تبیان، دستیار زندگی
جشن های نوروز در دوران خامنشی با تشریفات خاصی همراه بوده است در ادامه این مطلب با این تشریفات آشنا شوید.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تشریفات نوروز در دوران هخامنشی


جشن های نوروز در دوران خامنشی با تشریفات خاصی همراه بوده است در ادامه این مطلب با این تشریفات آشنا شوید.


منشا و زمان پیدایش نوروز، به درستی معلوم نیست. در برخی از متن‌های کهن ایران ازجمله شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری، جمشید و در برخی دیگر از متن ها، کیومرث به‌عنوان پایه‌گذار نوروز معرفی شده است. پدید آوری نوروز در شاهنامه، بدین گونه روایت شده است که جمشید در حال گذشتن از آذربایجان، دستور داد تا در آنجا برای او تختی بگذارند و خودش با تاجی زرین بر روی تخت نشست. با رسیدن نور خورشید به تاج زرین او، جهان نورانی شد و مردم شادمانی کردند و آن روز را روز نو نامیدند.

نوروز

برخی از روایت‌های تاریخی، آغاز نوروز را به بابلیان نسبت می‌دهد. بر طبق این روایت‌ها، رواج نوروز در ایران به 538 سال قبل از میلاد یعنی زمان حمله کورش بزرگ به بابل بازمی‌گردد. همچنین در برخی از روایت‌ها، از زرتشت به‌عنوان بنیان‌گذار نوروز نام برده شده است اما در اوستا (دست کم در گاتها) نامی از نوروز برده نشده است .

نوروز در زمان سلسله هخامنشیان

نگاره مراسم پیشکش هدایا به پادشاه ایران در تخت جمشیدبود. برخی از پژوهشگران، این مراسم را به نوروز مربوط می‌دانند.

کوروش دوم بنیان‌گذار هخامنشیان، نوروز را در سال 538 قبل از میلاد، جشن ملی اعلام کرد. وی در این روز برنامه‌هایی برای ترفیع سربازان، پاکسازی مکان‌های همگانی و خانه‌های شخصی و بخشش محکومان اجرا می‌نمود. این آیین‌ها در زمان دیگر پادشاهان هخامنشی نیز برگزار می‌شده است. مردم در دوران هخامنشیان با جشن‌های نوروز آشنا بوده‌اند و هخامنشیان نوروز را با شکوه و بزرگی جشن می‌گرفته‌اند. شواهد نشان می‌دهد داریوش اول هخامنشی، به مناسبت نوروز در سال 416 قبل از میلاد سکه‌ای از جنس طلا ضرب نمود که در یک سوی آن سربازی در حال تیراندازی نشان داده شده است. در دوران هخامنشی، جشن نوروز در بازه‌ای زمانی میان 21 اسفند تا 19 اردیبهشت برگزار می‌شده است. نابر مدارك باقی مانده در سرتاسر دوران هخامنشی، زمان آغاز سال نو در دوره هخامنشی از 21 اسفند ماه  12 مارس ) تا 9 اردیبهشت ( 29 آوریل ) در نوسان بوده، ولی به طور كلی یك محدوده زمانی از یكم فروردین ( 21 مارس ) تا سوم اردیبهشت ( 23 آوریل) را در بر می گرفته است. بر اساس مدارك می بینیم كه در سرتاسر دوران هخامنشی سالی كه شروع سال نو در 21 مارس ثبت شده سال سوم پادشاهی كمبوجیه است.

آمار نشان می دهند كه بیشترین روزی كه در آن سال آغاز گشته روز 29 فروردین ماه ( 18 آوریل ) بوده و پس از آن بیشترین آمار برای روز آغاز سال نو، روزهای نهم، یازدهم و نوزدهم فروردین ماه كنونی بوده است.

آمار نشان می دهند كه بیشترین روزی كه در آن سال آغاز گشته روز 29 فروردین ماه ( 18 آوریل ) بوده و پس از آن بیشترین آمار برای روز آغاز سال نو، روزهای نهم، یازدهم و نوزدهم فروردین ماه كنونی بوده است

