هدف نهایی از تشکیل حکومت
هدف نهایی از تشکیل حکومت در اندیشه امام خمینی(ره)
به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، هر انقلابی به منظور رسیدن به اهداف و مقاصدی آغاز می‌شود، این اهداف، در بیان رهبران انقلاب و در شعارها و بیانیه‌ها متبلور می‌شود، اهداف همه انقلاب‌ها، یکسان و در یک رتبه نیستند، بعضی اهداف متوسط و اهداف میانی و مقدمی هستند و برخی اهداف اصلی و نهایی هستند.
حجت‌الاسلام سید حبیب حسینی رنانی، پژوهشگر دینی در یادداشتی «هدف نهایی انقلاب در کلام حضرت امام» را بررسی کرده است:
با گذشت زمان و تغییر نسل‌ها و حاکمان، ممکن است به تغییر و حتی تحریف عمدی یا سهوی اهداف انقلاب‌ها منجر شود؛ به طوری که جای اهداف اصلی با اهداف میانی عوض شود و آنچه مقدمه و ابزار بوده، به عنوان هدف اصلی و نهایی دنبال شود، حتی ممکن است بر اثر تبلیغات و تلقین‌های فرهنگی و تأثیرپذیری از جوامع دیگر، اهدافی جدید و بعضاً ناصحیح، جز اهداف انقلاب‌ها وارد شوند. انقلاب اسلامی ایران نیز از این قاعده و احتمال مستثنا نیست.
اگر اهداف انقلاب، بازخوانی و بازگویی نشود، ممکن است به مرور زمان دچار چنین تغییرات و تحریفاتی بشود؛ از این رو لازم است اهداف انقلاب را باز خوانی و گوشزد کرد، تا ناخواسته دچار تحریف در اهداف متعالی انقلاب نشویم.
مهم‌ترین منبع برای شناخت اهداف انقلاب اسلامی ایران، بیانات و اندیشه‌های رهبر فرزانه آن، حضرت امام خمینی(ره) و شعارها و بیانیه‌های دوران مبارزه با طاغوت است، انقلاب ایران با شعار استکبارستیزی و «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر شاه» آغاز شد و نشان داد یکی از اهدافش، مبارزه با استکبار و قطع دست مستکبران از ممالک اسلامی است.
یکی از شعارهای دیگر انقلاب «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بود؛ یعنی رسیدن به استقلال و آزادی و داشتن حکومتی برخاسته از اراده ملت و مبتنی بر احکام اسلام، جز اهداف این انقلاب بوده و هست، در بسیاری از سخنان و نامه‌های دوران انقلاب، اعتراض امام به فقر و محرومیت و نابرابری و ظلم حاکمان وقت دیده می‌شود.
اما سۆال اساسی و مهم این است که هدف اصلی از مبارزات چه بود؟ کدام یک از این اهداف، اهداف میانی و متوسط و کدام هدف اصلی و نهایی هست؟
در ادامه این نوشتار به بازخوانی اندیشه‌های پیر جماران می‌پردازیم، تا پاسخ این سۆال را بیابیم.
*هدف از مبارزات انبیا
از نگاه حضرت امام خمینی(ره)، پیامبران و اهل‌بیت: فقط دارای شأن معلمی و ارشادی نبوده‌اند؛ بلکه همه تا جایی که شرایط و امکانات فراهم بوده با روش‌های متناسب به زمان خود، در صدد مبارزه با مستکبران و ظالمان بوده‌اند.
ایشان در جمع مسۆولان نظام می‌فرمایند: وقتى که مفاد آیات شریفه را مىخوانیم یا سیره انبیا را ملاحظه مىکنیم، مىبینیم یکى از کارهاى آن‌ها -که البته مقصد نبوده، لکن مقدمه بوده- این بوده است که عدالت را در دنیا ایجاد کنند، پیغمبر مى‌خواهد عدالت ایجاد کند تا بتواند آن مسائلى که مى‌خواهد انسان درست کند را طرح کند.
از زمانى که وحى براى پیغمبرها آمده است، یکى از مسائلشان همین معنا بوده است که معارضه مى‌کردند با کسانى که ظلم داشتند، ظالم بودند، ستمگر بودند، خونخوار بودند، و هر کدام به یک صورتى با آن‌ها معارضه مى‌کردند، گمان نشود که پیغمبرى در خانه‌اش مى‌نشسته و فقط یا دعا مى‌خوانده یا احکام مى‌گفته. خیر، این طور نیست، احکام را مى‌گفتند، دنبالش براى اجرا می‌رفتند.
ابراهیم، مسائل را مى‌گفت، بعد هم تبر بر مى‌داشت [با] بت‌هایى که آن وقت [بود]- مثل این بود که یکى به خداى تبارک و تعالى در مذهب ما جسارت کند- این طور معارضه مى‌کرد؛ ولى مسائل را هم مى‌گفت، مقابله با ستم مى‌کرد، مقابله با ظلم مى‌کرد.(1)
از نگاه حضرت امام، مبارزات انبیا فقط برای کوتاه کردن دست ظالمان و مستکبران نبوده است؛ بلکه آنان در صدد تشکیل حکومت برای اجرای احکام الهی بوده‌اند.
