تبیان، دستیار زندگی
آیا تا به حال درختان را در طوفان دیده اید ؟ بعضی از درختان در مقابل تندبادها تنها تکانی جزئی می خورند ؛ اما درختان دیگری هم هستند که با نیروی باد به این سو و آن سو تاب خورده و حتی ممکن است تا 90 درجه خم شوند و تا این حد انعطاف پذیر هستند
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

کودکان قرنطینه‌ای!!

آموزش تاب‌آوری به کودکان (2)


آیا تا به حال درختان را در طوفان دیده اید ؟  بعضی از درختان در مقابل تندبادها تنها تکانی جزئی می خورند ؛ اما درختان دیگری هم هستند که با نیروی باد به این سو و آن سو تاب خورده و حتی ممکن است تا 90 درجه خم شوند و تا این حد انعطاف پذیر هستند .شما فکر می کنید اگر طوفان خیلی شدید باشد ؛ کدام یک از این درختها می توانند سختی طوفان را تحمل کنند ، بدون آنکه بشکنند ؟ موضوعی که به تازگی در مباحث روان شناسی مطرح شده و بسیار جالب و مهم نیز می باشد، بحث " تاب آوری " است. درواقع همان تاب و تحمل آدمها در مقابل مشکلات.


پدر و کودک، تربیت کودک

در مقاله ی قبل مفهوم تاب آوری   و چگونگی تاب آور کردن فرزندان را مورد بررسی قرار دادیم ، حال ادامه ی بحث :

مسئولیت پذیری کودکان و تاب آوری   

موضوع مهم دیگردر بحث تای آوری این است که : اجازه دهیم بچه هایمان آزادانه دنیای اطراف خود را کشف کنند .

بچه ها خودشان را روی زمین می کشند ، سپس چهار دست و پا شروع به حرکت می کنند و بالاخره دوست دارند که اکثر اوقات مشغول بازی باشند ، اشیاء را لمس کرده ، تکان داده و به هم بکوبند .

ما باید اجازه دهیم بچه هایمان خوشان تصمیم بگیرند و اصراری نداشته باشیم آنها همان کاری را انجام دهند که ما می خواهیم .

ما باید به آنها اجازه دهیم به دنبال تصمیم گیری خود و خلق یک رویداد ، احساسات ناشی از آن را تجربه کنند و نیز اصراری بر تلقین احساس خود به آنها نداشته باشیم .

اگر ما به دنبال شکست کودکمان ، به عنوان مثال در مسابقه ای ورزشی ، سراسیمه و غمگین شویم ؛ احساس شکست را به کودکمان منتقل کرده ایم .

باید بدانیم که کودکان ما تنها با تجربه کردنِ حوادث متنوع و قرار گرفتن در موقعیت های مختلف تاب آور خواهند شد ؛ پس سعی نکنیم آنها را از این تجربه ها منع کنیم . ما همیشه در کنار کودکانمان نیستیم و حتی نمی توانیم همواره و در مورد هر موضوعی به آنها کمک کنیم ؛ بنابراین باید در بسیاری از مواقع انجام کارها را به عهده ی خود آنها بگذاریم و فقط در موارد لازم آنها را یاری کنیم .

ما باید کودکانمان را با مسئولیت هایشان آشنا کنیم و آنها را در رقابت ها فعال ساخته و اجازه دهیم در مقابل نتایج اعمالشان پاداش یا تنبیه را تجربه کنند . مسابقه های ورزشی ، نمونه های بسیار خوبی برای انجام این رقابت ها هستند ؛ در عین حال ما نباید انتظار داشته باشیم که کودکانمان به طور حتم در میدان رقابت پیروز باشند .

تحمل شکست و عدم ناامیدی

ما باید بدانیم که توانایی ها ، آرزوها و حتی علاقه به بازی های مختلف در همه ی کودکان یکسان نیست .

ما باید اجازه دهیم کودکان خودشان سازگاری های لازم در بازی را به دست بیاورند و نتایج این سازگاری ها دسترنج خودشان باشد و برای رسیدن به آنها زحمت بکشند .

کودک ما همیشه بهترین بازیکن تیم نخواهد بود و حتی ممکن است ضعیف ترین هم باشد . ما نباید از مربی بخواهیم که به بچه ی ما توجه خاص نشان دهد .فرزند ما باید مجبور شود مراحل تاب آور شدن را طی کرده و برای کسب آن تلاش کند و حتی اگر لازم شد شکست را نیز تجربه کند ؛ با توجه به این که در این سن وسال معمولا شکست ها در امورِ بسیار حیاتیِ زندگی نیست و در امور جزئی زندگی است : مانند مسابقه ورزشی ، ناکامی در یک درس ، یک قهر ساده و ...

زمان هایی که در کنار کودکمان حضور نداریم ، باید اجازه دهیم که او نتایج واقعی عملکردش را ببیند ؛ ولی می توانیم به او یاد آوری کنیم که در صورت نیاز به کمک ، ما در کنارش خواهیم بود .

