راز مجاهدت عقلیه‌ی هاشمیان

رخدادهای عظیم و تأثیرگذاری که از جانب اولیاء خداوند به ظهور می رسند معلول فعالیت علل و عواملی می باشند که در طول زمان و قبل از وقوع آن اعمال عظیم، تحت اراده و اذن پروردگار حکیم قدیر به کار افتاده و در موقع لازم، باعث پدید آمدن آن رخداد باعظمت شده اند.

به عبارت دیگر این که کرامات اولیاء خداوند و افعال تأثیرگذار ایشان را در همان محدوده ی زمانی خاص خود و محصور به آن محدوده، مورد مشاهده و دقت قرار دهیم، کار چندان صحیح و کاملی به نظر نمی رسد هرچند به خودی خود خالی از لطف نیست.

از سوی دیگر دسته ای از آن علل و عوامل، خود نیز فعالیتهایی هستند که آن ولیّ خداوند، تحت اذن و اراده الهی و البته با اختیار خود آنها را به انجام رسانده است که سایر انسانها با تأسّی به ولیّ خداوند و با انجام دادن آن فعالیتها می توانند باعث ظهور رخدادهایی مشابه و با عظمت بشوند.

شایان ذکر است که در اینجا نمی خواهیم به بحث بسیار عمیق و ریشه ای میزان ایمان و معرفت و خلوص اولیای الهی و مقایسه ی این بُعد از آن وجودهای مقدس با انسانهای عادی بپردازیم که خود مجال گسترده ای می طلبد. لکن همه سخن آنست که از رهگذر این مقدمه به این مطلب برسیم که یک شاهراه اصلی و مطمئن برای الگوگیری از اولیای الهی آنست که سعی کنیم، اولاً: علل و عوامل به وجود آوردن آن رخدادهای بزرگ را بشناسیم و ثانیاً: تا حد ممکن در پیاده کردن آن عوامل در وجود خودمان کوشش کنیم و البته روشن است که همه ی این مراحل تنها و تنها با تفضّل و عنایت پروردگار متعال طی شدنی خواهد بود.

یک حماسه و یک سوال

آری بسیار شنیده ایم که حضرت زینب کبری- علیهاالسلام- پس از واقعه ی دلخراش و خونین کربلا با رشادت و شجاعت و ایثار، ادامه دهنده ی جهاد حضرت ثارالله امام حسین -علیه السلام- بودند و در واقع مسئولیت تاریخ ساز شدن واقعه ی کربلا بر عهده ی حضرت امام سجاد- علیه السلام- و در مرحله ی بعد بر عهده ی حضرت عقلیه ی بنی هاشم- علیهاالسلام- بوده است.

در اینجا برای هر ذهن کنجکاوی این سوال، بوجود می آید که چگونه یک بانوی واقعاً داغدیده و مصیبت زده که مسئولیت انسانهایی همانند خود، بلا دیده را به عهده دارد آنهم در کاروانی که مظلومانه و غریبانه با قاتلان عزیزان خود همسفر شده اند، چنین بانویی چگونه می شود که مجاهدانه به پا می خیزد و اساس و بنیان دشمنان خدا را بر هم می ریزد و امتدادی نورانی و باعظمت برای عاشورا می آفریند؟ رفتار شگفت آور و ماندگار حضرت زینب- علیهاالسلام- برخاسته از چه عواملی است؟ چگونه می شود که بانوی کربلا، مجاهدتی حیرت آور می کند و رسالتی کمرشکن را به انجام می رساند آن هم با شعاع تأثیری به اندازه چهارده قرن و بلکه بیشتر؟ اجازه دهید این سوال را عمومی تر بپرسیم تا پاسخ به آن نیز عمومی باشد و در نتیجه، گره ای از گره های ذهنی و عملی ما را بگشاید.

آری دین خداوند این تجلّی اعظم خداوند تبارک و تعالی نیازمند مجاهدت است. مجاهدتهای سخت و عمیق، ماندگار و تأثیرگذار و این ما هستیم که باید با اقتداء به اولیاء الهی این مجاهدتها را به انجام برسانیم. ولی چگونه؟ با چه تجهیزاتی؟

جهاد، کار کیست

برای پاسخ ابتدا حدیثی شریف از حضرت امام زین العابدین- علیه السلام- نقل می کنیم و در پرتو آن حدیث پاسخ سوال فوق را عرض می کنیم. در کتب حدیثی نقل شده است که: شخصی (با حالت جسارت آمیز) به حضرت امام سجاد- علیه السلام- گفت: چون اعمال حج را آسانتر از جهاد یافته ای، رو به سوی حج آورده ای و جهاد را ترک کرده ای!! و حال آنکه خداوند می فرماید: «همانا خداوند جانها و اموال مۆمنین را در مقابل بهشت می خرد تا بهشت را به آنها عطا کند. آنها در راه خداوند کارزار می کنند پس می کشند و کشته می شوند ....»

