علّامه جزایری در بیان رهبری
متن بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اعضای ستاد برگزاری كنگره ی بزرگداشت علّامه سیّد نعمت الله جزایری(1) صبح پنجشنبه (10 اسفند) توسط آیتالله سید محمد علی موسوی جزایری نماینده ولی فقیه در استان خوزستان و امام جمعه اهواز در این كنگره در شهرستان شوشتر قرائت شد.
بسماللّهالرّحمنالرّحیم
خیلى متشكّریم از جناب آقاى جزائرى و بقیّهى آقایان كه به فكر افتادند این شخصیّت بزرگ و گمنام را معرفى كنند. گمنام از این جهت كه اگر چه مرحوم سیّد نعمتاللّه جزائرى با دو كتاب معروف است: زهر الرّبیع و انوار نعمانیّه، (2)
لكن شأن مرحوم سیّد نعمتاللّه خیلى بالاتر از اینها است. ایشان، هم فقیه بودند ــ فقیه ماهرى است مرحوم سیّد نعمتاللّه ــ و هم محدّث خبیر و متوسّعِ در كتابهاى اخبار بودند، هم ادیب بودند.
جالب اینجا است كه خانوادهى اینها یك خانوادهاىاند كه علاوهى بر فقاهت و حدیث، اهل ادب و لغت و اینها هستند؛ مرحوم سیّد نورالدّین ــ پسر ایشان ــ كتاب معروف فروق اللّغات(3) را نوشته كه فقط یك كتاب لغت نیست، معنایش تسلّط كامل بر لغت عربى است؛ نوهى ایشان هم مرحوم سیّد عبداللّه جزائرى است؛ یعنى سه نسلْ پشت سرِ هم جزو علماى برجسته و معروفند، در حوزههاى علمیّه شناخته شده هستند.
البتّه هر سه بزرگوار اخبارىاند؛ مرحوم سیّد عبداللّه بیشتر، سیّد نعمتاللّه و سیّد نورالدّین كمتر؛ لكن مرحوم سیّد نعمتاللّه با اینكه اخبارى است، به آراء و نظرات اصولیّین توجّه دارد و كتابى هم ایشان دارد ــ من حالا اسم كتاب یادم نیست ــ در لزوم رجوع به كتب فقها؛ كه مراد ایشان از فقها،طبعاً فقهاى اصولى هستند. مرد بزرگى است ایشان.
آثار و تألیفات ایشان زیاد است. حالا جنابعالى فرمودید حدود شصت تألیف؛ من حالا آن طور كه در ذهنم بود، میدانستم ایشان حدود سى چهل تألیف دارند؛ كه در بین اینها شروح مهمّ كتب اربعهى ما هست - یعنى ایشان شرح تهذیب دارد، شرح استبصار دارد،
بهنظرم شرح كافى دارد - شرح بسیارى از كتابهاى صدوق را دارد - مثل توحید صدوق و مانند اینها. یعنى یك شخصیّت بسیار برجستهاى است ایشان در تبحّر و احاطهى بر حدیث شیعه؛ و همراه با نگاه دقیق فقهى، نه فقط حدیث. ایشان شاگرد علّامهى مجلسى است.
خب، علّامهى مجلسى مرد خیلى بزرگى است، یعنى كسى نگاه كند به بیانهایى كه ایشان در بحار - در ذیل روایات - دارد، میفهمد كه این مرد هم فقیه است، هم متكلّم است، هم اهل عقلیّات است. مجلسى خیلى بزرگ است، منتها فقط به حدیث معروف شده؛ در حالى كه اینجور نیست.
ایشان محدّث هم هست - خب كتاب حدیث ایشان، بحارالانوار، كتاب بزرگى است - لكن فقیه متكلّم صاحبنظر ]است[، گاهى اوقات ایشان یك آراء بسیار برجستهاى در مسائل كلامى و عقلى - در ذیل روایات - دارد كه اینها خیلى برجسته است. مرحوم سیّد نعمتاللّه شاگرد یك چنین كسى است، شاگرد مرحوم علّامه مجلسى. شاگرد فیض ظاهراً، به نظرم ایشان شاگرد فیض هم بوده است. به هر حال شخصیّت برجستهاى است.
حالا كتاب زَهرُ الرّبیع هم با اینكه یك كتابى است كه در حوزههاى علمیّه به عنوان یك كتاب فكاهى و اینها معروف شده، لكن نشاندهندهى این است كه فقهاى ما، بزرگان ما، علماى ما، در عین كارهاى عمیق علمى و فقهى به این جور مسائل هم توجّه داشتند.
یعنى ایشان در اوّل زهر الرّبیع - ما شاید پنجاه شصت سال قبل از این زهر الرّبیع را نگاه میكردیم - میگوید كه دیدم طلبهها احتیاج دارند به یك تفنّنى و تفكّهى، این كتاب را براى آنها نوشتم؛ یعنى كتابى است كه ایشان نوشته براى اینكه طلبهاى كه حالا غرق در كارهاى علمى در مدرسه و در حجره و اینها است، یك وسیلهاى براى تفكّه داشته باشد؛ یعنى غافل از این چیزها نبودند.
حالا ما اینجا خشك بنشینیم، تا یك كسى آن طرف یك شوخىاى كرد فوراً به ما بربخورد! اینجورى نبودند علماى ما؛ آن هم عالمى مثل سیّد نعمتاللّه كه اخبارى و متصلّب و اینها است دیگر؛ امّا این چیزها را هم داشتند. به نظر من این تفنّن علماى گذشتهى ما خیلى مهم است؛ كه یك نمونهاش هم همین فروق اللّغات است كه عرض كردیم سیّد نورالدّین - پسر ایشان - با اینكه فقیه است، با اینكه محدّث است، شاگرد پدرش است، امّا در عین حال اینجور چیزی را در باب لغت مینویسد. به هر حال به نظر ما شخصیّت برجستهاى است مرحوم سیّد نعمتاللّه.
و خب خاندان هم خاندان علماند، بحمداللّه تا امروز هم این خاندان خاندان علم بودهاند، و امیدواریم همیشه همینجور باشد.
و تجلیل از ایشان تجلیل از علم است و تجلیل از معارف الهیّه است؛ این بزرگواران معرفى بشوند خیلى خوب است. بخصوص اگر بتوانید، كتابهاى ایشان را تحقیق بكنید، چاپ كنید. انوار نعمانیّه مكرّر چاپ شده البتّه، آن كتاب كتاب معروفى است، لكن كتابهاى دیگر ایشان در دسترس نیست، یعنى كمتر توجّه شده به كتابهاى حدیثى ایشان و شروحى كه ایشان بر احادیث نوشتند. انشاءاللّه موفّق و مؤیّد باشید. از آقاى حسینى(4) هم كه كمك میكنند به این كارها تشكّر میكنیم.
والسّلام علیكم و رحمةاللّه
پی نوشت ها :
1. این همایش با همكارى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، دفتر نمایندهى ولىّ فقیه در خوزستان، استاندارى خوزستان و صداوسیماى مركز خوزستان در تاریخ 10 و 11 اسفند سال جارى در شهرهاى شوشتر و اهواز گشایش مىیابد.
2. الانوار النعمانیه فی بیان معرفه النشأه الانسانیه
3. فروقاللّغات فى التّمییز بین مفاد الكلمات
4. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامى كه در جلسه حضور داشتند.
منبع: پایگاه مقام معظم رهبری
تهیه و تنظیم: حق دوست؛ گروه حوزه علمیه تبیان