لازم است اجازه دهیم فرزند ما در بازی هایش شکست و پیروزی را توأمان تجربه کند . او باید بتواند با افراد جدید دوست شده و حتی گاهی دوستی با آنها را قطع کند .

ما باید سعی کنیم به کودکانمان آموزش دهیم در مقابل توفان های زندگی مانند درخت انعطاف داشته باشند و به دنبال شکست ها ناامید نشده و خود را نبازند . آنها باید بیاموزند که با تلاش و کوشش ، شکست ها را جبران کرده و دوباره روی پای خود بایستند

راز تاب آوری در انعطاف پذیری برای از سر گذراندن مشکلات و نشکستن در مقابل مسایل و آسیب های زندگی است ( تمثیل خم شدن درخت )، کودک ما باید به این راز دست پیدا کند و ته دلش امیدوار باشد که بدترین شرایط نیز دائمی نیستند و بالاخره از میان تمام درهای بسته ، دری به سوی تغییر ، جبران شکست و پیروزی گشوده خواهد شد.

کودکان ما بهتر زندگی خواهند کرد ؛ اگر ما سعی کنیم حالت های زیر را در آنها به وجود آوریم :

** جایگزین کردن احساس مسئولیت پذیری به جای احساس قربانی بودن .

** داشتن روابط قوی و عمیق با همسالان.

** داشتن توانایی « نه » گفتن .

** کسب توانایی بالای تحصیلی و توجه کردن به درس و  مدرسه .

** داشتن زندگی شاد و لذت بردن از آن .

ما باید به فرزندان خود یاد دهیم  که زندگی پر از چالش ها ، بحران ها ، شکست ها ، ناراحتی ها و بالاخره غم و اندوه است . اگر به جای تسلیم شدن ، در مقابل سختی ها تاب بیاورید و حتی بتوانیم برای مسایلی که غیر قابل حل به نظر می رسند ، راهی پیدا کنیم ، در آ ن صورت زندگی شادتری خواهیم داشت . ( اعتقاد به اینکه وقتی همه ی درها بسته است ، بالاخره یک در رو به سوی تغییر گشوده خواهد شد.).

نیمه ی پر لیوان و عوامل تاب آور

به طور کلی بعضی از افراد همیشه نیمه ی خالی لیوان را می بینند و برخی نیمه ی پر را . گاهی اوقات ما هم در مورد کودکانمان تنها نیمه ی خالی لیوان را می بینیم و در مورد آنها بیشتر روی عوامل خطرآفرین و آسیب زا تمرکز می کنیم و آنقدرها کاری به توانمندی های کودکان خود نداریم . در صورتی که اگر بیشتر به نیمه ی پر لیوان و توانایی های کودکان مان توجه کنیم ، نتایج مثبتی خواهیم گرفت .

برای مثال کودکانی را در نظر بگیریم که در محله های بسیار فقیر شهر ، بدون پدر و مادر و در محیطی پر از فساد ،فحشا ، تبعیض و بی عدالتی بزرگ شده اند ؛ ولی به افرادی بسیارموفق در زندگی تبدیل شده اند . آن عواملی که در این افراد باعث این موفقیت ها  شده است ، عوامل تاب آوری است . در واقع باید گفت که این گروه از کودکان ، تاب آور بار آمده اند . تاب آوری توانایی پیشرفت ، رشد و افزایش شایستگی ها و صلاحیت های فرد در مواجهه با رویدادهای ناگوار و یا در مقابل سدهای پیشرفت است .

کودک

چهار شیوه ی افزایش تاب آوری

چهار شیوه ی افزایش تاب آوری در کودکان به قرار ذیل است :

** افزایش عزت نفس و خود باوری کودک

** متوقف کردن زنجیره ی رخدادها و حوادث منفی در مورد کودک

** آموزش مهارت هایی برای موفقیت در کارها و فراهم کردن امکان پیروزی در مورد کودکان

** از بین بردن عوامل ایجاد فشار ، تنش و استرس

ما باید به کودکان خود کمک کنیم عزت نفس ، خود باوری و افکار مثبتشان را افزایش دهند . ما باید فرصت هایی برای آنها خلق کنیم تا با استفاده از آن فرصت ها در انجام کارها و به طور کلی در زندگی شان موفق باشند .

