفتگوهایى داشته است.
خطبه ای در حریم عفاف
یکی دیگر از شواهدی که بیانگر حضور حضرت زهرا سلام الله علیها در جامعه است ؛ چگونگی خطبه خواندن حضرت در مسجدالنّبی پس از رحلت پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) در ازدحام مردم است، كه او با این خطبه غاصبان و خطاكاران را به محاكمه كشید و آنان را قاطعانه محكوم كرد، و از حریم ولایت و رهبری امیرمۆمنان علی(علیه السّلام) به دفاع برخاست.
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در عین آن كه حجاب كامل را رعایت میكرد، حجاب را پردهنشینی و انزوای زنان نمیدانست، بلكه شواهد بسیاری وجود دارد كه آن حضرت حجاب را هرگز دست و پاگیر و مانع تلاشهای اجتماعی و سیاسی نمیدانست
چگونگی حركت حضرت زهرا(سلام الله علیها) از خانهاش (كه مجاور مسجد بود) به مسجد، در رابطه با مراعات حفظ حریم حجاب به قدری دقیق و ظریف است، كه جدّا سزاوار است همگان در این مورد با نظر دقیق بنگرند، و نكتهها را دریابند، و سپس خطبه غرّای او را در آن اجتماع و جوّ حاكم مورد بررسی قرار دهند. به راستی كه منظره خطبه خواندن حضرت زهرا(سلام الله علیها) تابلو گویا و بسیار روشن درباره حفظ حریم حجاب، و در عین حال شركت كامل در صحنه برای سخنرانی و دفاع از حریم حق است و این همان راه اعتدال است كه اسلام در همه جا به آن سفارش نموده است.
حجاب؛ انزوا یا حضور
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در عین آن كه حجاب كامل را رعایت میكرد، حجاب را پردهنشینی و انزوای زنان نمیدانست، بلكه شواهد بسیاری وجود دارد كه آن حضرت حجاب را هرگز دست و پاگیر و مانع تلاشهای اجتماعی و سیاسی نمیدانست.
حضور حضرت زهرا(سلام الله علیها) در پشت جبهه، و حتّی گاهی سركشی به رزمندگان اسلام و غذا رسانی به آنها در صف اول جبهه نیز در روایات و تاریخ نقل شده است، چنان كه این موضوع در جنگ خندق و فتح مكّه، رخ داده است.
ما در این جا چگونگی حركت آن حضرت برای القای خطبه را شرح میدهیم، تا مسأله مهم حجاب را از مكتب زهرای اطهر(سلام الله علیها) بیاموزیم، و هم باور كنیم كه زن میتواند در عین حفظ حریم حجاب، از پردهنشینی خارج گردد، و به عنوان نیمی از جامعه انسانی، رسالت خود را به انجام رساند. شرح این چگونگی، نیز میتواند جواب دندانشكنی به آن افرادی باشد كه حجاب اسلامی را كمرنگ گرفته، و خطبه خواندن حضرت زهرا(سلام الله علیها) در مسجد را به عنوان شاهد عقیده ناصحیح خود میآورند، غافل از آن كه شش دلیل و شاهد محكم در مقدّمه خطبه وجود دارد، كه هر كدام نشان دهنده اهمیّت حجاب از نظر حضرت زهرا(سلام الله علیها) است.
