خصوصیات اقتصاد سالم چیست؟

این روزها اقتصاد کشور بیمار است. در این شرایط تشخیص دو نکته مهم به نظر می رسد. اول راه علاج و روش خارج شدن از شرایط بیماری و دوم هدف نهایی و مشخصات یک اقتصاد سالم. درباره راه علاج به کرات سخن گفته ایم. در این نوشتار باختصار درباره مشخصات یک اقتصاد سالم صحبت می کنیم.

کارشناسان چه می گویند؟

به طور کلی یکی از شاخصه های توسعه یافتگی، رشد اقتصادی است که این امر نیز به سالم بودن سیستم اقتصادی در آن کشور بر می گردد. در کشورهای رشد یافته، بکارگیری سیاست های مناسب اقتصادی از اولویت خاصی برخوردار بوده، به گونه ای که وجود رشد اقتصادی مستمر و کنترل نرخ تورم از ویژگی های یک اقتصاد سالم محسوب می شود. از سوی دیگر تقویت بعد نظارتی از سوی دستگاه های ذیربط، روند حرکت مستقیم اقتصادی را به سوی رشد و توسعه هدایت می کند.

ار سلان فتحی پور عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در تشریح مشخصات اقتصاد سالم معتقد است:

در یک اقتصاد سالم رابطه ای مستقیم و منطقی میان تولید، تجارت، اشتغال و مهارتهای بازاریابی وجود دارد در حالی که یک اقتصاد ناسالم همواره درگیر موج های تصنعی ناشی از گرانی و تورم تا بیکاری و اشتغال کاذب است.

این در حالی است که اقتصاد ناسالم بر رانت و ویژه خواری استوار بوده و مفاسد اقتصادی در آن منحنی رشد را نشان می دهد.

شرایط باید به گونه ای فراهم شود تا سیاست های منسجمی در نهادهایی نظیر بانک مرکزی، بازار پول و سرمایه و سایر نهادهای اقتصادی بکار گرفته شود تا در مجموع به افزایش نرخ رشد اقتصادی منجر شود.

در همین خصوص هادی حق شناس، عضوکمیسیون برنامه و بودجه مجلس به خبرنگار ما گفت: مهم ترین اصل در یک اقتصاد سالم، ضرورت توجه به تعیین قیمت ها توسط عرضه و تقاضاست.

وی با تاکید بر این که مکانیزم تعیین قیمت در بازار باید به طور قطع توسط عرضه و تقاضا تعیین شود، خاطر نشان کرد: تنها در این صورت افزایش تولید صورت خواهد پذیرفت و تعادل واقعی در اقتصاد ایجاد می شود.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به مزایای یک اقتصاد آزاد، تصریح کرد: وقتی صحبت از اقتصاد باز می شود، این به معنای عدم کنترل و نظارت دولت نیست، بلکه به این معنی است که تعیین مقدار و قیمت تولید از سوی دولت ضروری نبوده و دولت تنها باید نقش سیاستگذار را ایفا کند.

حق شناس با بیان آن که فاکتورهای مختلفی در برقراری یک اقتصاد سالم موثر است، اظهار داشت: در واقع در صورتی که هر یک از بازارهای پول و سرمایه و یا نظام حقوق و دستمزد که خروجی های حیاتی در یک اقتصاد به شمار می روند، به سمت و سوی واقعی رشد خود هدایت نشوند، سیستم اقتصادی هر کشوری را دچار بحران می کند.

این نماینده مجلس تصریح کرد: از سوی دیگر وجود تعامل میان اقتصاد ملی با اقتصادهای بین المللی و تناسب لازم قوانین بیمه و کار با رشد اقتصادی، از ویژگی هایی است که موجب تمایز اقتصاد سالم از اقتصادهای زیرزمینی می شود.

خصوصیات اقتصاد سالم از دیدگاه اسلام

یکی از اصول اولیه اقتصاد سالم، حیات و قابلیت رشد و نمو ثروت است، همان طوری که از شرائط اولیه یک اجتماع سالم اقتصاد سالم‏ است. اقتصاد سالم یعنی اقتصاد قائم به ذات و بی‏عیب و غیرقائم به غیر. جامعه باید بنیه اقتصادی سالمی داشته باشد، مبتلا به کم خونی اقتصادی‏ نباشد و اگرنه، مانند یک مریض کم خون و یا مریضی که دستگاه قلب و جهاز دمویه‏اش خراب است همیشه مریض خواهد بود. گمان نمی‏رود هیچ عالم‏ و بلکه هیچ عاقلی منکر لزوم و ضرورت اقتصاد سالم باشد.

