اگر والدین از فرزند روبرگردانند، تکلیف فرزند چیست؟
حتى اگر پدر و مادر مشرك باشند و تلاش بكنند انسان را از جاده توحید خارج بكنند، انسان حق بد رفتارى و قطع رحم ندارد و لازم است با آنها با محبت و نیكى رفتار بكند.
در آیات و روایات بارها تاكید شده است كه به پدر و مادر احترام بگذارید، و از آنها اطاعت و به آنها نیكى كنید. از جمله خداوند در سوره لقمان فرمود: «به انسان وصیت مىكنیم كه در مورد پدر و مادرش به نیكى رفتار بكند، مخصوصاً در مورد مادرش كه چند ماهى او را حمل مىكند و شكر نسبت به مادر و خداوند را فراموش نكنید.» (لقمان/ 14) در ادامه تنها مورد استثناء را بیان مىكند: «وَإِن جَاهَدَاكَ عَلَى أَن تُشْرِكَ بِى مَا لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِى الدُّنْیَا مَعْرُوفاً»(لقمان/ 15) مضمون آیه این است كه اگر پدر و مادر شما مشرك بودند و خواستند شما را مشرك بكنند، از آنها اطاعت نكن. ولى در همین مورد هم مىفرماید «در دنیا با آنها مصاحبت پسندیده داشته باشید.»
بنابراین حتى اگر پدر و مادر مشرك باشند و تلاش بكنند انسان را از جاده توحید خارج بكنند، انسان حق بد رفتارى و قطع رحم ندارد و لازم است با آنها با محبت و نیكى رفتار بكند.
در کتاب ارزشمند كافى، ج 5، ص 132، ح 1، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «خداوند در مورد سه چیز اجازه ترك نداده است؛ اداى امانت، وفاى به عهد و نیكى به والدین».
اگر پدر و مادر از صله رحم یا خدمت فرزند استقبال نمىكنند یا رویشان را بر مىگردانند، باید علت ناراحتى پدر و مادر را بیابند و برطرف بكنند و در هر صورت فرزندان حق قطع رحم، ترك احسان یا توهین به پدر و مادر را ندارند، حتى اگر خود پدر و مادر خواهان ترك رابطه باشند.
آرى! ممكن است پدر و مادر عصبانى باشند ناراحت بشوند یا مشكلى اخلاقى، عقیدتى، جسمى، روانى داشته باشند، اما هیچ كدام دلیل نمىشود كه فرزند وظیفه خودش را انجام ندهد.
دو نکته:
1. بعضى از مفسران (تفسیر المنار، ج 8، ص 185، تفسیر نمونه، ج 6، ص 34) مىگویند: این كه خداوند فرمود «بالوالدین» و نفرموده «الى والدین» براى این است كه فرزندان خودشان بروند و به آنها احسان بكنند، نه این كه كسى را بفرستند تا كارهایشان را انجام بدهد.
2. طبیعت پدر و مادر این است كه از رفت و آمد فرزند خشنود شوند. حال اگر از دیدن فرزند آزرده شدند، حتماً مشكلى یا سوء تفاهمى عامل آن شده است و فرزند با حل مشكل یا رفع سوء تفاهم باید آنان را مسیر طبیعى برگرداند.
در هر صورت اگر پدر و مادر از دیدار فرزند ناراحت شدند، مصداق نیكى این خواهد بود كه مشكل را برطرف سازد و ارتباط را به روند طبیعى باز گرداند.
بعد از مقدمه چند پرسش و پاسخ را درهمین رابطه مطرح می کنیم:
سۆال 1: در چه صورت تأمین معاش پدر و مادر بر فرزند واجب است؟ و اطاعت از آنان تا چه حد لازم است؟
جواب: اگر پدر و مادر نتوانند معاش خود را تأمین كند بر فرزند واجب است نفقه آنها را بدهد و لازم است اولاد كاری كه موجب اذیت والدین باشد انجام ندهند و بهتر است به صلاح اندیشی های آنها احترام بگذارند. (استفتائات حضرت امام(ره)، ج3، ص203)
سۆال 2: مرز اطاعت از والدین كجا می باشد؟
جواب: اطاعت از پدر و مادر در مباحات است و اما در انجام محرمات و ترك واجبات نباید دستور والدین را اطاعت نمود.
سۆال 3: اگر پدری منزلی را ولایتاً برای فرزند صغیر خود به طور رسمی خریده باشد تا چه سنی حق ولایت در آن را دارد و اصولاً می خواهم بدانم ولایت پدر تا چه موقع در اموال فرزند ثابت است؟
جواب: ولایت پدر در اموال فرزند تا زمان بلوغ و رشد او ثابت است. (استفتائات حضرت امام(ره)، ج3، ص598)
سۆال 4: لطفاً وظیفه شرعی یك زن شوهر دار در برابر پدر و مادرش را بیان فرمائید؟
جواب: وظیفه خاصی ندارد، و برای خارج شدن از منزل باید شوهر راضی باشد. (استفتائات حضرت امام(ره)، ج3، ص598)
سۆال 5: اینجانب مدت هشت سال است كه با دختر یك فرد بهائی ازدواج نموده ام ـ كه البته نخست اسلام آورد ـ و حالا سه فرزند از ایشان دارم، حالا آیا همسر بنده می تواند با پدر و مادرش رفت و آمد داشته باشد؟
جواب: رفتن به منزل پدر و مادر مانعی ندارد، ولی اگر خوف این باشد كه دو مرتبه بهائی شود رفت و آمد نكند. (استفتائات حضرت امام(ره)، ج3، ص599)
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اندیشه قم
کتاب پرسش و پاسخهای قرآنی ج4ـ دکتر محمد علی رضایی اصفهانی