حمایت از حق
عبدالله بن حسن (نوه امام حسن مجتبی علیه السلام) از پدران خود نقل میكند، هنگامی كه مسأله غصب فدك رخ داد، و این خبر به حضرت زهرا(سلام الله علیها) رسید، در این هنگام حضرت زهرا(سلام الله علیها) تصمیم گرفت به مسجد برود و در آن جا به عنوان حمایت از حق، سخنرانی كند، چگونگی حركت حضرت زهرا(سلام الله علیها) در متن عبارت چنین آمده:
«لاثَتْ خِمارَها عَلی رَأسِها، وَاشْتَمَلَتْ بِجِلْبابِها وَ اَقْبَلَتْ فی لُمَّةٍ مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساء قَوْمِها، تَطَأُ ذُیُولَها، ماتَخْرُمُ مِشْیَتِها مِشْیَةِ رَسُولِ الله حتّی دَخَلَتْ عَلی اَبِی بَكْرٍ وَ هُوَ فی حَشْدٍ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَالاَنْصارِ وَ فِی غَیْرِهِمْ فَنِیطَتْ دوُنَها مُلائةً فَجَلَسَتْ، ثُمَّ أنَّتْ اَنَّةً اَجْهَشَ الْقَوْمُ لَها بِالْبُكاء، فَارْتَجَّ الَمجْلِسَ، ثُمّ اَمْهَلَتْ هَنِیئةً حَتّی اَسْكَنَ نَشِیَجَ القَوْمِ، وَ هَدَأَتْ فَوْرَتُهُمْ، اِفْتَتَحَتِ الكَلامَ...؛
حضرت زهرا(سلام الله علیها) روسری خود را بر سرش پیچید (خِمار به معنای روسری معمول آن زمان است كه زنان با آن، سر و گردن و سینه خود را میپوشاندند. ) و عبای خود را (كه روپوشی وسیع بود) به سر نمود، و میان گروهی از یاران و زنان خویشاوندش (به سوی مسجد) حركت كرد، آن حضرت هنگام راه رفتن (بر اثر شتاب یا بلندی لباس) به قسمت پایین لباسش پا میگذاشت (در نهایت پوشیدگی راه میرفت) شیوه راه رفتن او (در متانت و وقار) هم چون شیوه راه رفتن رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) بود، تا این كه بر ابوبكر وارد شد، ابوبكر در میان ازدحام مسلمانان قرار گرفته بود، در این هنگام میان آن حضرت و مردم، پردهای نصب شد، حضرت زهرا(سلام الله علیها) نشست، سپس ناله جانسوزی نمود كه بر اثر آن، صدای همه حاضران به گریه بلند شد، به گونهای كه گویی از صدای گریه، مسجد به لرزه درآمد، سپس حضرت زهرا(سلام الله علیها) اندكی سكوت كرد، تا مردم آرام شدند، و جوش و خروششان بر اثر گریه، فرونشست، آن گاه خطبه را شروع كرد»(علاّمه طبرسی، احتجاج طبرسی، ج1، ص131 و 132)
به راستی كه منظره خطبه خواندن حضرت زهرا(سلام الله علیها) تابلو گویا و بسیار روشن درباره حفظ حریم حجاب، و در عین حال شركت كامل در صحنه برای سخنرانی و دفاع از حریم حق است و این همان راه اعتدال است كه اسلام در همه جا به آن سفارش نموده است
این است حجاب
در این عبارت، در رابطه با حفظ حریم حجاب و عفاف در عین شركت در یك صحنه پرشور سیاسی و اجتماعی، شش نكته است كه هر كدام از جهتی بیانگر اهمیّت و عظمت مقام حجاب در سیره حضرت زهرا(سلام الله علیها) است، كه به اختصار بدان اشاره میشود:
1ـ آن حضرت روسری خود را كه به طور كامل سر و گردن و سینهاش را میپوشانید، بر سر گرفت، تعبیر واژه «لاثتْ» (پیچید) حاكی است كه روسری به طور كامل و چسبان به سر و گردن گرفته شده بود، نه به طور سبك و وارفته كه با اندكی تكان دادن از سر رد شود و موی سر آشكار گردد
2ـ حضرت زهرا(سلام الله علیها) علاوه بر آن روسری، لباس روی لباسهایش مانند عبا را بر سر و تن خود پوشانده بود (وَاشْتَمَلَتْ بِجِلْبابِها)
3 ـ لباسی كه بر تنش بود به قدری بلند بود كه در راه رفتن، گاهی قسمت پایین لباس زیر پای حضرت زهرا(سلام الله علیها) قرار میگرفت: (تَطَأُ ذُیُولَها)
4ـ آن حضرت همانند رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) با متانت و وقار حركت میكرد، یعنی هیچ گونه حركات نامناسب و دور از نزاكت در حركت او دیده نمیشد.
5 ـ علاوه بر این ها در مسجد پردهای به احترام او نصب كردند، و آن حضرت در پشت آن پرده خطبه خواند.
6ـ دوستان و زنان خویشانش، اطرافش را گرفته بودند. (وَاَقْبَلَتْ فی لُمَّةٍ ـ ای: جماعة ـ مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساء قَوْمِها).
به این ترتیب نتیجه میگیریم، حضرت زهرا(سلام الله علیها) در عین آن كه در همایش پرشكوه و پرجنجال شركت نمود، همه نمادهای حریم حجاب و عفاف را رعایت نموده است.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منابع:
پرسمان
نشریه پاسدار اسلام
