درسور و سات چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری مراسم دیرینه ایرانیهاست که به خاطر آتش سوزی و ساختن نارنجک و ترقه بازی هر سال حوادث زیادی را رقم می زند،به طوریکه مراجعان اورژانس بیمارستان‌های سراسر کشور تحت عنوان آسیب دیدگان حوادث مربوط به آتش‌بازی شب چهارشنبه پایانی سال در اسفند ماه 1390، جمعاً 1980 مورد بودند که خوشبختانه در مقایسه با 2088 مورد سال 89، بالغ بر 108 مورد (یعنی حدود 5.2%) کاهش داشته است.اما امسال فرمانده نیروی انتظامی اعلام کرده که با تجمعات آن روز برخورد می شود.در همین زمینه خبر انلاین با دکتر فردین علیخواه جامعه شناس گفت وگویی را انجام داده است.او تحقیقات میدانی مختلفی در چند شهر کشور در خصوص آسیب شناسی نحوه اجرای مراسم چهارشنبه سوری در بین جوانان انجام داده است.

امروز سردار احمدی مقدم،فرمانده نیروی انتظامی اعلام کرد که در چهارشنبه آخر سال با افرادی که اقدام به مزاحمت و اوباشگری می کنند، برخورد می کنیم .به نظر شما بهتر نیست برای کاهش آسیب های این روز شهرداری یا نیروی انتظامی مکانهایی را برای برگزاری این مراسم برگزار کند به جای اینکه برخورد قهری با این موضوع شود؟

چند سال است که جسته و گریخته شاهد این نوع مواضع از سوی برخی از مسئولان هستیم. ما هم چند سال است پیشنهاد می دهیم به جای اینکه اول فرمانده محترم نیروی انتظامی درباره موضوع موضعی اینچنین بگیرند باید شهردار ، روسای سازمان میراث فرهنگی، صدا و سیما، ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان با همکاری هم یک برنامه فرهنگی و اجتماعی مشخص، تعریف کنند و بعد فرمانده نیروی انتظامی اوباش را مخاطب قرار دهند. تجارب گذشته نشان می دهد که معمولا این نوع مواضع تأثیر خوبی بر افکار عمومی ندارد.

ما در سایر مسائل شهری هم این مشکلات را داریم. من معتقدم قبل از آنکه تابلوی «ورود افراد مجرد ممنوع» را بر برخی مکان های شهر بزنیم باید اول تابلوی « مخصوص افراد مجرد» را در فضاهای شهری نصب کنیم! من با پیشنهاد شما موافقم. الان در شهر تهران فضای پیاده روی مناسبی بین میدان امام حسین و میدان شهداء درست شده است. شاید شهرداری می توانست این فضا را برای اجرای مراسم سنتی چهارشنبه سوری تعریف کند. در سایر پارک ها هم چنین پتانسیلی وجود داشت،اما برخی مدیران از تبعات تعریف چنین برنامه هایی نگران هستند و متاسفانه آنرا نوعی ریسک مدیریتی می دانند

به نظر شما چرا سنت دیرینه چهارشنبه سوری اینقدر برای جامعه ما  آسیب زاشده ؟

ببینید به هر حال مسأله کمی پیچیده است. این برمی گردد به فاصله و شکافی که بین نهادهای رسمی و نهادهای غیر رسمی جامعه وجود دارد. البته وجود این شکاف مسأله ای تاریخی بوده و هست اما در زمینه چهارشنبه سوری فاصله بین نهادهای رسمی و غیررسمی در دهه های اخیر افزایش یافت. این مجال داده شد که در جامعه این تصور به وجود آید که نهادهای رسمی همچون رسانه ملی، آموزش و پرورش مخالف مراسم چهارشنبه سوری اند و در نتیجه در نهادهای غیر رسمی همچون شبکه دوستان و خانواده های متوسط شهری نوعی واکنش دیده شد. در واقع ما شاهد نوعی کنش و واکنش بوده ایم. همه نهادهای اجتماعی و سیاسی برای برگزاری بهتر مراسم همکاری و هماهنگی نداشتند وما شاهد هم افزایی نبودیم. مثلا صدا و سیما در آن شب می تواند بهترین فیلم ها و برنامه های خود را پخش کند تا گروههای مختلف اجتماعی از خانه بیرون نیایند. اما معمولا در شبهای منتهی به چهارشنبه سوری، رسانه ملی توجهی ندارد وتنها به نشان دادن افراد آسیب دیده از مواد آتش زا و توصیه های آتش نشانان اکتفا می کند.

