منشور تربیتی اسلام

تا قبل از ورود اسلام در عربستان دختران زنده به گور می شدند و پسران از آن رو که اسباب کار بودند زنده می ماندند.

اسلام نه تنها دختران را از مرگ نجات داد بلکه هم به دختران هم به پسران اعتباری انسانی بخشید.

نیازهای کودک

رسول اکرم (ص) می فرمایند: "همانطور که پدران و مادران حقوقی برفرزندان خود دارند و در صورت ترک آن حقوق فرزندان عاق والدین می شوند فرزندان نیز بروالدین خود حقوقی دارند که در صورت عدم رعایت آنها عاق فرزندان می شوند" (محجةالبیضاء –ج2)

زندگانی کودک از زمان تولد – و حتی بیش از آن – آغاز می شود. این کودک نورس از همان ابتدا نیازهایی دارد که باید توسط والدین ارضا شوند.

لذا برای اینکه والدین از این موارد آگاه باشند تا بتوانند به آن توجه کنند به آنها اشاره ای می شود:

نیازهای جسمی کودک:

الف) تغذیه: رشد و نمو جسمانی کودک نیازمند غذا، بهداشت، آب و هوا، مسکن، خواب،بازی و.... است. هر کودک برحسب سن، سالم یا بیماربودن و ... نوع و میزان غذا و خواب متفاوتی را نیاز دارد.

در تعالیم اسلامی سفارش های زیادی در طرز تغذیه ی کودک – از دوران جنینی تا شیرخوارگی و پس از آن – شده است. از آن جمله:

امام صادق(ع) می فرمایند: "به کودکان خود در کودکی شان سویق(غذایی که از آرد گندم و جو تهیه می شود) بخورانید زیرا گوشت بدن را می رویاند و استخوان را محکم می کند" . بحارالانوار، ج14، ص845

و یا اینکه در اسلام توصیه فراوان شده است که زن آبستن حتما روزانه سبزی و میوه ی زیادی بخورد و شیرو گوشت بخورد زیرا فرزند در رحم مادر از غذایی که او میخورد تغذیه می کند و مادر حق ندارد او را از چیزی محروم نماید.

ب) ورزش و بازی: رابطه بین عقل و جسم قابل انکار نیست. در روایات اسلامی داریم که "عقل سالم در بدن سالم است" و لذا توصیه به ورزش کردن برای داشتن بدنی سالم و نیرومند در اسلام وارد شده است .

امام صادق(ع) می فرمایند: "کودک در هفت سال اول زندگی باید آزادانه بازی کند و جنبش بدنی داشته باشد"

در منطق اسلام کودک در دوران اولیه زندگی برای انجام ورزش و بازی آزاد است والدین نباید برای کودکان دراین دوره محیط جدی ایجاد کنند و او را وادار به کارکردن نمایند.

جالب است که اسلام نه تنها کودک را در این دوره آزاد می گذارد بلکه به والدین نیز توصیه می کند که با کودک همگام شوند. رسول اکرم (ص) فرمودند: آن کس که نزد او کودکی است باید در پرورش وی، کودکانه رفتار کند. ( وسائل الشیعه، ج 5، ص 126 )در سیره پیامبر رحمت (ص) می خوانیم که با کودکان همبازی می شدند و در بازی با آنها بچه گانه رفتار می کردند و مقام و موقعیت خود را مانع از این همبازی شدن و همکاری با کودکان نمی دانستند و این مسئله الگویی خوب برای ما مسلمانان است که به اهمیت بازی کودکان پی ببریم.

ورزش هایی که در اسلام پیشنهاد شده است علاوه برتقویت روحی و بدنی برای حوادث زندگی مثل جنگ و غرق شدن و ... نیز مفیدند.

2- نیازهای روانی کودک:

الف) انتخاب نام زیبا: پیامبراکرم(ص) نیز می فرمایند: "از جمله حقوق فرزند بر پدرش سه چیز است. انتخاب نام نیکو، آموزش نوشتن به وی و فراهم کردن ازدواجش پس از بلوغ." بحار الانوار، ج6،ص24، محجة البیضاء، ج2،ص237.

