عذرخواهی، روشن‌كننده چراغ دوستی

هرکدام از ما در طول روز یا هفته یا ماه یا سال، کسانی را می‌رنجانیم و خطاهایی را مرتکب می‌شویم، اما کمتر کسی را دیده‌ایم که وقتی اشتباه می‌کند، دست روی شانه طرف مقابل بگذارد و توی چشم‌هایش نگاه کند و بگوید: متأسفم.

ساعت یک بعد از نیمه‌شب است و حمید هنوز به خانه نیامده است. سهیلا چشمانش دیگر کم‌کم دارد روی هم می‌رود، اما نمی‌خواهد بخوابد. با نگرانی بلند می‌شود و باز دور خودش می‌چرخد. به خانواده‌اش نمی‌خواهد زنگ بزند، چون می‌ترسد كه کسی نگران شود و هیچ اتفاقی هم نیفتاده باشد. او همیشه حواسش هست كه والدین همسرش سالمند هستند و ممکن است در این مواقع کم‌طاقت باشند.

باز سر خود را به مرتب کردن خانه گرم می‌کند. پسرش مدتی است خوابیده و میز شام هنوز در انتظار همسرش جمع نشده است. بشقاب غذای حمید را سر جایش برمی‌گرداند و مخلفات میز را کم‌کم جمع می‌کند که چراغ راهرو روشن می‌شود و صدای سلانه‌سلانه پایی در سکوت بعد از نیمه شب در آپارتمان می‌پیچد.

سهیلا بی‌طاقت به سمت در آپارتمان می‌رود و آن را باز می‌کند تا حمید برسد. وقتی حمید می‌رسد، از دیدن سهیلا تعجب می‌کند و می‌گوید: هنوز نخوابیده‌ای!؟

اما سهیلا دلخور جواب می‌دهد: تا حالا کجا بودی!؟ چرا یک زنگ به من نزدی!؟

حمید بی آن که بخواهد از همسرش قدردانی کند (که بیدار منتظرش نشسته یا دلجویی کند که نگرانش کرده) با ناراحتی جواب می‌دهد: قرار نیست من به تو حساب پس بدهم! مگر من بچه‌ام که ترسیدی گم بشوم؟ اگر خیلی نگران بودی یک زنگ می‌زدی خانه مادرم، آن‌ها به تو می‌گفتند كه من آنجا هستم.

حمید ته دلش می‌داند کار خوبی نکرده است. می‌داند موبایلش را روی حالت «بی‌صدا» تنظیم و فراموش کرده بود از آن وضع خارجش کند و در خانه مادرش آنقدر سرش گرم شده که به یاد همسر نگرانش نیفتاده و لابد سهیلا نخواسته آن‌ها را نگران کند، اما به جای یک عذرخواهی صمیمانه و پذیرفتن عذر تقصیر، به همسرش تشر می‌زند!

او فکر می‌کند با این کار جلوی بازخواست‌های بعدی و دلخوری و دعوا را می‌گیرد، اما در واقع او ارزش خودش را نزد همسرش پایین می‌آورد و به او می‌فهماند كه شایسته انتظار کشیدن نیست.

عذرخواهی، از قدرت است

ترس از عذرخواهی، زن و مرد نمی‌شناسد. خیلی‌ها از پذیرفتن قصور و اشتباه و عذرخواهی طفره می‌روند. گاهی ممکن است فقط به زبان عذرخواهی کنیم، ولی دوباره اشتباه قبلی را تکرار کنیم، در حالی که اگر ما برای اشتباهی متأسف یا شرمسار هستیم، نه‌تنها باید در رفتارمان نشان بدهیم که متوجه اشتباهمان شده‌ایم و می‌خواهیم جبرانش کنیم، بلکه باید احساسمان را در قالب کلمات هم ثابت کنیم.

هرکدام از ما در طول روز یا هفته یا ماه یا سال، کسانی را می‌رنجانیم و خطاهایی را مرتکب می‌شویم، اما کمتر کسی را دیده‌ایم که وقتی اشتباه می‌کند، دست روی شانه طرف مقابل بگذارد و توی چشم‌هایش نگاه کند و بگوید متأسفم.