افزایش خود باوری در کودک

ما می توانیم با انجام کارهای ذیل در ارتقای خود باوری کودکانمان نقش داشته باشیم :

** کمک به کودکان برای تعیین اهداف قابل کنترل ، قابل دست یابی و واقع گرایانه

** فراهم کردن زمان کافی برای کودکان برای انجام وظایفشان

** آماده کردن منابع و وسایل لازم

** کمک به کودکان در حل مشکلاتشان در موقعیت های دشوار

** تشویق آنها به وقت شناسی و خوش قولی .

**کمک به کودکان در داشتن رابطه ی کافی با تعداد زیادی از همسالان ، نه فقط تعداد معدودی از آنها

**کمک به آنها در تشخیص و درک اختلاف ها و تفاوت های فرهنگی در میان همسالان خود

**کمک به آنها در ایجاد محیطی اطمینان بخش در رابطه با همسالان خود

تشخیص تاب آوری کودکان

تاب آوری ویژگی غیر عادی نیست و انسان ها هر کدام تا حدی واجد آن هستند و در مقابل مصیبت های پیش آمده ، ویژگی های تاب آورانه از خود بروز می دهند .

به طور کلی افراد تاب آور مهارت هایی را آموخته و کسب کرده اند که آنها را در مقابل مشکلات و آسیب های زندگی توانمند می سازد . ما نیز لازم است این مهارت ها را در کودکان تقویت کنیم .

برای تشخیص میزان تاب آوری کودکانمان لازم است ببینیم کودکانمان کدام یک از خصوصیات ذیل را دارا هستند :

** مهارت های اجتماعی قوی و مشارکت پذیری

** قدرت کنترل درونی بالا

** استقلال

** هوش هیجانی بالا

** خوش بینی

** انعطاف پذیری

** خودباوری

** منطقی بودن

** پشتکار

** روشن بینی  (نگرش مثبت به موقعیت های دشوار و روبرو شدن با بحران ها به عنوان چالش های ناگزیر نه به عنوان سدهای غیر قابل عبور ).

ما باید کودکان مان را با مهارت های تاب آوری آشنا کرده و این مهارت ها را به آنها آموزش دهیم تا بتوانند بحران های زندگی را بهتر کنترل کنند . با رشد این مهارت ها در کودکان مان ، آنها آماده می شوند با تنش ها و بحران های آینده روبرو شوند و آنها را به خوبی کنترل کنند

ما باید کاری کنیم که کودکانمان موفقیت را تجربه کنند . ما می توانیم شیوه هایی برای موفقیت فرزندانمان در بعضی امور و کارها را پیدا کنیم . به دنبال این تجربه هاست که کودکان می توانند در آینده واقعا در مسئولیت ها و وظایف مختلف خود موفق شوند .

تاب آفرینی در کودکان

برای تاب آفرینی و رشد تاب آفرینی کودکان می توانیم تمهیدها و شگردهای ذیل را به کار گیریم :

** آموزش روش ها و مهارت های حل مشکل به کودکان

** نمایش همدلی و تحمل به آنها

** عمق بخشیدن به روابط خود و سایر بزرگسالان با کودکان و شرکت در اجتماعات مختلف با دیدگاه مثبت .

** برقراری رابطه به صورت دوستانه و به حداقل رساندن سرزنش ها وسرکوفت ها

** سهیم شدن در وظایف و امور مختلف مربوط به کودکان وسهیم کردن آنها با این وظایف .

ما باید کودکان مان را مسئول انجام وظایف شان بدانیم و در امور مختلف آنها را به مشارکت با دیگران تشویق کنیم .

** آموزش مهارت های ارتباطی به کودکان . این مهارت ها شامل موارد ذیل است :

الف . ارتباط های موثر کلامی و غیر کلامی

ب . روش هایی برای کنترل درگیری ها و عوامل مخرب در ارتباط ها

** آغاز گفت و گو درباره ی احساسات و عواطف با کودکان و ارائه ی پیشنهادهایی مناسب برای بیان احساس هایشان .

** و بالاخره ایجاد این بینش در کودکان که بحران ها ، چالش هایی هستند که باید با آنها روبه رو شد و نباید بحران ها را به عنوان سدهایی غیر قابل عبور تلقی کرد .

ما باید کودکان مان را با مهارت های تاب آوری آشنا کرده و این مهارت ها را به آنها آموزش دهیم تا بتوانند بحران های زندگی را بهتر کنترل کنند . با رشد این مهارت ها در کودکان مان ، آنها آماده می شوند با تنش ها و بحران های آینده روبرو شوند و آنها را به خوبی کنترل کنند .

ما می توانیم از طریق قصه و بازی ، کودکان مان را با مهارت های تاب آوری آشنا کنیم . بسیاری از نصیحت هایی که والدین به صورت مکرر به فرزندان خود می کنند ، چندان تاثیری بر آنها نمی گذارد ؛ ولی انتقال همین مفاهیم از طریق قصه وبازی به سادگی امکان پذیر است و نتایج بسیار بهتری هم خواهد داشت.

سرور حاجی سعید

بخش خانواده ایرانی تبیان


مطالب مرتبط:

وقتی والدین اشتباه می کنند!

سکان زندگی را به دستش بده

سناریوهای تربیت فرزند

مشکلات حسادت به این هوو

با حوصله تربیت کنید

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.