گنج اندوزی حرام است !
در فرهنگ اسلامی گنجاندوزی حرام است. یعنی اینكه انسان ثروتی را معطل و بدون ثمر بخواباند. زیرا هم خود را از بهرههای آن محروم میكند و هم دیگران را بینصیب میگذارد.
امام علی علیهالسلام فرمودهاند: «مال آن است كه به شخص سود رساند»1 در حقیقت آنچه كه بدون استفاده ذخیره میشود و یا به كار نیازهای روزمره میآید مال نیست. دارایی حقیقی برای كسی كه اندیشه پویای اقتصادی دارد آن است كه ارزش افزوده داشته باشد. بنابراین كمترین دارایی اگر در جریان باشد و سودی از آن برآید براستی دارایی محسوب میشود.
هنگامی ثروت به صورت ثروت ساز عمل میكند كه به كار انداخته شود. هم از این رو امام فرمودند: «دارایی تا از تو جدا نشود، سودی نمیرساند.»2
برای دستیابی به اهداف بزرگ اقتصادی باید ثروت را از خود جدا كرد و به كار انداختن در این صورت آن دارایی توسعه یافته و عایدات آن به صاحبش و نیز سایر افراد جامعه منفعت میرساند.
شجاعت و خطر پذیری
كسی كه میآید و كاری را كه دیگران انجام میدهند، به همان صورت تكرار میكند، نمیتواند به توسعه فوقالعادهای در رزق و روزی دستیابد. بلكه باید كاری جدید، محصولی تازه و یا شیوه نوینی را دنبال كرد و چیز متفاوتی پدیدآورد و در این راه هزینه وقت، استعداد، نیرو و سرمایه ضروری است و البته نتیجه نهایی هم صدر صد نخواهد بود، بلكه هیچ تضمینی برای ثمردهی این كار تازه وجود ندارد. اما در صورتی كه به نتیجه مطلوب برسد، توسعة قابل توجهی در كسب و درآمد به دنبال آورده، كیفیت زندگی مردم را متحول میكند.
برای توسعه درآمد باید به این خطرها تن داد و البته پس از آزمودن و خطاهای متعدد نتیجة دلخواه پیش میآید. این مطلب در كلام شیوا و كوتاه امیرالمۆمنین علیهالسلام آمده است كه فرمودند: «كسی كه بر خطرها سوار شود، دارایی زیادی به دست میآورد.»3 زیرا كسی كه حاضر میشود سرمایه و توان خویش را به خطر بسپارد درجهای از بیاعتنایی به دنیا و خالی بودن از آن را دارد و همین عامل جذب دارایی و ثروت میشود. شخصی كه به سختی مال دنیا را چسبیده و آن را آزاد نمیگذارد، نمیتواند به خطر پذیری تن دهد او لبالب از تعلق به مال و ثروت است و جایی برای جذب ندارد مثل كسی كه گنج اندوخته و نمیگذارد تا با فاصله گرفتن از ثروتش فضایی برای رشد و افزایش دارایی باز شود.
خداوند غیر از روزی كه برای عموم آفریدگان ضمانت كرده، روزی كسی را كه در جستجوی دانش است به طور ویژه بر عهده گرفته است
شجاعت و مردانگی در تصمیم گیری و اقدام به یك عمل تازه و جدا شدن از سرمایه برای بكارگرفتن ظرفیت آن و تولید ثروت است. بدین جهت امام علی علیهالسلام فرمودند: «بهرهكشی از دارایی تمام جوان مردی است.»4
رشدخواهی و دانشجویی
اهمیت طلب علم و روایات آن فقط مربوط به فقها نیست. البته فقه یكی از برترین انواع علم است. اما هركسی كه به دنبال كمال خویش بوده و دانش و معرفت را عالی ترین مطلوب قرار داده، خود را میشناسد و قدر و جایگاه خویش را میداند، براستی عالم است.”العالم من عرف قدره.”؛5 او بر اساس همین شناخت، زندگی و شغل و پیشه خود را برگزیده، در مسیر شكوفایی و رشد مناسب قرار گرفته و به پیش میرود. چنین كسی در خلال كار میكوشد كه خود، جهان، خلق و خدا را هر چه بهتر بشناسد. از این جهت بهترین كاری را كه استعداد و علاقه و رشد و شكوفایی خود را در آن میبیند و به درد مردم بخورد، انجام داده؛ بالاترین بازده اقتصادی را به دست میآورد.
”خداوند غیر از روزی كه برای عموم آفریدگان ضمانت كرده، روزی كسی را كه در جستجوی دانش است به طور ویژه بر عهده گرفته است.”6
در پی دانش و رشد رفتن انسان را به كشف و شكوفایی استعدادها، كنش كامل و بهترین عملكرد میرساند. ثمره قطعی این وضعیت افزایش در آمد و وسعت رزق است. در حقیقت وقتی شخصی آزاد و آرام و شادمان و پرشور همه چیز را پشت سر گذاشته و به رشد و دانش اندوزی میپردازد، به خلاقیت و نوآوری و روشنبینی میرسد كه در افزایش درآمد و وسعت روزی اثر مستقیم دارد. از این رو امام علی علیهالسلام فرمودند: «روزی كسی را میطلبد كه او را طلب نمیكند.»7 جستجوی دانش و معرفت فرد را به خودشناسی رسانده و این روشنبینیها بهترین و مناسبترین راه و شیوة زندگی و شغل و حرفه را امكان پذیر میسازد. به دنبال این تكاپو فعالیت خوب، دل دادن و غرق كار شدن و قصد خیر رسانی به مردم است كه نور و نیرویی معجزهآسا در فعالیت او قرار داده و سبب توسعه رزق و روزی میشود.
شجاعت و مردانگی در تصمیم گیری و اقدام به یك عمل تازه و جدا شدن از سرمایه برای بكارگرفتن ظرفیت آن و تولید ثروت است. بدین جهت امام علی علیهالسلام فرمودند: بهرهكشی از دارایی تمام جوان مردی است
سایر موارد
غیر از این مواردی كه به توضیح و تبیین آنها پرداختیم موارد دیگری نیز در روایات معرفی شده است كه در افزایش دارایی و وسعت رزق مۆثر است كه فهرستوار به آنها اشاره میكنیم. جمع بین دو نماز، تعقیبات عصر و عشا، صلهرحم، روفتن جلوی درب، مواسات با برادر، سپیده دم به دنبال روزی رفتن، استغفار، امانتداری، حقگویی، اجابت اذان، حرف نزدن در دستشویی، حریص نبودن، سپاسگذاری از نعمت دهنده، خوردن آنچه از سفره افتاده، میانهروی و ترك اسراف، نیكی كردن، خوب همسایگی كردن، شستن دست قبل و بعد از غذا، وضو قبل و بعد از از غذا ، دست به صورت كشیدن پس از وضو، مدارا در تقدیر معیشت، خوش اخلاقی، بخشندگی، طهارت نفس، كوتاه كردن شارب، كوتاه كردن ناخن، شستن سر با گل خطمی روز جمعه، ازدواج، لیسیدن ته ظرف غذا، زیارت بارگاه امام حسین علیه السلام، خودداری از آزار دیگران، روزه روز چهارم ماه شعبان، دعا كردن به طور عام و خواندن دعاهای ویژهای كه برای وسعت رزق توصیه شده است. دعا برای فرزند ، رعایت آداب ویژهای كه برای دعای وسعت رزق توصیه شده است ، استعانت و توكل به خداوند.
در روایات معصومین علیهمالسلام مواردی هم كه آفات وسعت رزق هستند و موجب تنگی روزی میشود: بیتقوایی و ترك مراقبه، كفران و شكر فراموشی، تار عنكبوت در خانه، ادرار در حمام، زباله را در خانه وانهادن، قسم دروغ خوردن، زنا، میان مغرب و عشا خوابیدن، خواب قبل از طلوع خورشید، ترك تقدیر در معیشت، گسستن پیوندهای خانوادگی، عادت به دروغگویی، زیاد موسیقی گوش دادن، رد كردن نیازمند مرد هنگام شبانگاه، خیانت، سستی، و كسالت، عجز و ناتوانی، ترك سوأل از خداوند، از اهلبیت نان خوردن، عرض نیاز به مردم، منع قرض دادن نان و خمیر، اسراف.8
پی نوشت ها :
1- میزان الحكمه، باب مال. ح 19385
2- همان، ح 19389
3- تصنیف غررالحكم، ح
4- میزانالحكمه، باب مال. ح 19338
5- غرر الحكم /1237
6- زینالدین بن علی بن احمد عاملی جبعی، منیة المرید قم: دفتر تبلیغات 1409ق. چاپ اول ص160.
7- همان، باب رزق. ح 7152
8- نك به میزان الحكمه باب فقر در ذیل عناوین مایورث الفقر و ما ینفی الفقر.
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: برگرفته از سایت گفتگوی دینی