امام خمینى (ره) و رویكرد تاریخى (2)
امام و تاریخ ایران
گذشته از تاریخ اسلام، امام به عنوان یك ایرانى به تاریخ كشور خود نیز توجه داشت و تحولات آن را مورد مطالعه قرار داده بود. امام علاوه بر تاریخ ایران در دوره اسلامى، به تاریخ ایران باستان نیز نظر داشتند و دركتاب كشف الاسرار خود راجع به فرقه مزدكیه مىنویسند:
«مزدك در زمان قباد پدر انوشیروان ظاهر شد و قباد را به دین خود دعوت كرد. او نیز قبول كرد و انوشیروان او را كشت. اینها نیز آراى عجیبى داشتند. از جمله آن است كه به دو اصل قدیم قائل بودند و ازاو نقل است كه مىگفت: خداى من در عالم بالا بر كرسى نشسته مانند نشستن خسرو در عالم پایین و درپیشگاه او چهار قوه است: قوه تمیز، فهم، حفظ و سرور چنانكه در پیشگاه خسرو چهار شخص است:"موبدان"، "هربداكبر"، "اسپهبد" و "رامشگر"... و طوایف مجوس آتشكدهها برپا كردند. اول آتشكدهاى كه بنا شد فریدون بنا كرد در طوس پس از آن به نوبت در بخارا و سجستان و در مشرق چین و در فارسآتشكدههایى بنا شد و اینها قبل از بروز زرتشت بود. او نیز در نیشابور و غیر آن آتشكدههایى بنا نهاد (1) .»
در زمینه تحولات ایران عصر اسلامى نیز اشارههاى گستردهاى در آثار امام یافت مىشود. امام در یكى از سخنان خود كه به محمدرضا شاه تاختهاند، او را از چنگیز نیز بدتر مىدانند:
«در تاریخ هست كه چنگیز با آن طبع وحشیگرى و صحرایى كه داشته است و با آن خونریزی هایى كه كردهاست، تابع یك قانون بوده است كه به آن قانون مىگفتند «یاسا نامه بزرگ» و مغول، چنگیز و سایر مغول تخلف از آن قانون نمىكردند حتى تعبیر بعضى این بوده است كه احترام آن قانون پیش مغول مثل احترام قرآن در صدر اسلام پیش مسلمین بوده است، تخلف از قانون مطابق با مرگ بوده است (2) .»
همچنین در سخنرانى دیگرى در پاریس رفتار پهلوى را به رفتار آقا محمدخان و نادرشاه در اواخر عمرتشبیه مىكنند:
«آن طورى كه من سابقا حدس زدم تا شاید دو سال، سه سال پیش از این بود كه گفتم باید از اواخر عمر این دیكتاتورها بترسیم. اواخر عمرشان دیوانه مىشوند، آقا محمدخان قاجار هم دیوانه شد آن آخر عمرش،نادر شاه هم دیوانه شد آن آخر عمرش (3) .»
د - امام و تاریخ معاصر
میزان پرداختن امام به تاریخ معاصر و ابعاد مختلف آن به گونهاى است كه مىتوان ادعا كرد بنیاد بینش سیاسى آن حضرت نیز به طور گسترده بر همین اندیشه تاریخ پژوهى، استوار گردیده است. امام علاوه برمطالعات وسیعى در تاریخ معاصر ایران، خود نیز در خانوادهاى سیاسى به دنیا آمد و پدر بزرگوار ایشان در بدو تولد او به شهادت رسید (4) .
امام در پاسخ به سؤال یك خبرنگار ایتالیایى كه در سال 57 از ایشان پرسید كه چهعواملى موجب یك رنسانس معاصر شیعى گردیده است؟ ضمن تكیه بر یكى از خصلتهاى ذاتى تشیع یعنى مقاومت كه خود به سبب اشراف امام بر تاریخ تشیع مىباشد، به برخى از این تحولات مهم تاریخ معاصر اشاره كردهاند:
«یكى از خصلتهاى ذاتى تشیع از آغاز تاكنون مقاومت و قیام در برابر دیكتاتورى و ظلم است كه در تمامى تاریخ تشیع به چشم مىخورد، هر چند كه اوج این مبارزات در بعضى از مقطعهاى زمانى بوده است. درصد سال اخیر حوادثى اتفاق افتاده است كه هر كدام در جنبش امروز ملت ایران تاثیر داشته است. انقلاب مشروطیت، جنبش تنباكو و... قابل اهمیت فراوان است. تاسیس حوزه علمیه دینى در بیش از نیم قرن اخیر در شهر قم و تاثیر این حوزه در داخل و خارج كشور ایران و نیز تلاش روشنفكران مذهبى در داخل مراكز دانشگاهى و قیام سال 42-41 ملت ایران به رهبرى علماى اسلامى كه تا امروز ادامه دارد، همه عواملى هستند كه اسلام شیعى را در سطح جهانى مطرح مىكند (5) .»
پی نوشتها:
1- كشف الاسرار، ص 330 به نقل از: در جستجوى راه از كلام امام، دفتر شانزدهم، صص 35 و 34.
2- در جستجوى راه از كلام امام، همان، ص 36.
3- همان، ص 245.
4- امام خمینى(ره) در بیستم جمادى الثانى سال 1320 ه.ق متولد شدهاند و بر همین اساس امسال كه یكصدمین سال تولد آنحضرت مىباشد بعنوان سال امام خمینى نامگذارى شده است. شهادت پدر ایشان یعنى مرحوم سیدمصطفى چهار ماه وبیست و دو روز بعد از تولد امام یعنى روز دوازدهم ذرقعده همان سال بین راه خمین و اراك توسط خوانین و با ضرب گلولهاتفاق افتاد.
5- در جستجوى راه از كلام امام، دفتر شانزدهم، ص 37.
نویسنده: سیدحسین فلاحزاده
منبع: کتاب نقد – شماره 13
لینک مطالب مرتبط:
امام خمینى(ره) و رویكرد تاریخى(1)
متن وصیت نامه سیاسی الهی حضرت امام خمینی (ره)
امام خمینى از نگاه اندیشمندان خارجى
آرامش خاطر امام خمینی رحمة الله علیه (1)