این شرایط سبب شده تا بر خلاف قدیم، در این کنش و واکنش به تدریج اجرای مراسم چهارشنبه سوری، عملی خاص جوانان تعریف شود و خانواده ها به تدریج از موضوع کنار کشیدند. نهادهایی چون مدارس هم نسبت به موضوع خنثی بودند یا فقط هشدار دادند. در نتیجه گروه دوستان نقش فعالی در اجرای مراسم پیدا کرد و نظارت خانواده ها کم رنگ شد. در این وضعیت نمی توان شاهد نتایج امیدوار کننده ای بود. شما می بینید که انسجام نهادی وجود نداشته و ندارد،لذا هر فرد باید برای خودش در خصوص اجرای مراسم تصمیم بگیرد. چون اجرای مراسم قائم به فرد شده است و نهادی نیست.

با توجه به اینکه شادی در جامعه ما کم شده است،به نظر شما حذف این شادی های کم مانند چهارشنبه سوری درست است؟

قاعدتا اصلا درست نیست. من فکر می کنم حتی اگر نگاه استراتژیک هم داشته باشیم این موضوع درست نیست. به هر حال جامعه ایرانی، این روزها جامعه ای عصبانی است. جامعه ای است که به دلیل مسائل اقتصادی و معیشتی نگران و عصبی است. شما این موضع را در رفتارهای روزمره می بینید. وجود این نوع شادی ها می تواند زمینه تخلیه تنش های انباشته شده شود. برای شاد کردن مردم دیگر ِصرف ساخت سریال و جُنگ کافی نیست. باید شادی های خیابانی را تشویق و برای آن برنامه ریزی کرد. من می گویم که مجال دادن به این شادی ها می تواند از میزان قتل، نزاع خیابانی، طلاق و حتی اعتیاد بکاهد. باید مردم در کنار هم و با هم شاد شوند. شادی در فضای عمومی می تواند نتایج خیلی بزرگی داشته باشد، می تواند انسجام اجتماعی را تقویت کند. بر عکس شادی در فضاهای خصوصی موجب انفکاک اجتماعی خواهد شد.

نقش خانواده در این مراسم برای کاهش آسیبها چیست؟

ببینید خانواده طبیعتا نقش دارد و همانطور که گفتم یکی از دلایل آسیب زا شدن چهارشنبه سوری کم رنگ شدن نقش خانواده هاست. اما نکته دیگری هم وجود دارد،به هر حال ما شکاف نسلی داریم. لزوما نمی توان برای هر موضوعی گفت که جوانان در کنار خانواده ها باشند و شادی کنند. یک موضوع آن است که خانواده نقش جامعه پذیری خود را ایفا کند. یعنی میراث فرهنگی جامعه ایرانی را به نسل جدید منتقل کند. نکته دیگر آن است که به اعضای خود یاد بدهد که اجرای یک مراسم نباید موجب سلب آسایش و امنیت دیگران شود. همین کافی است. برای اتصال فرد به جامعه همه جا نباید دنبال خانواده بود. ما بیش از اندازه برای حل مسائل روی نقش خانواده حساب می کنیم. نسل جدید به هر حال با همسن و سالان خودش راحت تر است. در گروههای هم سن و سال درک مشترک وجود دارد. موضوع آن است که مراسم و اجرای سنت ها در فضاهای عمومی و شهری مدیریت شود. به عبارتی اجرای مراسم در فضاهای عمومی به نوعی عمومی شود. یعنی چشم های ناظر همه اقشار اجتماعی در بیرون از خانه وجود داشته باشد. حضور خانواده ها در فضاهای شهری در این روز خود به خود نوعی ضمانت برای جلوگیری از بروز حوادث پیش بینی نشده است.

با توجه به اینکه شما تحقیقات فراوانی در این زمینه انجام داده اید،چگونه می توان این شادی را مدیریت کرد؟

ببینید قرار نیست در روز چهارشنبه سوری همه مردم آتش بازی کنند. شهرداری می تواند برای آن روز برنامه های مختلف هنری و فرهنگی تعریف کند. مثلا در گوشه های مختلف فضاهای شهری، برنامه استقبال از نوروز تعریف شود، گروههای موسیقی سنتی ایرانی بیایند و در فضاهای عمومی تعریف شده، موسیقی بنوازند و مردم تماشا کنند، عده ای نقل بگویند. نمایشگاههای مربوط به موضوع از طرف استان های مختلف کشور برگزار شود.منظورم نوعی فستیوال است. طبیعتا وقتی که در فضای عمومی قرار است موسیقی نواخته شود ترکاندن ترقه کمتر خواهد شد و فرد خاطی با واکنش عمومی مواجه خواهد شد. به هر حال برای مدیریت موضوع می توان جلسات کارشناسی داشت و با کمک همه نهادها برنامه مشخصی تعریف کرد.

منبع :  خبرانلاین

مقالات مرتبط :

جایگاه شادی در ناتوانی‌های جنسی

اهدای کمک بلاعوض ایران به غرب!

عصبانیت مردم از پسته ها