تبیان، دستیار زندگی
کمیت و کیفیت خاک های حاصل از سنگ های مختلف اعم از سنگهای آذرین ، رسوبی و دگرگونی به کانی های تشکیل دهنده سنگ ، آب و هوا و عوامل دیگر بستگی دارد.....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عوامل موثر در تشکیل خاک

عوامل موثر در تشکیل خاک

سنگ های اولیه یا سنگ مادر :

کمیت و کیفیت خاک های حاصل از سنگ های مختلف اعم از سنگ های آذرین، رسوبی، و دگرگونی به کانی های تشکیل دهنده سنگ، آب و هوا و عوامل دیگر بستگی دارد.

خاک حاصل از تخریب کامل سیلیکات های دارای آلومینیوم و هم چنین سنگ های فسفاتی از لحاظ صنعتی و کشاورزی ارزش زیادی دارد. در صورتی که خاک هایی که از تخریب سنگ های دارای کانی های مقاوم (از قبیل کوارتز و غیره) در اثر تخریب شیمیایی پدید آمده اند و غالبا شنی و ماسه ای می باشند فاقد ارزش کشاورزی می باشند.

ارگانیسم :

تمایز انواع خاک ها از نقطه نظر کشاورزی به نوع و مقدار مواد آلی (ازت و کربن) موجود در آن بستگی دارد. نیتروژن موجود در اتمسفر به طور مستقیم قابل استفاده برای گیاهان نمی باشد. بلکه ترکیبات نیتروژن دار لازم برای رشد گیاهان باید به شکل قابل حل در خاک وجود داشته باشد، که این عمل در خاک ها به وسیله برخی از گیاهان و باکتری ها انجام می شود. خاک ها معمولا دارای یک نوع مواد آلی کربن دار تیره رنگی هستند که هوموس نامیده می شوند و از بقایای گیاهان به وجود می آید.

عوامل موثر در تشکیل خاک

زمان :

هر قدر مدت عمل تخریب کانی ها و سنگ ها بیشتر باشد عمل تخریب فیزیکی و شیمیایی کامل تر انجام می گیرد. زمان تخریب کامل بسته به نوع سنگ ، ساخت و بافت سنگ ها و نیز ترکیب و خاصیت تورق کانی ها متفاوت می باشد ولی بطور کلی سنگ های رسوبی خیلی زودتر تجزیه شده و به خاک تبدیل می شوند، در صورتی که سنگ های آذرین مدت زمان بیشتری لازم دارند تا تجزیه کامل در آن ها صورت گرفته و به خاک تبدیل گردند.

عوامل موثر در تشکیل خاک

آب و هوا :

وفور آب های نفوذی و عوامل آب و هوا از قبیل حرارت، رطوبت و غیره در کیفیت خاک ها اثر به سزایی دارند. جریان آب های جاری به خصوص در زمین های شیب دار موجب شستشوی خاک ها می شوند و با تکرار این عمل مقدار مواد معدنی و آلی به تدریج تقلیل می یابد.

اثر تخریبی اتمسفر همان طور که قبلا بیان گردید روی برخی از کانی ها موثر و عمیق می باشد و هر قدر رطوبت همراه با حرارت زیادتر باشد شدت تخریب نیز بیشتر می گردد.

عوامل موثر در تشکیل خاک

توپوگرافی محل تشکیل خاک :

اگر محلی که خاک ها تشکیل می شوند، دارای شیب تند باشد، در نتیجه مواد تخریب شده ممکن است به وسیله ی آب های جاری و یا عامل دیگری خیلی زود به سادگی از محل خود به جای دیگری حمل گردند و یا شستشو به وسیله آب های جاری، باعث تقلیل مواد معدنی و آلی خاک ها شود. در نتیجه، در این منطقه، خاک های خوب تشکیل نخواهند شد. ولی برعکس در محل های صاف و مسطح که مواد تخریب شده به سادگی نمی توانند به جای دیگری حمل شوند فرصت کافی وجود داشته و فعل و انفعالات به صورت کامل انجام می پذیرد.

عوامل موثر در تشکیل خاک

مراحل اصلی تشکیل خاک

مراحل مختلف تشکیل یک خاک چمنی بر روی نهشته های یخچالی و آهکی قابل نفوذ به قرار زیر است :

1- افزایش وتغییر شکل مواد آلی به وسیله موجودات زنده خاک
2- انتقال و آبشویی کربنات وسپس باز های تبادلی
3- جذب وچرخش باز های تبادلی به وسیله گیاهان
4- هوادیدگی کانی های اولیه
5- سنتز رس های خاک
6- نقل وانتقال رس

تشکیل و تحول خاک در رابطه با شرایط اقلیمی

درجه حرارت و رطوبت از جمله متغییر های اقلیمی هستند که در تشکیل و نحوه ی تکامل خاک موثر می باشند. علاوه براین شرایط اقلیمی به طور غیر مستقیم از طریق تأثیر بر پوشش نباتی در تکامل خاک دخالت دارند. در موارد بسیاری، اثرات اقلیم و پوشش نباتی به موازات یکدیگر ظاهر می گردند.


مرکز یادگیری سایت تبیان

تجمیع : فاطمه گودرزی