غده پینه آل یا صنوبری

در زیر نیمکره‌های مخ و در بین دو برجستگی جلویی از برجستگی‌های چهارگانه مغز میانی، غده کوچکی قرار دارد که به علت شباهت به صنوبر، غده صنوبری یا پینه‌آل نامیده می‌شود.

این غده یک ساختمان خاکستری رنگ متمایل به قرمز کوچکی به اندازه یک نخود است که درست در جلوی مخچه جای دارد.

در نوزاد انسان، غده پینه‌آل نسبتا بزرگ است، ولی قبل از بلوغ به مقدار زیادی تحلیل می‌رود.

غده پینه آل هورمونی به نام ملاتونین را ترشح می کند که تنظیم کننده ساعت داخلی ( بیولوژیک) بدن است. میزان ترشح هورمون ملاتونین در تاریکی افزایش می یابد.

لذا هنگام شب میزان ملاتونین خون در بالاترین سطح خود قرار دارد که در طی روز به تدریج از مقدار آن کاسته می شود.

نور وارد شونده به چشم ها نه تنها به دید ما کمک می کند، بلکه ساعت داخلی بدن را از طریق غدد صنوبری و هیپوفیز به فعالیت وا می دارد.

این غده تنظیم کننده آغاز بلوغ بوده، انسان را به خواب وامی دارد و بر حالات خلقی فرد تاثیر می گذارد.

از کارهای شناخته شده غده پینه‌آل در انسان، اثر آن در به تأخیر انداختن بلوغ و افزایش ترشح آلدوسترون از بخش قشری غده فوق‌کلیوی است.

غده پینه‌آل را یکی از ساعت‌های زیستی بدن نیز می‌دانند که در تنظیم پدیده‌های تناوبی شرکت دارد.

وظایف غده پینه آل

- تقویت اعمال جنسی

- کاهش عفونت

- بهبود خواب

- بهبود خلق و خو

- افزایش طول عمر

غده پینه آل و تولیدمثل

بسیاری از فیزیولوژیست ها معتقدند که این غده یک بازمانده ی غیر فعال است، اما عدده ی دیگر سال ها مدعی بودند که غده ی پینه آل وظایف مهمی در کنترل فعالیت های جنسی و تولید مثل دارد.

اما امروزه پس از سال ها بحث به نظر می رسد که طرفداران نظریه عملکرد جنسی برنده هستند و غده پینه آل نقش مهم تنظیمی در عملکرد جنسی و تولید مثلی ایفا می کند.

تحقیقات نشان داه است اگر در حیوانات پست تری که جوانی خود را در فصول معینی از سال می گذرانند، غده ی پینه آل برداشته شود، یا مدارهای عصبی غده ی پینه آل آنها حذف گردد، دوره های طبیعی باروری فصلی از بین می رود.

باروری فصلی در این گونه حیوانات از آن جهت مهم است که به آنها اجازه می دهد در زمانی از سال که احتمال زنده ماندن بچه ها بیشتر است، یعنی بهار یا اوایل تابستان بچه بزایند. مکانیسم این اثر کاملاً روشن نیست، ولی به نظر می رسد که چنین باشد :

1- غده پینه آل به وسیله ی مقدار نور یا "الگوی زمانی" نوری که هر روز به چشم ها می رسد کنترل می شود، مثلا در همستر (نوعی موش بزرگ)، تاریکی بیش از 13 ساعت در روز، غده ی پینه آل را فعال می کند و تاریکی کوتاه تر از آن نمی تواند غده را فعال نماید. به طوری که نوعی تعادل حیاتی بین فعال شدن و نشدن وجود دارد.

مسیر عصبی دخیل در این اثر چنین است : پیام های نور از چشم ها به هسته سوپرا کیاسماتیک در هیپوتالاموس می روند و از آنجا به غده ی پینه آل رفته و آن را وادار به ترشح می کنند.

2- غده پینه آل ملاتونین و چند ماده ی مشابه دیگر را ترشح می نماید. دانشمندان معتقدند که ملاتونین یا یکی از مواد دیگر، از طریق خون یا مایع بطن سوم به غده هیپوفیز پیشین می رود و ترشح هورمون گنادوتروپیک (هورمون تحریک کننده غدد تناسلی) را کاهش می دهد.

لذا در برخی از گونه های حیوانی، ترشح هورمون گنادوتروپیک در حضور ترشح غده پینه آل سرکوب می شود و غدد تناسلی (گنادها) مهار می گردند و حتی تا حدی پسرفت می کنند. تصور می شود این همان چیزی است که در اوایل زمستان، یعنی زمان افزایش تاریکی رخ می دهد.

اما ترشح هورمون های گنادوتروپیک پس از حدود چهار ماه عدم فعالیت، از سر گرفته می شود و با غلبه بر اثر مهاری غده پینه آل، گنادها را یک بار دیگر فعال می سازد و آماده فعالیت کامل طی بهار می کند.

اما اینکه آیا غده ی پینه آل در انسان هم عملکرد مشابهی در زمینه کنترل تولیدمثل دارد یا نه، معلوم نیست.

برخی از تومورهایی که گاهی در ناحیه پینه آل ایجاد می شوند، مقدار زیادی از هورمون های پینه آل را ترشح می کنند، در حالی که سایر تومورها مربوط به بافت های اطراف هستند و با فشار بر غده ی پینه آل باعث تخریب آن می شوند.

هر دو نوع تومور اغلب با عملکرد خطیر هیپوگنادیسم (کاهش تولید هورمون های جنسی توسط غدد تناسلی) یا هایپرگنادیسم همراهند. لذا شاید غده پینه آل حداقل تا حدودی در کنترل رانش جنسی و تولیدمثل در انسان ها دخیل باشد.

نقش غده پینه آل در جانوران

این غده، در مهره‌داران خونسرد، چشم سوم نیز خوانده می‌شود. هورمون غده پینه‌آل به نام ملاتونین در بعضی از مهره‌داران خونسرد باعث روشن شدن رنگ پوست می‌شود.

اثر این هورمون، عكس هورمون ملانوسیت‌ها است و این دو هورمون در تیره و روشن كردن رنگ پوست این جانوران شركت دارند.

فرآوری: نیره ولدخانی

بخش سلامت تبیان

منابع:

پژوهشکده باقر العلوم – کوثر یوسفی

ویکی‌پدیا

پرشین وی

مطالب مرتبط:

ساعت بدن چیست؟

چرا خوابیدن در تاریکی بهتر است؟

ملاتونین؛ تنظیم کننده خواب و بیداری

چرا سالمندان کم‌خواب می‌شوند؟

بی‌خوابی و ساعت بدن

روحم سرما خورده ...

افسردگى زمستانى

6 راه غلبه بر افسردگی زمستانی