در تقویم هخامنشی بر اساس محاسبه های بابلی ها، هر چند سال یكبار یك ماه كبیسه را به ماه ششم یا ماه دوازدهم اضافه می كرده اند، كه در این میان آغاز روز اول ماه سیزدهم یا همان ماه كبیسه دوم نشان می دهد كه آغاز این ماه در روز یكم فروردین و چند روز پیرامون آن نگاه داشته می شده است. در دوره هخامنشی 9 بار ماه سیزدهم در سال های كبیسه با روز یكم فروردین آغاز شده است . با اینكه مدارك به جا مانده از دوره هخامنشی یك محدوده زمانی متغیر را برای آغاز سال نو نشان می دهند اما در این شكی نیست كه سال نو در دوره هخامنشی ( یا دست كم سال اداری و رسمی ) با بهار آغاز می شده است. این گردش زمانی بر اساس محاسبه های مشتركی بوده كه بیشتر در بابل و توسط كاهنان بابلی و مغان ایرانی ساكن بابل انجام می گرفته است گزارش های بسیاری گویای حضور مغان ایرانی در بابل است و آنچنانكه می دانیم كارهای رصدی نجومی، تقویم و گاهشماری همواره در دست روحانیون بوده است.

نوروز

سبب اینکه نوروز را در فروردین ماه قرار دادند این بود که ماه فروردین از سال ها پیش قداست داشت و ماهی محترم بود و آیین های مذهبی دیگری درین ماه انجام می شد. بنابراین جشن نوروز با دیگر جشن های مذهبی فروردین در هم آمیخت و ازین آمیختگی نوروز جشنی بزرگ و فراموش ناشدنی شد.

آنچه درباره قداست ماه فروردین فراهم آمده در چهار بخش تنظیم شده است:

بخش نخست مربوط به جشن هایی است که از دیرگاهان در فروردین ماه وجود داشته، و سبب شده است که این ماه مقدس و محترم باشد

بخش دوم نیز به آیین های قربانی فروردین ماه اختصاص یافته است. وجود این قربانی ها در فروردین ماه موجب دیگری برای قداست این ماه بوده است.

بخش سوم پیرامون سبب و پیشینه پیدایی جشن نوروز و انقلاب جمشید و برپایی آیین داد جمشیدی می باشد.

بخش چهارم اختصاص به سنت ها و آیین های نوروزی دارد که در طول تاریخ پس از جمشید رواج گرفته و در فرهنگ ایرانی هنوز هم باقی مانده اند.

هم چنین بعضی دیگر ازین آیین های نوروزی امروز منحصرا در آثار زبان فارسی از آنها نام برده شده، و خود آن مراسم فراموش شده اند.

تخت‌جمشید تنها در مواقع برگزاری مراسم و تشریفاتی خاص از آن استفاده می‌شده است» از جمله جشن نوروز که در یکی از کاخ های تخت جمشید، یعنی کاخ آپادانا برگزار می شد

تخت جمشید، محل برگزاری مراسم تشریفاتی هخامنشی

دومین مقوله تشریفاتی در ایران دوران هخامنشی، محل برگزاری جشن های نوروز است. در زمان داریوش یکم ، مراسم نوروز در تخت جمشید برگزار می‌ شد. داریوش بزرگ در حدود 518 ق.م. صخره بزرگی را در حدود شمال غرب کوه مهر (= کوه رحمت) برگزید تا کوشک شاهانه‌ای بر روی آن بنا نهد، وی و پسرش خشیارشا، و پسرزاده‌اش اردشیر یکم، بناهای با شکوه تخت‌جمشید را بر آن‌جا بنا کردند. بر این نکته باید تأکید کرد که هدف داریوش بزرگ از ساختن این کوشک در سرزمین فارس، ساختن یک پایتخت اداری و سیاسی نبوده، زیرا که این مکان از مرکز دولت دور بود، بلکه می‌خواسته است مرکزی برای برگزاری مراسم تشریفاتی ایرانی باشد. ارنست هرتسفلد Ernst Herzfeld که در سالهای 1930 در تخت‌جمشید حفاری می‌کرد، عقیده داشت که « تخت‌جمشید تنها در مواقع برگزاری مراسم و تشریفاتی خاص از آن استفاده می‌شده است» از جمله جشن نوروز که در یکی از کاخ های تخت جمشید، یعنی کاخ آپادانا برگزار می شد.

کاخ آپادانا از قدیمی‌ترین کاخ‌های تخت جمشید به فرمانداریوش بزرگ بنا شد و محل پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور پادشاه در جریان جشن نورور بود. »

فرآوری: طاهره رشیدی

بخش تاریخ ابران و جهان تبیان


منابع : 1- ویکی پدیا / 2- وبلاگ اپه دنه / 3- پورتال تشریفات ایران