امام خمینی (رض) و تحولات تاریخ معاصر (2)
كودتاى انگلیسى رضاخان
كودتاى 1299- ش و روى كار آمدن رضاخان و انتقال سلطنت از قاجاریه به پهلوى و آنچه در عصر رضا شاه گذشت، نیز تجلى گستردهاى در آثار امام دارد. تقارن زندگى نوجوانى و جوانى امام با این عصر نیز در توجه بیشتر ایشان مؤثر مىباشد:
«شما مىدانید كه در ظرف پنجاه و چند سال در ایران چه گذشت. البته همه شما شاهد حوادث ایران نبودید.چون اكثرا جوان هستید لیكن من از زمان كودتاى رضاخان تا به امروز شاهد تمام مسایل بودهام (1) ».
«رضاخان آمد و در اول كار با چاپلوسى، اظهار دیانت، سینه زدن، روضه خوانى بپا كردن و از این تكیه به آن تكیه در ماه محرم رفتن، مردم را اغفال كرد. پس از آنكه حكومتش مستقر شد، شروع به مخالفت با اسلام و روحانیون كرد به طورى كه برگزارى مجالس روضه امكان نداشت.»
امام درباره نقش انگلستان در روى كار آوردن و کنار گذاشتن وى مىگویند:
«از اول كه رضاشاه آمد اینجا، این را انگلیسیها آوردند. آن وقت آمریكاییها خیلى مطرح نبودند. انگلیسیها آوردند. در رادیو دهلى كه آن وقت تحت تسلط انگلیسیها بود گفتند كه رضاخان را ما آوردیم در ایران وبعد به ما خیانت كرد بردیم آن را (2)».
جریان ملى شدن نفت
نهضت ملى شدن صنعت نفت نیز از حوادث قابل توجه تاریخ معاصر كشور ماست كه مورد توجه امام قرار گرفته است. امام در نگرش تاریخى خویش به این تحول، نقش شخصیتهایى چون آیتالله كاشانى و دكتر مصدق را مورد ارزیابى قرار داده است:
«قدرت دست دكتر مصدق آمد لكن اشتباهات هم داشت. او براى مملكت مىخواست خدمت بكند لكناشتباه هم داشت. یكى از اشتباهات این بود كه وقتى كه قدرت دستش آمد این را (منظور شاه است) خفهاش نكرد كه تمام كند قضیه را. این كارى براى او نداشت. آن وقت هیچ كارى براى او نداشت... آن وقتاینطور نبود كه این یك آدم قدرتمندى باشد مثل بعد كه شد.
آن وقت ضعیف بود و زیر چنگال او بود لكنغفلت شد. دیگر اینكه مجلس را ایشان منحل كرد و یكى یكى وكلا را وادار كرد كه بروید استعفا بدهید. وقتى استعفا دادند یك طریق قانونى براى شاه پیدا شد و آنكه بعد از اینكه مجلس نیست، تعیین نخست وزیر با شاه است. شاه تعیین كرد نخست وزیر را. این اشتباهى بود كه از دكتر واقع شد و دنبال او این مرد را دوباره برگرداندند به ایران، به قول بعضى كه محمدرضا رفت و رضا شاه آمد. بعضى گفته بودند این را به دكتر كه كار شما این شد كه محمدرضا شاه رفت - محمدرضا آن وقت یك آدم بىعرضهاى بود و تحتچنگال او بود - او رفت و رضا شاه آمد یعنى یك نفر قلدر آمد (3) .»
امام همچنین در مورد نزاع آیتالله كاشانى و دكتر مصدق مىگویند:
«اولش هم وقتى كه مرحوم آیتالله كاشانى دید كه اینها دارند خلاف مىكنند؛ صحبت كرد. اینها كارى كردند كه یك سگى را نزد یك مجلس عینك بهش زدند، اسمش را آیتالله گذاشته بودند. این در آن زمان بود كه اینها فخر مىكنند به وجود او. آن هم مسلم نبود. من در آن روز در منزل یكى از علماى تهران بودم ، كه این خبر را شنیدم كه یك سگى را عینك زدند و به اسم آیتالله توى خیابانها مىگردانند. من به این آقا عرض كردم كه این دیگر مخالفت با شخص نیست، این سیلى خواهد خورد و طولى نكشید كه سیلى را خورد و اگر مانده بود، سیلى را بر اسلام مىزد (4) .»
اقدامات آیتالله كاشانى نیز از نظر امام، بىایراد نبوده است:
«در خلال نهضت (آیتالله كاشانى) و دكتر مصدق كه جنبه سیاسى نهضت قویتر بود، در نامهاى به كاشانى نوشتم كه لازم است براى جنبه دینى نهضت اهمیت قائل شود. او به جاى اینكه جنبه مذهبى را تقویت كند و بر جنبه سیاسى چیرگى دهد، به عكس رفتار كرد به گونهاى كه رئیس مجلس شوراى ملى شد و این اشتباه بود. من از او خواستم كه براى دین كار كند، نه اینكه سیاستمدار شود (5) .»
گذشته از آنچه تاكنون ذكر كردیم، تحولات و حوادث دیگرى همچون واقعه پانزده خرداد سال 42 نیزانعكاس زیادى در اندیشه تاریخ نگرى امام خمینى(ره) دارد. امام به روزهاى تاریخى نیز توجه فراوانى داشتند و بر زنده ماندن یاد آنها تاكید مىورزیدند:
«باید پانزده خرداد و نوزده دى جاوید و زنده نگه داشته شود تا جلادى شاه از خاطرها نرود و نسلهاى آتیه جرائم شاهان سفاك را بدانند.» «ملت ایران نباید پانزده خرداد را از یاد ببرند.» «پانزده خرداد را بشناسید، مقصد پانزده خرداد را بشناسید (6) .»
پی نوشتها:
1- همان، ص 211.
2- همان، ص 210.
3- همان، ص 84.
4- همان، ص 84.
5- همان، ص 85.
6- همان، صص 129 و 123 و 122.
نویسنده: سیدحسین فلاحزاده
منبع: کتاب نقد – شماره 13
لینک مطالب مرتبط:
امام خمینی (رض) و تحولات تاریخ معاصر(1)
متن وصیت نامه سیاسی الهی حضرت امام خمینی (ره)
امام خمینى از نگاه اندیشمندان خارجى
آرامش خاطر امام خمینی رحمة الله علیه (1)
طراوت عبادت در سیره امام خمینى (ره)
