مگر در سال جدید قحطی می‌آید؟

اما در کنار همه این آیین ها، رسم است که با توجه به نو شدن طبیعت، انسانها هم علاقه به نو شدن و تغییر می بینند و این نو شدن همیشه از ظاهر آغاز می شود به امید آنکه به تغییر در باطن و رفتارها هم سرایت کند و اینچنین است که در روزهای آخر سال همه مردم با رفتن به مراکز خرید و فروشگاه ها قصد دارند که این سنت دیرینه را به نحو احسن به اجرا بگذارند. این روزها خیابانها رنگ و بوی دیگری گرفته اند.

اگر در کوچه وخیابان قدم بزنی شلوغی پیاده روها و مراکز خرید و عجله مردم برای اینکه تا روز آخر تمام خریدهایشان را انجام دهند کاملا مشهود است. گویی بازار خوابیده تكانی خورده؛ ویترین مغازه ها نو شده و عطر سمبل فضا را پر كرده، ماهی های قرمز داخل تنگ های كوچك در هیجان تماشای سفره هفت سین بی تابی می كنند و تخم مرغهای رنگی در مغازه ها صف آرایی. مردم با تمام مشكلات اقتصادی اشان در شوق خرید نوروزی اند و گشت و گذار و این هیجان زندگی در آخرین روزهای سرد زمستانی ما را هم برای تماشای تب و تاب خرید نوروزی به مراکز خرید شهر می كشاند.

چوب حراج

با ورود به این مركز تجاری مشتریان شیك پوش را می بینم و مغازه های رنگارنگ با تابلوهای حراج. از میان جمعیت پشت ویترین مغازه ای سرك می كشم تا نگاهی به قیمت های حراجی بیاندازم. روی شیشه بزرگ نوشته شده 60./. اما روی اجناس برچسب قیمتی نمی بینم. وارد می شوم. داخل مغازه برخلاف بیرون آن نسبتا خلوت است. به گمان اینكه مشتری ام، با رویی خوش به استقبالم می آیند و وقتی كه متوجه می شوند به دنبال برچسب قیمت ها و پاسخ این سوال می گردم كه آیا 60./. تخفیف حقیقت دارد و اصلا چطور چنین چیزی به صرفه است، خیلی محترمانه و با این جمله كه مدیر فروشگاه حضور ندارند عذرخواهی می كنند.

بناچار به مغازه دیگری سر می زنم كه برای خداحافظی با زمستان، چوب حراج به بوت هایش زده و اجناسی كه تا همین یك ماه پیش كمتر از 50-60 هزار تومان قیمت نداشت را 30-40 هزار تومان می فروشد. پاسخ همان سوالم را فروشنده این فروشگاه خلوت اینطور می دهد:"علت این افت قیمت تغییر فصل است . قیمت ها را حتی از قیمت خرید خودمان هم ارزانتر كرده ایم تا مجبور نشویم اجناس را تا زمستان سال آینده انبار كنیم اما باز هم مشتری نیست و همه دنبال خرید عید و اجناس بهاره اند".

از مدیر فروشگاه درباره این 60 درصد هایی كه روی ویترین مغازه ها نوشته شده می پرسم كه آیا واقعی است؟ او می گوید:"برخی اجناس هست كه دیگر فصلش گذشته و مشتری خود را از دست داده لذا برخی حاضر می شوند آنرا خیلی كمتر از قیمت خرید هم بفروشند ولی این 60 درصد مربوط به همه اجناس نیست. البته او قبول دارد كه برخی از مغازه داران هم با نوشتن این درصد تخفیف ها فقط قصد دارند مشتری را به داخل بكشانند تا شاید بتوانند در میان چند جنس ارزان و از مد افتاده اجناس دیگرشان را هم بفروشند .

