باکتری ها

ویژگی های عمومی باکتری ها :

1 - اولین جانداران تکامل یافته که ساختار سلولی دارند .

2 - همگی پروکاریوت هستند . یعنی فاقد هسته ی سازمان یافته و تشکیلات غشادار داخل سلولی اند .

3 - اکثرا دارای دیواره سلولی از جنس پپتید و گلیکان می باشند . میکو پلاسما ها فاقد دیواره اند .

4 - ماده ی ژنتیکی بصورت یک مولکول DNA ی حلقوی می باشد که در برخی نقاط به چین خوردگی های غشای سلولی (مزوزوم) چسبیده است . DNA در ناحیه نوکلئوتید قرار دارد .

5 - برخی دارای تاژک پروتئینی برای حرکت می باشند .

6 - ساختار تک سلولی دارند و گاهی به صورت کلونی دیده می شوند .

7 - برخی دارای زواید پیلی برای هم یوغی هستند . (طی هم یوغی ژن ها از باکتری دارای پیلی به باکتری بدون پیلی منتقل می شود ) .

8 - برخی دارای پلازمید (کروموزوم های کمکی) می باشند . پلازمید ها دارای ژن های مقاومت به آنتی بیوتیک هستند .

9 - گروهی دارای پوشش (کپسول) از جنس پلی ساکارید می باشند . نقش کپسول حفاظت باکتری است .

10 - برخی باکتری ها در شرایط نامساعد هاگ درونی (اندوسپور) تشکیل می دهند . بخشی از سیتوپلاسم همراه با DND در یک پوشش محکم قرر گرفته و پس از سپری شدن شرایط نامساعد مجددا فعال می شود .

رده بندی باکتری ها :

1 - از نظر ساختار دیواره

باکتری ها را براساس نوع دیواره ی سلولی به دو گروه تقسیم می کنند : گرم مثبت و گرم منفی . این دو گروه را براساس پاسخ به رنگ آمیزی گرم از یکدیگر تشخیص می دهند . باکتری های گرم مثبت لایه ی پپتید و گلیکانی ضخیم تری داشته و پس از رنگ آمیزی با رنگ بنفش و اضافه کردن ید و شستشو با الکل رنگ بنفش را در خود نگه می دارند ولی باکتری های گرم منفی نمی توانند رنگ بنفش را در خود نگه دارند . این رنگ آمیزی در پزشکی اهمیت زیادی دارد زیرا حساسیت باکتری های گرم مثبت و گرم منفی نسبت به آنتی بیوتیک ها متفاوت است .

همچنین باکتری های گرم مثبت هر دو نوع سم اگزوتوکسین و اندوتوکسین را تولید می کنند ولی باکتری های گرم منفی فقط اندو توکسین تولید می کنند .

2 - از نظر تکاملی

فرمانرو باکتری ها شامل دو گروه مهم باکتری هاست : یو باکتری ها و آرکی باکتری ها . برخی زیست شناسان آرکی باکتری ها را در فرمانروی جداگانه ای قرار می دهند .

الف . یو باکتری ها

اکثر باکتری هایی که در محیط ما زندگی می کنند مثل باکتری های بدن ما ، باکتری های بیماری زا ، باکتری هایی که در تولید غذا نقش دارند .باکتری های تولید کننده ، باکتری های تجزیه کننده و غیره جزو این دسته اند . دیواره ی این باکتری ها از جنس پپتید و گلیکان ، ژنها پیوسته و اتوتروف یا هتروتروف اند .

ب . آرکی باکتری ها

در این گروه از باکتری ها دیواره غیر از پپتید و گلیکان ، نوع لیپید های غشاء متفاوت با یوباکتری ها و یوکاریوت ها ، ژن ها گسسته و دارای اگزون و اینترون ، پروتئین های ریبوزومی شبیه مولکولهای مشابه در یوکاریوتها و متفاوت با یوباکتری ها می باشد . سه گروه عمده از این باکتری ها که در محیط های افراطی زندگی می کنند شامل :

- متانوژن ها که در مرداب ها زندگی می کنند و با تولید گاز متان از مواد آلی انرژی کسب می کنند .

- ترموفیل ها که در آبهای بسیار داغ زندگی می کنند و از مواد آلی گوگرد دار انرژی کسب می کنند .

- هالوفیل ها که در آبهای بسیار شور زندگی می کنند و از مواد آلی انرژی کسب می کنند .

3-  از نظر ایجاد بیماری

·         باکتری هایی که از میزبان خود به عنوان منبع غذا استفاده کرده و بطور مستقیم بیماری ایجاد می کنند . بیماری های آنها ممکن است کم خطر باشد مثل جوش صورت در اثر حمله باکتری پروپیونی باکتریوم آکنس به غده های چربی در پوست .برخی بیماری ها نیز کشنده است مثل سل ریوی که توسط مایکو باکتریوم توبرکلوسیز ایجاد می شود .

·         باکتری هایی که با ترشح ترکیبات سمی (توکسین) باعث بیماری می شوند . توکسین ها ممکن است به درون بدن یا غذاها ترشح شده و بیماری ایجاد کنند . مثلا :

- عامل دیفتری (کورینه باکتریوم دیفتریا) که گرم مثبت است در گلو رشد کرده و سم آن برقلب ، اعصاب ، کبد و کلیه ها اثر می کند .

- استافیلو کوکوس اورئوس که شایع ترین نوع مسمومیت ها را ایجاد می کند و باعث تهوع ، استفراغ و سردد می شود .

- عامل بوتولیسم (کلستریدیوم بوتولینوم) در غذا های بسته بندی شده مثل کنسرو به صورت بی هوازی رشد کرده و اندوسپور تشکیل می دهد . سم آن بر دستگاه عصبی انسان اثر می کند و بسیار مهلک است . از علایم بیماری بوتولیسم دید دوتایی ، فلج شدگی و ناتوانی در تنفس است .بیست گرم از سم باکتری مولد بوتولیسم قادر است کل مردم دنیا را نابود کند .

مرکز یادگیری سایت تبیان

تجمیع : فاطمه گودرزی