از نظر اسلام‏ هدفهای اسلامی بدون اقتصاد سالم غیرقابل تأمین است. اسلام می‏خواهد که‏ غیرمسلمان در مسلمان تسلط و نفوذ نداشته باشد. این هدف هنگامی میسر است که ملت مسلمان در اقتصاد نیازمند نباشد و دستش به طرف غیرمسلمان‏ دراز نباشد، و الا نیازمندی ملازم است با اسارت و بردگی، هرچند که اسم‏ بردگی در کار نباشد. هر ملتی که از لحاظ اقتصاد دستش به طرف ملت دیگر دراز باشد اسیر و برده او است و اعتباری‏ به تعارفهای دیپلماسی معمولی نیست.

اسلام مکاسب محرمه دارد، قبل از هر مسئله‏ای در مکاسب، مکاسب محرمه را عنوان می‏کند، فروختن بت و صلیب را حتی به غیرمسلمانان‏ تحریم می‏کند، فروختن شراب و لات قمار و وسائل گمراهی را مطلقا تحریم‏ می‏کند، فروش کتب ضلال را تحریم می‏کند، پس در عین اینکه اسلام طرفدار ازدیاد ثروت‏ است و ثروت را وسیله تأمین هدفهای عالی خود می‏داند، به همین دلیل که‏ هدف، عالی‏تر از خود ثروت است راه دآرمد را تمایلات و تقاضا نمی‏داند، مصلحت را راه می‏داند، اما در اقتصاد جدید اینگونه محدودیتها وجود ندارد، خصوصا اقتصاد سرمایه داری، از صادراتشان می‏توان حقیقت را فهمید که از مملکتهای نیازمند مثل ایران چه می‏برند و چه تحویل می‏دهند. مطلب دیگر اینکه همان طور که نباید از هر راهی به دنبال ثروت‏ بود، نباید سیستم اقتصادی به شکلی باشد که رشد و نمو را متوقف و فلج‏ کند و جلوگیری نماید.

از جمله چیزهایی که مانع رشد است به عقیده ما تز " کار به قدر استعداد و مخارج به قدر احتیاج " است که لازمه اش‏ اشتراک مردم در منافع یکدیگر است. این چند عیب دارد: اولا برخلاف‏ فطرت و طبیعت است. پیوستگی طبیعی افراد بشر به حد اجزاء یک پیکر نیست. ثانیا این خود نوعی استثمار است. ثالثا جلوی فعالیت و نشاط را می‏گیرد، بشر آنگاه نشاط کار پیدا می‏کند که بداند نتیجه کارش به خودش‏ برمی گردد.

خوشا به حال اجتماعی که سیستم اقتصادیش به شکلی باشد که راه درآمد منحصر باشد به فعالیت، و آثار فعالیت فرد هم مخصوص خودش باشد، بدا به حال اجتماعی که کار در آن اجتماع صرف نمی‏کند اما بورس بازی و کارهای‏ غیر تولیدی و کارهای انحرافی در آن صرف بکند، و بالاخره فعالیت‏ مفید و سالم راه درآمد نباشد، و نیز بدا به حال اجتماعی که هر چند راه‏ درآمد غیرمشروع را بسته است اما راه درآمد مشروع را از نظر شخصی نیز باز نگذاشته و تز کار به قدر استعداد و خرج به قدر احتیاج را پیش‏ کشیده است. اسلام که آیین برتر است هم طرفدار مالکیت اختصاصی است و هم تربیت‏ ایمانی دارد و راه درآمد غیرمشروع را بسته است.

امید است که با اتخاذ واقع گرایانه سیاست های اقتصادی به ایجاد اقتصادی سالم کنیم. سال 92 آخرین ماه های استقرار دولتی است که روی کار آمدنش مقارن با شروع اجرای چشم انداز بیست ساله بود. سندی که افق بلندمدت اقتصاد کشور را ترسیم می کند. این سوال بعد از 8 سال مطرح می شو که چه انداز در جهت تحقق اهداف چشم انداز حرکت کرده ایم. شاید پاسخ به این سوال درجه سلامت اقصتاد کشور را معین کند.

فرآوری: ریحانه حمیدی فر

بخش اقتصاد تبیان