آنگاه امام سجّاد- علیه السلام- به وی فرمودند: جملات بعد از این آیه را هم بخوان، راوی می گوید: آن مرد جملات بعدی را چنین خواند «توبه کنندگان، عبادت کنندگان، ستایش کنندگان، سیاحت کنندگان (آنانکه به طرف عبادتگاههای الهی مانند مساجد، حرکت می کنند) رکوع کنندگان، سجده گزاران، آمران به معروف، نهی کنندگان از منکر و حافظان حدود الهی (حقیقتاً مۆمن هستند) و بر مۆمنان مژده بده ». روای می گوید: امام سجاد- صلوات الله علیه- فرمودند: اگر چنین انسانهایی وجود داشته باشند، ما عملی را بر جهاد و پیکار ترجیح نمی دهیم.(1)

همانطور که مشاهده می شود در این حدیث نورانی، به صراحت صفات لازمه ی مجاهدت در راه خداوند بیان شده اند تا جائیکه حضرت امام سجّاد علیه السلام شرط خیزش برای جهاد با دشمنان خداوند را وجود مجاهدانی با چنان ویژگیها، معرفی می فرمایند. آری غالب این صفات، ناظر به عبادت و رابطه ی مستقیم با خداوند سبحان است. تا جائیکه مرحوم علامه طباطبائی ذیل آیه شریفه می فرمایند: منظور از "سائحون" روندگان به سمت عبادتگاهها و مساجد می باشد، زیرا چینش کلمات و سیاق آیه این را می رساند.(2)

آدمی آگر بخواهد با مجاهدت خود دین را یاری کند، ابتدا باید رابطه ی عبادی خود را با خدای تبارک و تعالی مستحکم کند، اهل رکوع و سجود و توبه و حمد باشد از سوی دیگر به وظیفه ی بسیار حیاتی امر به معروف و نهی از منکر و حفاظت از دستورات و قوانین الهی همت گمارد تا جان او و خون مطهر او بتواند مسئولیت جهاد را به انجام برساند. پس بسیار ناپختگی و خامی خواهد بود اگر فکر کنیم هر کسی می تواند جهادی عظیم و مۆثر به انجام برساند.

بالاترین مجاهدت

اگر اینطور به مسأله نگاه کنیم که البته مطابق با فرمایش امام چهارم- سلام الله علیه- هست می توانیم راز آن شجاعت و رشادت شگفت آور حضرت زینب- سلام الله علیها- را دریابیم. آنجا که در بیان حوادث پس از کربلا می خوانیم: که امام سجاد- علیه السلام- فرمودند:

« انّ عمّتی زینب کانت تودّی صلواتها من قیام الفرائض و النوافل عند مسیرنا من الکوفه الی الشّام و فی بعض المنازل تصلّی من جلوس لشدّة الجوع و الضعف»(3)؛

همانا عمه ام زینب همه نمازهای واجب و مستحبّ خود را در طول مسیر ما از کوفه به شام ایستاده می خواند، و در بعضی از منزلها به علت شدّت گرسنگی و ضعف، نشسته نماز می خواند.

کما اینکه باز هم از امام سجاد- علیه السلام- منقولست که:

«و اما عمّتی زینب فانها لم تزل قائمة فی تلک اللیلة- ای عاشرة من المحّرم- فی محرابها تستغیث الی ربّها»(4)؛

و اما عمه ام زینب پیوسته در شب عاشورا در محراب عبادت، ایستاده بود و به درگاه خداوند، استغاثه می نمود.

آری اگر از رسول خداوند- صلی الله علیه و آله- منقولست که: «افضل الجهاد کلمة عدل عند امام جائر (5) برترین جهاد، سخن عادلانه ای است که نزد حاکم ستمگر بر زبان جاری می شود»، اگر چنین است پس حضرت عقلیه ی بنی هاشم- سلام الله علیها- در دربار ملعونین تاریخ، افضل جهاد را به جای آورده اند و اگر تکلیف الهی خود را به وجه احسن، به انجام رسانده اند، قبلاً عابده ای کامل بوده اند آنچنان که در حدیث حضرت زین العابدین- صلوات الله علیه- به گوشه ای از آن اشاره رفته است.

ما نیز برای ادای تکلیف خود، برای مجاهده در راه خداوند و دفاع از دین و حقیقت باید بیش از هر چیز رابطه ی خود را با خداوند متعال، بوسیله ی عبادت محکم نماییم تا رهرو راه حضرت زینب کبری- سلام الله علیها- باشیم .

پی نوشت:

(1) وسائل الشیعة، ج15، ص 48 : قال رجل لعلی بن الحسین- علیه السلام- اقبلت علی الحج و ترکت الجهاد فوجدت الحجّ أیسر علیک، والله یقول: «ان الله اشتری من المۆمنین انفسهم و اموالهم» الایة (آیه 111 سوره توبه) فقال علی بن الحسین- علیه السلام- إقرأ ما بعدها، قال: فقرأ «التابئون العابدون الحامدون السائحون الراکعون الساجدون الامرون بالمعروف و الناهون عن المنکر و الحافظون لحدود الله و بشّر المۆمنین (آیه 112 سوره ی توبه) قال: فقال علی بن الحسین- علیه السلام- اذا ظهر هولاء لم نۆثر علی الجهاد شیئاً.

(2) المیزان، ج9، ص 397.

(3) زندگانی حضرت فاطمه- سلام الله علیها- و دختران آن حضرت ص 270- 271 به نقل از «ریاحین الشریعة».

(4) مأخذ پیشین، ص 270، به نقل از ریاحین الشریعة.

(5) الکافی، ج 5، ص 60 .

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان