جلبک ها

جلبک ها ساده‌ترین موجودات واجد کلروفیل هستند. سه تفاوت عمده بین جلبک ها و گیاهان وجود دارد.

در سطح خاک های مرطوب نیز تعداد بسیار زیادی جلبک یافت می‌شود. بخش های هوایی درختان و هم چنین سنگ ها و صخره‌ها محل های دیگری هستند که جلبک ها می‌توانند بر روی آن ها رشد کنند. بعضی از جلبک ها می‌توانند در محیط های غیر معمولی، مثل دریاچه‌های نمک، چشمه‌های آب گرم و یخچال های طبیعی و حتی در درون بدن و بافت های موجودات زنده زیست کنند.

جلبک ها به دلیل این که سبزینه(کلروفیل) و دیواره ی اسکلتی دارند، جزو گیاهان محسوب می شوند. بعضی از جلبک ها ساختمان ساده ای دارند و آن ها را در گروه جانداران ساده قرار می دهند. جلبک های ذرّه بینی زیادی در آب های شیرین و شور زندگی می کنند که وجود آن ها برای همه ی جانوران آبزی مهم است. زیرا این جلبک ها، از این نظر که سبزینه دارند می توانند مانند گیاهان سبز، غذا سازی (فتو سنتز) کنند. این جانداران مهم ترین غذای موجودات زنده ی آبزی را تشکیل می دهند. در عین حال با عمل فتو سنتز مقدار زیادی اکسیژن تولیدمی کنند. در حدود نیمی از اکسیژن های جو را همین جلبک ها پدید می آورند. جلبک ها را بر حسب رنگ، به سه گروه سبز، قرمز و قهوه ای طبقه بندی می کنند، که همگی آنان جزو گیاهان محسوب می شوند. جلبک های سبز، بزرگترین گروه جلبک ها هستند.

مهم ترین جلبک های سبز ذرّه بینی، دیاتوم ها هستند که جاندارانی تک سلولی اند. دیاتوم ها در لایه های سطحی دریاها و همه ی آب های ساکن سطح خشکی ها فراوان اند. پوسته ی دیاتوم ها از جنس سیلیس است. در گذشته رسوبات دریایی محتوی این پوسته ها را جمع می کردند و از آن در تهیه ی خاک سمباد استفاده می شد. اگر رشته ای از جلبک های رشته ای و مو مانند را زیر میکروسکپ قرار دهیم، متوجّه ی یکنواخت بودن شکل سلول های تشکیل دهنده ی آن می شدیم .

مشخصات تال در جلبک ها

اندازه تال در جلبک ها از چند میکرون تا چندین متر می‌رسد. هم چنین تال به اشکال مختلف از قبیل تک یاخته‌ای (متحرک و غیر متحرک)، کلونی، ریسه‌ای، پارانشیمی و سیفونی دیده می‌شود. ساختار یاخته‌ای جلبک ها نیز به دو صورت پروکاریوتی و یوکاریوتی است. ساختار پروکاریوتی مربوط به جلبک های سبز - آبی و ساختار یوکاریوتی مربوط به بقیه جلبک هاست.

دیواره یاخته ای

دیواره یاخته‌ای در جلبک ها بسیار حایز اهمیت است. علت آن وجود مواد مختلفی است که بعضی از آن ها کاربرد صنعتی، دارویی و پزشکی دارند. یاخته‌های زایشی از قبیل گامت ها و زئوسپورها فاقد دیواره یاخته‌ای هستند. دیواره یاخته‌ای در جلبک ها معمولا از 2 لایه تشکیل شده است لایه بیرونی لایه‌ای است ژلاتینی از مواد پکتینی ساخته شده و در آب گرم حل می‌شود. لزج بودن جلبک ها بدلیل وجود این لایه بیرونی است. لایه درونی از جنس سلولز است که در آب گرم نامحلول است. هر دو این مواد نوعی پلی ساکارید هستند در اکثر موارد ترکیبات دیگر از قبیل پروتئین، کربنات کلسیم، آهن، سیلیس، کتین و غیره در ساختار دیواره یاخته‌ای جلبک ها دیده می‌شود.

کلروپلاست یا کروماتوفور

یکی از مهم ترین اجزای یاخته‌ای در جلبک ها کلروپلاست یا کروماتوفور است در داخل کلروپلاست اغلب جلبک های سبز، اجسام کروی شکل حاوی نشاسته وجود دارد که آن را پیرنوئید می‌گویند. پیرنوئید در جلبک های سبز وجود دارد که ممکن است در داخل یا خارج کلروپلاست قرار گیرد. به علاوه کلروپلاست جلبک های سبز متحرک حاوی لکه نارنجی رنگی به نام استیگما (لکه چشمی) است که جهت یاخته را به سمت نور متمایل می‌سازد. در بعضی از جلبک ها ممکن است لکه چشمی خارج از کلروپلاست باشد. در داخل کلروپلاست، رنگیزه‌هایی از انواع کلروفیل، کاروتنوئید و بیلی پروتئین ها وجود دارند که باعث می‌شوند تا کلروپلاست و در نتیجه یاخته جلبک ها به انواع رنگ های مختلف دیده شود.

تاژک

اغلب جلبک ها یا خود متحرک‌اند و یا یاخته‌های زایشی آن ها متحرک است. در بین جلبک ها فقط دو گروه یعنی جلبک های سبز - آبی و جلبک های قرمز از این قاعده مستثنی هستند. فرم های متحرک و یاخته‌های زایشی متحرک در آن ها دیده نمی‌شود. وسیله حرکت یاخته‌ای متحرک، تاژک نام دارد که از نظر شکل ظاهری بر دو نوع است.

یکی تاژک شلاقی که سطح آن صاف و

دیگری تاژک پر مانند که سطحی ناصاف و همانند پر دارد.

هم چنین تعداد تاژک و محل قرار گرفتن در جلبک های گوناگون متفاوت است.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تجمیع: فاطمه گودرزی