آدم‌ها از عذرخواهی می‌ترسند، چون آن‌ها مغرورند و می‌ترسند اختیار امور از دست شان خارج شود. آن‌ها فكر می‌كنند هر عذرخواهی می‌تواند آنان را از کمال دور کند و آسیب‌پذیرتر سازد، اما واقعیت این است که انسان‌های واقعی، انسان‌های کاملی نیستند و البته آسیب‌پذیرند و مردم با انسان‌های واقعی همدلی بیشتری نشان می‌دهند. پذیرش واکنش‌های منفی دیگران در مقابل عذرخواهی، عین شجاعت است و خیلی زود خواهید دید آنان نیز آرام می‌شوند و از رفتار صادقانه شما حمایت می‌کنند.

گام اول: مسئولیت‌پذیری

این كه بار بزرگ یک مسئولیت را بر دوش گرفته باشیم، سبب نمی‌شود همه مسئولیت‌های دیگر را کنار بگذاریم، مثلاً نان‌آور خانواده بودن، دلیل لازم و کافی برای فرار از زیر بار مسئولیت سایر امور و خلقیات و رفتارهایمان نیست و مقصر شمردن دیگران، از آن هم بدتر است.

این رفتار برای برخی افراد آشناست که وقتی پدر، خسته و عصبانی از محل کار می‌آید، تحمل فرزند خود را ندارد و گاهی با بدخلقی او را می‌رنجاند و عصبانیت خود را سر همسرش که نتوانسته فرزندشان را خوب تربیت کند، خالی می‌کند و تمام این فرافکنی‌ها، فقط برای توبیخی است که مرد از مدیر خود دریافت کرده است.

اگر می‌خواهیم عذرخواهی‌مان واقعی و موفقیت‌آمیز باشد، باید یاد بگیریم مسئولیت آنچه را انجام داده‌ایم، بپذیریم و حتی خودمان را آماده کنیم تا تاوان اشتباه مان را بپردازیم.

توبیخ، اغلب تاوان کم‌کاری ما در محل کار است و اشتباهی که در خانواده مرتکب می‌شویم، باید با عذرخواهی جبران شود، حتی اگر قرار باشد خشم و تندی طرف مقابل را تحمل کنیم.

مسئولیت‌پذیری روشی است که از کودکی آموخته می‌شود و اگر کسی آن را در کودکی نیاموخته باشد، ناچار می‌شود در بزرگ‌سالی بیاموزد؛ در غیر این صورت رابطه موفقی با دیگران نخواهد داشت.

گام دوم: ارتباط

یک اشتباه، ارتباط شما را  قطع می‌کند، پس برای ترمیم این رابطه نیاز به عذرخواهی همراه با ارتباط موثر دارید، لحن کلام، حرکات بدن و ارتباط چشم و دست‌ها می‌تواند به شما کمک کند.

هنگام عذرخواهی در چشم طرف مقابل نگاه کنید تا به شما اعتماد کند و بهتر این است که با طرف مقابل، ارتباط لمسی هم برقرار کنید. این کار به او احساس امنیت و همدلی می‌بخشد؛ مثلاً دست او را بفشارید یا دست بر شانه طرف مقابل بگذارید.

گام سوم: در عمل ثابت کن

همان‌گونه که هر رفتار یا تصمیم اشتباهی معمولاً یک وجه کلامی و یک وجه عملی دارد، طلب بخشایش هم باید وجهی کلامی و وجهی عملی داشته باشد.

در داستانی که ابتدا برایتان نقل کردیم، مرد اگر از همسرش به خاطر تأخیر عذرخواهی می‌کرد و می‌گفت از او متشکر است که تا این زمان منتظر مانده و شرمنده است نگرانش کرده، و به او قول می‌داد از این پس تأخیرهایش را به او خبر دهد، حتماً شرایط بهتری داشتند. البته به شرطی که این چندمین باری نباشد كه بی‌خبر تأخیر می‌کند!

گام چهارم: یادآوری نکنید

شما تأخیر کرده‌اید و در منزل مادر، وقایعی برایتان رخ داده که همسرتان را پاک از یاد برده‌اید، بنابراین وقتی عذرخواهی می‌کنید، دیگر توجیه نکنید و یادآوری این که چگونه این امر مهم را فراموش کرده‌اید را کنار بگذارید. همین‌طور خطاهای دیگری که مرورشان ممکن است طرف مقابل را آزرده کند. اگر در انتخاب کلمات، زیاد تبحر ندارید، بهتر است بعد از عذرخواهی، سکوت اختیار کنید و یک کار خوشایند برای همسرتان انجام دهید، مثلاً او را به یک لیوان چای که خودتان دم کرده‌اید، دعوت کنید.

جام جم

علی رضایی - مشاور و روان‌شناس

باشگاه کاربران تبیان - ارسالی از: ahmadchalepey