نهضت‌هایى که به وسیله انبیا و اولیا واقع شده، قابل مطالعه است، ما که تابع مکتب انبیا هستیم، باید آن نهضت‌ها را مطالعه کنیم و بفهمیم نهضت چه بوده است و براى چه بوده است، مقصد انبیا از نهضت چه بوده است؟
مقصد پیغمبر اسلام(ص) از نهضت اسلامى چه بوده است؟ مقصد ائمه ما چه بوده است؟ آیا فقط این بوده که دست ستمکاران را کوتاه کنند؟ آیا دعوت انبیا فقط براى این بوده که مزاحمین با مستضعفین را کنار بزنند و همین که غلبه بر آن‌ها کردند و کار را به پیروزى و راندن آن‌ها رساندند، کار تمام است؟
آیا مقصد انبیا این است که فقط ظالم نباشد، یا مقصد بالاتر از این است. اگر مقصد بالاتر از این است، باید ما هم که تابع انبیا و مکتب اسلام هستیم، به تبعیت از آن بزرگان دین و دنیا، مقصدمان همان مقاصد باشد، آیا راندن رژیم پهلوى و ابطال رژیم شاهنشاهى تمام مقصد بود؟ (2)
بنیانگذار جمهوری اسلامی در جایی دیگر می‌فرمایند: به حکم عقل و ضرورت ادیان، هدف بعثت و کار انبیا: تنها مسأله گویى و بیان احکام نیست، این طور نیست که مثلاً مسائل و احکام از طریق وحى به رسول اکرم(ص) رسیده باشد و آن حضرت و حضرت امیرالمۆمنین و سایر ائمه(ع) مسأله‌گوهایى باشند که خداوند، آنان را تعیین فرموده تا مسائل و احکام را بدون خیانت براى مردم نقل کنند و آنان نیز این امانت را به فقها واگذار کرده باشند تا مسائلى را که از انبیا گرفته‌اند، بدون خیانت به مردم برسانند و معناى «الفقهاء امناء الرسل» این باشد که فقها در مسأله گفتن امین باشند.
در حقیقت، مهم‌ترین وظیفه انبیا، برقرار کردن یک نظام عادلانه اجتماعى از طریق اجراى قوانین و احکام است که البته با بیان احکام و نشر تعالیم و عقاید الهى ملازمه دارد؛ چنان که این معنا از آیه شریفه به وضوح پیدا است:
«لَقَدْ ارْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیّناتِ وَ انْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ»،(3) هدف بعثت‌ها به طور کلى این است که مردمان بر اساس روابط اجتماعى عادلانه نظم و ترتیب پیدا کرده، قد آدمیت راست گردانند و این، با تشکیل حکومت و اجراى احکام امکان‌پذیر است.(4)
*جایگاه عدالت اجتماعی در انقلاب اسلامی ایران
در دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) عدالت اجتماعی، یکی از اهداف مهم و اساسی برای مبارزات انبیا و همچنین بالتبع از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی است؛ اما هدف نهایی و اصلی نیست؛ بلکه عدالت اجتماعی، مقدمه امر مهم‌تری هست.
اینکه توهّم مى‌شود که فرق ما بین رژیم اسلامىِ انسانى با سایر رژیم‌ها این است که در این عدالت هست، این صحیح است؛ لکن فرق این نیست، فرق‌ها هست، یکى از فرق‌هایش قضیه عدالت اجتماعى است، هیچ یک از رژیم‌هاى دنیا، غیر از آن رژیم توحیدى انبیا، توجهش به معنویات انسان نبوده است؛ در نظر نداشته است که معنویات را ترقى بدهد،. آن‌ها همه دنبال این بوده‌اند که از این مادیات استفاده کنند و یک نظام مادى در عالم ایجاد کنند.
انبیا براى تزکیه نفوس انسانى آمده‌اند؛ تعلیم و تربیت کتاب و حکمت و مهار کردن این طبیعت، انسان قبل از مهار کردن طبیعت به دست انبیا به طور اصلاح، همه چیز را مى‌خواهد. اصل اساس معنویات است.
اصل اساس این است که هیچ تعلیم و تربیتى در دنیا و هیچ رژیمى در عالم-از تمام رژیم‌ها که بگیرید- توجه به آن معنویت انسان ندارند.(5)
پی‌نوشت‌ها:
1- صحیفه امام، جلد 20، صفحه 411 (با اندکی تصرف).
2- همان، جلد 7، صفحه 530 (با اندکی تصرف).
3- ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آن‌ها کتاب [آسمانى] و میزان [شناسایى حقّ از باطل و قوانین عادلانه] نازل کردیم، تا مردم، عدالت را برپا دارند. (سوره حدید: 25).
4- ولایت فقیه، حکومت اسلامى، صفحه 70.
5- صحیفه امام، جلد 8، صفحه 255.
منبع: خبرگزاری فارس
تهیه و تنظیم: محمد حسین امین گروه حوزه علمیه تبیان
