در روز قیامت از انسانها چه سوالی می شود؟

انسانها در مورد معبودی كه عبادت كرده‌اند، مورد سۆال قرار می گیرند. از آنان سۆال می شود كه پیامبران را اجابت كرده‎اند یا خیر. 

انسانها درباره اعمالی كه انجام داده‎اند و از نعمت‎هایی كه در دنیا از آنها بهره برده‎اند و از عهد و پیمانها و از گوش، چشم و دلهای‌شان سۆال خواهد شد. در این بحث از موارد ذكر شده صحبت خواهد شد.

1- مهمترین سۆالی كه روز قیامت از انسانها بعمل می آید راجع به‌ كفر و شرك است. از آنها درباره معبودهایشان سۆال می شود. خداوند می فرماید: آیه: «وَقِیلَ لَهُمْ أَیْنَ مَا كُنتُمْ تَعْبُدُونَ * مِن دُونِ اللَّهِ هَلْ یَنصُرُونَكُمْ أَوْ یَنتَصِرُونَ». الشعراء: 92 - 93

(و بدیشان گفته می‌شود: كجا هستند معبودهائی كه پیوسته آنها را عبادت می‌كردید؟ ‏(معبودهای) غیر از خدا. آیا آنها (در برابر این شدائد و سختیهائی كه اكنون با آن روبرو هستید و هستند) شما را كمك می‌كنند یا خویشتن را یاری می‌دهند؟‏). ‏

«وَیَوْمَ یُنَادِیهِمْ فَیَقُولُ أَیْنَ شُرَكَائِیَ الَّذِینَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ» (القصص: 62)

(روزی (را خاطر نشان ساز كه) خدا ایشان را فریاد می‌دارد و می‌گوید: انبازهائی كه برای من گمان می‌بردید كجایند؟!  (ای مشركان! حالا كه حجابها و پرده‌ها كنار رفته‌اند و هنگامه حساب و كتاب و گرفتاری و درماندگی است، بگوئید بتها و خداگونه‌های انس و جنّی كه می‌پنداشتید و می‌پرستیدید بیایند و شما را از عقاب و عذاب آفریدگار برهانند.))

انسانها درباره اینكه غیر از خدا چه‌ کسی را عبادت می‎كردند و اینکه‌ جانوران و انواع هدایا را به معبودهای باطل تقدیم می‎كردند مورد سۆال قرار خواهند گرفت آیه: « وَیَجْعَلُونَ لِمَا لاَ یَعْلَمُونَ نَصِیبًا مِّمَّا رَزَقْنَاهُمْ تَاللّهِ لَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنتُمْ تَفْتَرُونَ» (النحل: 56)

((كافران) برای بتهائی كه چیزی نمی‌دانند (زیرا كه جمادند)، بهره‌ای (از حیوانات و ارزاق خود) كه ما بدیشان داده‌ایم قرار می‌دهند (و بدین وسیله بدانها تقرّب می‌جویند). به خدا سوگند!  (در دادگاه قیامت) از این دروغ و بهتانها بازپرسی خواهید شد (و سزای كردارتان داده می‌شود.))

و راجع به‌ تكذیب پیامبران مورد سۆال قرار می گیرند: آیه:« وَیَوْمَ یُنَادِیهِمْ فَیَقُولُ مَاذَا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِینَ * فَعَمِیَتْ عَلَیْهِمُ الْأَنبَاءُ یَوْمَئِذٍ فَهُمْ لَا یَتَسَاءَلُونَ»(القصص: 65 – 66)

((خاطرنشان ساز) روزی را كه خداوند مشركان را فریاد می‌دارد و می‌گوید: به پیغمبران چه پاسخی دادید؟ در این هنگام (بر اثر حیرت و دهشت) همه خبرها از یادشان می‌رود (و جملگی دچار فراموشی می‌شوند و سخنی برای گفتن نخواهند داشت و حتّی از هول و هراس) نمی‌توانند چیزی از یكدیگر هم بپرسند)

2- در دنیا چه عملی را انجام داده اند؟

انسان در مورد اعمالی كه در دنیا انجام داده است مورد بازخواست قرار می گیرد.

«فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِیْنَ * عَمَّا كَانُوا یَعْمَلُونَ» (الحجر: 92 - 93)

(به پروردگارت سوگند! كه حتماً (در روز رستاخیز از آنچه در دنیا مردمان انجام می‌دهند) از جملگی ایشان پرس‌‌وجو خواهیم كرد. ‏ (سۆال و بازخواست می‌كنیم) از كارهائی كه (در جهان) می‌كرده‌اند).«فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ»(الأعراف: 6)

((در روز قیامت) به طور قطع از كسانی كه پیغمبران به سوی آنان روانه شده‌اند می‌پرسیم (كه آیا پیام آسمانی به شما رسانده شده است یا خیر و چگونه بدان پاسخ داده‌اید؟) و حتماً از پیغمبران هم می‌پرسیم (كه آیا پیام آسمانی را رسانده‌اید و از مردمان در قبال فرمان یزدان چه شنیده و چه دیده‌اید؟))

3ـ نعمت هایی كه مورد استفاده بوده‎اند

خداوند روز قیامت از نعمت‎هایی كه در دنیا به انسان داده است، سۆال می كند. می‎فرماید:

«ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ»(التكاثر: 8)

(سپس در آن روز از ناز و نعمت بازخواست خواهید شد)

مقصود از نعمت موارد زیر می باشند:

شكم سیر، آب خنك، سایه خانه و مسكن، تعدیل در ساختار جسم و روح و لذت خواب.

انواع نعمت‎هایی كه شمرده شدند، از باب تنوع در تفسیر نعمت بود و گرنه نعمت‎های خداوند بسیار زیادند و قابل شمارش نیستند: « وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا » (إبراهیم: 34 )

(و اگر بخواهید نعمت های خدا را بشمارید (از بس كه زیادند) نمی‌توانید آنها را شمارش كنید)

بعضی نعمت ها ضروری و برخی دیگر از مكملات هستند و مردم نیز در ارتباط با نعمت یكسان نیستند. مردم یك دوران از نعمت هایی بهره می جویند كه در دوره بعدی یا قبلی وجود نداشته و ندارند. در شهری نعمت هایی یافت می شوند كه در شهر دیگر یافت نمی شوند. انسانها از تمام این نعمتها مسۆل خواهند بود.

بعضی از مردم نعمت‎های بزرگ و با ارزش الهی را كه به آنان عنایت شده‎اند، درك نمی كنند و قدر نعمت یك جرعه آب، یك لقمه طعام، مسكن، همسر و فرزندان را نمی‎دانند و نعمت را تنها در ساختمانهای مجلل، باغ ها و سواری‌های آخرین مدل منحصر می دانند.

سۆال از نعمت، در واقع سۆال از انجام شكر و سپاس در برابر نعمت هایی است كه خداوند به انسان عنایت كرده است. هرگاه انسان شكر كند، در واقع حق نعمت را بجا آورده است. اما اگر منكر شود و از نعمت قدردانی نكند، خداوند بروی خشم خواهد كرد.

4ـ عهد و پیمان

خداوند انسانها را در برابر عهدوپیمانی كه با او بسته‎اند مورد بازخواست قرار می‌دهد.آیه:

«وَلَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِن قَبْلُ لَا یُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَكَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْۆُولًا» (الأحزاب: 15)

(آنان قبلاً با خدا عهد و پیمان بسته بودند كه پشت به دشمن نكنند و نگریزند (و در دفاع از اسلام و مسلمین بایستند). عهد و پیمان خدا پرسش دارد (و از وفای بدان بازخواست می‌شود))

وهرگونه عهد و پیمان جایز و مشروعی كه میان انسانها بسته شود، خداوند درباره ایفاء و عدم ایفاء آن سۆال خواهد كرد. می فرماید: « وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْۆُولاً» (الإسراء: 34)

(و به عهد و پیمان (خود كه با خدا یا مردم بسته‌اید) وفا كنید، چرا كه از (شما روز رستاخیز درباره) عهد و پیمان پرسیده می‌شود)

5- گوش،چشم و دل

خداوند انسانها را در برابر تمام گفته‎هایشان مورد سۆال قرار می‌دهد. اینجا است كه انسانها را از گفتن سخنان بدون علم و مدرك برحذر داشته است:  «وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُۆَادَ كُلُّ أُولئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْۆُولاً». الإسراء: 36

(از چیزی دنباله‌روی مكن كه از آن ناآگاهی. بی‌گمان (انسان در برابر كارهائی كه) چشم و گوش و دل همه (و سایر اعضاء دیگر انجام می‌دهند) مورد پرس و جوی از آن قرار می‌گیرد)

قتاده می‎گوید: راجع به‌ آنچه‌ که‌ دیده‌ای یا ندیده‌ای، شنیده‌ای یا نشنیده‌ای، می‌دانی یا نمی‌دانی، چیزی نگو، زیرا خداوند راجع به‌ همه اینها از تو سۆال خواهد كرد.

ابن كثیر می‎گوید: خلاصه آنچه كه در آیه بیان گردید، این است كه خداوند متعال از گفتن سخن بدون علم ومدرك نهی كرده است حتی سخن مظنون و مشكوك را نیز جایز نشمرده است می فرماید: « اجْتَنِبُوا كَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ » (الحجرات: 12)

منبع: وبلاگ وا اسلاماه