جام جهانی، مظهر جهانی شدن
دکتر علی صباغیان
دوره هجدهم بازی‌های جام جهانی فوتبال که دو روز پیش با بازی دو تیم آلمان و کاستاریکا در شهر مونیخ آغاز شد، برای مدت یک ماه، جهان را محسور خود خواهد کرد. براساس برآوردها، در مجموع 32میلیارد نفر بازی‌های جام جهانی آلمان را از طریق تلویزیون و حدود 3میلیون نفر با حضور در ورزشگاه‌های محل انجام این بازیها تماشا خواهند کرد.
اگر چه ظاهر بازی‌های جام جهانی، بازی فوتبال بین چند تیم است که با یکدیگر به مسابقه برخاسته‌اند، اما در واقع این بازیها از بارزترین مظاهر پدیده جهانی شدن محسوب می‌شود که امروزه با سرعت، عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی بشر را در می‌نوردد. جام جهانی و شکست یا پیروزی یک تیم ملی در آن از نظر سیاست داخلی کشورها تأثیرات گسترده‌ای بر مناسبات احزاب، گروه‌ها و جناح‌های سیاسی دارد و ممکن است امید و افسوس ملی را با خود همراه بیاورد. از منظر سیاست بین‌المللی، جام جهانی محلی برای کسب غرور و افتخار ملی در برابر رقبا و حتی دشمنان است. اهمیت این جنبه از این بازیها تا آن حد بالا رفته که معمولاً پیروزی تیم ملی در جام جهانی، نمادی از پیروزی کشور متبوع آن تلقی می‌شود و در چارچوب این هویت‌های احساسی، هویت ملی دگرگون می‌گردد.
از نظر فرهنگی نیز جام جهانی عرصه‌ای فراخ برای خودنمایی فرهنگ‌های ملی در بستر یک فرهنگ فراملی فراهم کند. اگر چه حضور 32 تیم مختلف از پنج قاره جهان در بازی‌های جام جهانی یا حضور بازیکنانی با ملیت‌های متفاوت در تیم‌های ملی، فرهنگ انسانی را به نمایش می‌گذارد اما در دیگر سو، فرهنگ معروف به «فرهنگ فوتبال» با ویژگی‌های خاص خود از پنجره جام جهانی خودش را به دور‌ترین نقاط جهان تحمیل می‌کند و ارزش‌هایی را که روزی در یک گوشه خاص از این جهان پهناور طرفدارانی داشته، به‌عنوان ارزش‌های جهانی وانمود می‌نماد.
از نظر اقتصادی، بازی‌های جام جهانی یکی از بزرگ‌ترین بازارها را پیش روی بنگاه‌های اقتصادی قرار می‌دهد و آنها را به رقابت شدیدی با یکدیگر وا می دارد. رویای کسب درآمدهای کلان از جام جهانی از مدت‌ها قبل دست‌اندرکاران امور بخش رسانه‌ای، تبلیغاتی، تهیه و تامین مواد غذایی، تهیه و توزیع لوازم ورزشی، سیر وسیاحت، حمل ونقل و ... را به تکاپو واداشته تا با درک صحیح از فرصت پیش آمده، منافع بالقوه موجود در این عرصه را به منافع بالفعل برای خود تبدیل کنند.
اگر چه بازی‌های جام جهانی علاوه بر رقابت‌های ورزشی ظاهر آن، در درون خویش رقابت‌های گسترده سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای حاضر در این میدان را دارد اما با این وجود، این بازیها از زیبایی و جذابیت خاصی برخوردار است که می‌تواند لحظات پر از شور و شوقی برای میلیون‌ها انسان در سراسر جهان فراهم آورد. دلیل این امر هم آن است که جام جهانی فوتبال، بخشی از زندگی بشر کنونی با تمامی ویژگی‌های آن است.