ب) احترام به کودک: پیامبر رحمت(ص) می فرمانید:"به شخصیت کودکانتان احترام بگذارید و آداب رفتار خویش را نیکو گردانید تا مشمول آموزش خدا گردید." وسائل الشیعه، ج15، ص195.

روانشناسان پس از تحقیقات فراوان به این نتیجه رسیده اند که رفتار نامحترمانه با کودک باعث بروز عقده های روانی در او می شود که در آینده برای وی مشکلات روحی و رفتاری فراوانی را به دنبال خواهد داشت.

پیامبر اکرم به والدین توصیه می کند که: "وقتی نام فرزندتان را می برید او را گرامی دارید و جای نشستن او را در مجلس توسعه دهید و نسبت به او رو ترش نکنید." جامع الاخبار، ص124.

ج) محبت به کودک: پیامبر اسلام(ص) می فرمایند: کودکان را دوست بدارید و به آنان رحم کنید و هنگامی که به آنها وعده ای دادید وفا کنید." وسائل الشیعه، ج3، ص135، محجة البیضاء، ج2،ص237.

نیاز به محبت نیازی فطری و ضروری است انسان دوست دارد که محبت کند و مورد محبت واقع شود و رفع این نیاز در مراحل اولیه زندگی – یعنی کودکی – در رشد روانی و شخصیتی کودک اهمیت به سزایی دارد

از جمله مظاهر محبت به کودک بوسیدن وی است رسول اکرم(ص) می فرمایند: "فرزندان خود را زیاد ببوسید زیرا با هر بوسه ای برای شما مقامی در بهشت فراهم می شود که فاصله ی میان آنها پانصد سال است." محجة البیضاء"

د) وفای به قول:به طور کلی وفای به عهد ویژگی مۆمنین است و در اسلام امری واجب شمرده شده است. این امر درباره کودکان اهمیت ویژه ای دارد پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "هنگامیکه به کودکان وعده ای می دهید به آن عمل کنید زیرا آنها شما را روزی دهنده ی خود می دانند" وسائل الشیعه، ج3،ص134.

هـ) عدم تحمیل به کودک: اجازه دهید کودکتان کودکی کند. پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: "خدا بیامرزد کسی را که در نیکی فرزندش او را یاری می کند. پرسید: چگونه او را در نیکی کمک کند؟ فرمود: از کودکش کم را بپذیرد و از آنچه درحد توان او نیست، صرف نظر کند، به او دروغ نگوید و کارهای غیر عاقلانه انجام ندهید." الحدیث جلد 3

و) تعلیم کودک: همانطور که گفته شد آموختن علم – حداقل نوشتن و خواندن – یکی از حقوق کودک است که اسلام بردوش پدر نهاده است.

ز) تربیت اخلاقی: 1-    امام سجاد (ع) در رساله ی حقوق خود می فرمایند: "و اما حق فرزند این است که بدانی او از توست و پیوسته به تو درخیر و شر أمر دنیاست و تو برای تربیت و نیکو ادب کردن وی و راهنمایی اش به سوی خدا و کمک به طاعت وی، مسئول او هستی پس درباره ی فرزندت مانند کسی عمل کن که می داند در احسان به او اجر می برد و در بدی نسبت به او کیفر می بیند." صحیفه سجادیه

نتیجه گیری

کودک در اسلام دارای حقوق جسمی و روحی متعددی است که والدین ملزم به رعایت آن هستند و در صورت کوتاهی کردن در ادای آن حقوق گناه کار بوده و هم مورد حقوق فرزندان و هم مورد مجازات و کیفر الهی قرار خواهند گرفت.

منابع:

2- محجة البیضاء

3- بحارالأنوار

4-الاسلام و الطب

5- جامع الأخبار

6-  تفصیل وسائل الشیعه

7- صحیفه سجادیه

8- اسلام و تعلیم و تربیت

اول نیاز سنجی بعد تربیت دینی

مطالب مرتبط:

در طریق تربیت دینی چه مراقبت هایی لازم است ؟

تربیت دینی در روزهای بحرانی