برچسب قیمت و فاكتور

فروشگاه نسبتا خلوت دیگری را می بینم. اجناس اینجا هم برخلاف گفته مسوولان هیچ یك برچسب قیمت ندارند. داخل مغازه می شوم، مشتری مشغول چانه زدن با یكی دیگر از فروشندگان است و پس از كلی چانه زنی بیش از 90 هزار تومان خرید می كند و بدون دریافت فاكتور با چهره ای شاد و خندان خارج می شود.

همین كه فروشگاه خلوت می شود با مدیر آن گفتگو می كنم و در مورد چانه زنی مشتریان سوال می كنم. و می گوید: شیرینی كاسبی به همین چانه زنی هااست، راستش چون همه مردم دوست دارند یك تخفیفی بگیرند اغلب، قیمت ها را كمی بالاتر اعلام می كنیم تا پس از چانه زنی مشتری، بتوانیم آنرا به همان قیمت اصلی بفروشیم.

و  ماجرا هم چنان ادامه دارد....

این مصرف گرایی بیش از حد لازم است؟!!

این روزها اگر گذرت به خیابان و مترو بیفتد مردم را با سبدهایی پر می بینی که انگار بعد از سال جدید قحطی آغاز می شود و مردم مجبورند که برای فرار از این مشکل برای کل سال بعد ذخیره کنند؛ جالب تر آن که وقتی علت حضور و خرید شب عیدشان را جویا می شوی بسیاری با تردید همان جمله قدیمی "سال نو می شود و همه چیز باید نو شود" را تكرار می كنند...

اما این مصرف گرایی بیش از حد آیا لازم به نظر می رسد؟اینکه الزاما در روزهای پایانی سال خودرا مجبور به خرید کالا هایی کنیم که شاید زیاد مطلوب نظرمان هم نیست ولی تنها به این خاطر که باید در سال جدید نو باشیم و لباس های کهنه را نپوشیم. خود را به خرید این اجناس ملزم می کنیم. اما این حرص خریدی که این روزها در میان مردم موج می زند و آنها را وادار به خرید می کند از کجا نشات می گیرد و آیا ریشه در گذشته ما ندارد و این تعطیلی ای که روزهای قبل از خود سال تحویل آغاز و تا روزها بعد از آن ادامه دارد، ناشی از چیست؟

اولین دلیلی که به چشم میآید این است که مردم ایران زمان نه چندان دور زندگی عشایری و قبیله ای و روستایی داشتند و بعد از سالها زندگی کردن در دامان طبیعت برای کار و زندگی بهتر به شهرها آمدند و در شهرها سکونت پیدا کردند .

همین است که از همان روزهای آغازین تعطیلات همه شهرهای بزرگ خالی شده و مردم راهی شهرستانها می شوند تا علا وه بر دیدن اقوام و خویشان بتوانند احساس تنهایی ای که در تمام مدت سال با آنها بوده است را در دیدار شهر و دیار اصلی خود بر روی زمین بگذارند. این احساس شادی که مردم در روزهای پایانی سال دارند را می خواهند به شکلی نشان دهند و این در نو شدن به همراه بهار طبیعت و خرید و نو کردن وسایل منزل بروز می کند.

دومین دلیلی که روزهای آخر سال تعطیلی مطلق همه جا را فرامی گیرد و همه کارهای خود را به بعد از عید موکول می کنند به علت این است که مدرنیته در ایران به خوبی جا نیفتاده است. هم اكنون بسیاری از مردم مصرف بهینه را بلد نیستند و تحت فشار مصرف گرایی نزدیكانشان قرار دارند . یعنی بدون توجه به نیاز واقعیشان اقدام به خرید می كنند. به همین خاطر مصرف گرایی بیش از حد از همین جا آغاز می شود و باعث می شود که مردم در تمام روزهای سال به خصوص روزهای پایانی به دنبال خرید مایحتاج به زعم خود باشند. به هر حال این سنت انگار جزو لا ینفک آداب و رسوم عید شده است و مردم بسیاری از زمان خود را صرف خرید برای سال نو می کنند باشد که با نو شدن ظاهرشان درونشان نیز نو شود.

منابع:سایت دادرس/سایت اندیشه ایرانی