شما هم نماز قضاشده دارید؟

نماز را برپا دار، زیرا نماز انسان را از كارهای زشت و ناپسند باز می دارد و یاد خدا بسیار بزرگتر است.« عنكبوت ، 45»

طبیعت نماز از آنجا كه انسان را به یاد نیرومندترین عامل باز دارنده یعنی اعتقاد به مبدء و معاد می اندازد دارای اثر بازدارندگی از فحشاء و منكر است.

ممكن نیست كسی نماز بخواند و هیچگونه اثری در او نبخشد هر چند نمازش صوری باشد هر چند آلوده گناه باشد، البتّه این گونه نماز تأثیرش كم است، این گونه افراد اگر همان نماز را نمی خواندند از این هم آلوده تر بودند.

نهی از فحشاء و منكر سلسله مراتب و درجات زیادی دارد و هر نمازی به نسبت رعایت شرایط دارای بعضی از این درجات است. (تفسیر نمونه، ج 16 ص 284)

همینطور در تفسیر نمونه آمده است که مهمترین فلسفه و آثار نماز بازدارندگی از زشتی ها و گناهان است.

منظور از (نهی نماز) هم نهی تشریعی است، یعنی صحت و كمال نماز مشروط به ترك گناهان است و هم نهی تكوینی، یعنی نماز ذاتاً اثر بازدارندگی از گناهان دارد.

فحشاء اشاره به گناهان بزرگ پنهانی است. منكر اشاره به گناهان بزرگ و آشكار است.

می گویند فحشاء گناهانی است كه بر اثر غلبه قوای شهویه دامن گیر انسان می شود ولی منكر، یعنی گناهانی كه بر اثر غلبه قوه غضبیّه صورت می گیرد.

ابن عباس می گوید: نماز پاسداری است كه شخص را از معصیت خدا دور می سازد، پس هر كه را نماز از معصیت دور ننماید معلوم می شود كه آن را با بی اعتنایی انجام داده و برای ساختن خود استفاده نكرده و بیشتر از خدا دور می گردد.

كسی كه نمازش او را از فحشاء و منكر دور نسازد پس نمازش در حقیقت نماز نیست.

سیاق آیات شاهد بر این است كه مراد به این بازداری، بازداری طبیعت نماز از فحشاء و منكر است، البته بازداریش هم به نحو اقتضاء است نه علیّت تامه، كه هر كس نماز خواند دیگر نتواند گناه كند. (المیزان، ج 16، ص 209.)

چطور نماز از فحشاء و منكرات نهی می كند؟

این عمل به خصوص كه انسان آن را در هر روز پنج بار به جا بیاورد و همه عمر ادامه دهد و مخصوصاً اگر آن را همه روزه در جامعه ای صالح به جا بیاورد و افراد آن جامعه نیز مانند او همه روزه به جا بیاورند و مثل او نسبت به آن اهتمام بورزند طبعاً با گناهان كبیره سازش ندارند.

آری، توجه به خدا از در بندگی، آن هم در چنین محیط و از چنین افراد، طبیعتاً باید انسان را از هر معصیتی كبیره و هر عملی كه ذوق دینی آن را شنیع می داند از قبیل قتل نفس، تجاوز به جانها، مال ایتام و زنا و لواط باز بدارد بلكه نه تنها از ارتكاب آنها، بلكه حتی از تلقین آن نیز جلوگیری می كند. برای اینكه نماز مشتمل است بر ذكر خدا، و این ذكر، اولاً ایمان به وحدانیّت خدایتعالی و رسالت و جزاء روز قیامت را به نمازگزار تلقین می كند و به او می گوید: كه خدای خود را با اخلاص در عبادت مخاطب قرار داده، از او استعانت بنما و در خواست كن، كه تو را به سوی صراط مستقیم هدایت نموده، از ضلالت و غضبش پناه دهد. و ثانیاً او را وادار می كند به این كه با روح و بدن خود متوجه عظمت و كبریایی خدا شده، پروردگار خود را با زبان، حمد و ثنا و تسبیح و تكبیر یاد آورد، و در آخر بر خود و هم مسلكان خود و بر همه بندگان صالح سلام بفرستد.

علاوه بر این كه او را وادار می كند از حدث (كه نوعی آلودگی روحی است) و از خبث یعنی آلودگی بدن و جامعه خود را پاك كند و نیز از این كه لباس و مكان نمازش غصبی باشد بپرهیزد و رو به سوی خانه پروردگارش بایستد.

پس اگر انسان مدتی كوتاه بر نماز خود پایداری كند و در انجام آن تا حدّی نیّت صادق داشته باشد، این ادامه در مدت كوتاه به طور مسلّم باعث می شود كه ملكه پرهیز از فحشاء و منكر در او پیدا شود، به طوری كه اگر فرضاً آدمی شخصی را موكّل بر خود كند كه دائماً ناظر بر احوالش باشد و او را آن چنان تربیت كند كه این ملكه در او پیدا شود و به زیور ادب عبوّدیت آراسته گردد، قطعاً تربیت او مۆثرتر از تربیت نماز نیست و به بیش از آن مقدار كه نماز به ریاضت وادارش می كند وادار نخواهد كرد.

آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):

بیش از مقداری که یقین دارد نماز از او فوت شده لازم نیست قضا کند. والله العالم

(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)

آیة الله فاضل لنکرانی(ره):

به مقدار حداقلی که یقین دارد نماز او قضا شده است. قضای آن را بجا آورد و در نظر گرفتن حداکثر هر چند فی نفسه اشکال ندارد ولی نباید مانع انجام حداقل شود.

(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)

منابع:

استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم

سایت نماز