کوررنگی؛ تشخیص نادرست رنگها
کوررنگی یک اختلال ارثی است که در آن، فرد قادر به تشخیص یک یا برخی رنگ ها نمیباشد. سلولهای مخروطی چشم افراد کوررنگ فاقد رنگدانههایی هستند که موجب دیدن رنگها میشوند. به همین دلیل این افراد، برخی رنگها را به شکل طیفی از رنگهای خاکستری و سیاه میبینند.
امروزه حتی دیدن یک تلویزیون سیاه و سفید برای چند ساعت هم سخت است. حال فرض کنید برای سالها مجبور باشید به شکل نادرستی رنگها را تشخیص داده یا بهطور کلی رنگها را نبینید.
یکی از بیماریهایی که در بعضی انسانها بهوجود آمده و مشکلاتی را برای آنها به همراه داشته، کوررنگی است البته این نکته حائز اهمیت است که کوررنگی به معنای وجود دو رنگ سیاه و سفید یا طیفی از آنها نیست، بلکه ممکن است در بعضی موارد حتی فرد مورد نظر در دیدن رنگ خاصی با مشکل مواجه باشد.
این بیماری هر چند در زنها کمتر دیده شده، اما آمار نشان میدهد که هشت درصد از مردها به آن مبتلا بوده و از کوررنگی رنج میبرند.
زنان رنگها را بهتر میبینند
گذشته از افرادی که به کوررنگی مبتلا هستند تقریبا همه افراد درباره رنگ اجسامی که در محیط اطرافشان وجود دارد، توافق نظر دارند. هر چه توانایی ما در تشخیص رنگها بهتر باشد و دقت بیشتری در این زمینه داشته باشیم در تصمیمگیریها بهتر عمل میکنیم. به عبارت دیگر این توانایی اختصاصی در انجام بسیاری از کارها به ما کمک میکند.
اما جالب است بدانید میزان حساسیت و توجه افراد به طول موجهای مختلف در محدوده امواج مرئی متفاوت است، چرا که تعداد سلولهای گیرنده مخروطی در چشم افراد مختلف متفاوت است.
بر اساس نتایج مطالعاتی که در دانشگاه نیوکاسل انجام شده است، با توجه به تعداد گیرندههای مخروطی در شبکیه چشم، توانایی افراد در تشخیص رنگهای مختلف تغییر میکند. به این معنی که هر چه تعداد گیرندههای مخروطی بیشتر باشد، توانایی و توجه افراد در تشخیص رنگهای مختلف به مراتب بیشتر است.
معمولا زنان در مقایسه با مردان در تشخیص رنگها بهتر عمل میکنند؛ چرا که در چشم آنها چهار نوع گیرنده مخروطی وجود دارد، در حالی که در چشم مردان سه نوع گیرنده مخروطی یافت میشود.
وجود نوع خاصی از گیرندههای مخروطی در چشم خانمها، به آنها کمک میکند در تشخیص طیف رنگهای تیره و روشن، عملکردی صد برابر بهتر و دقیقتر داشته باشند.
درمان کوررنگی توسط یک محقق ایرانی
محققان سالهاست سعی دارند با دستیابی به روشهای نوینی در زمینه جراحی چشم، کوررنگی را از بین ببرند، اما تا کنون موفق به این کار نشدهاند.
با وجود این امر به تازگی محققی ایرانی به نام مارک چنگیزی توانسته عینکی را طراحی کند که قادر است مشکل کوررنگی بعضی مبتلایان به این بیماری را برطرف کند؛ عینکی که با قیمتی مناسب به بازار عرضه شده و اکنون در اختیار تعداد زیادی از بیمارها قرار گرفته است.
پروفسور چنگیزی که در شرکت «2AI Labs» مدیریت بخش شناخت انسانی را بر عهده دارد، در ابتدای کار قصد داشته با طراحی این عینک به نکته دیگری دست پیدا کند.
طبق گفتههای وی، یکی از اصلیترین نشانههای بروز احساسات در بدن انسان مربوط به گردش خون میشود. بسیاری از احساسات نمایان شده از طریق صورت بهوسیله انتقال خون و حجمی از اکسیژن در زیر پوست صورت انسان شکل میگیرد.
همین امر این شرایط را بهوجود میآورد که با ایجاد یک دید مناسب، میزان خون و اکسیژن موجود را سنجیده و درک درستتری از احساسات افراد مختلف داشت.
این در حالی است که بخش عمدهای از شکلگیری احساسات مختلف به وسیله دیدن و شناخت رنگها به وجود میآید. اینکه انسان میتواند رنگهای بیشتری را تشخیص دهد، درست در راستای توانایی بروز احساسات بیشتر است.
طبق فرضیه و آزمایشهایی که انجام شده، هر کدام از حیوانات تنها قادر به درک طیف خاصی از رنگها هستند. این امر نهتنها ارتباط مستقیمی با سیستم بینایی حیوانها دارد، بلکه یکی از کاربردهای مهم آن در نحوه زندگی و قابلیت تعامل با محیط نهفته است. بهطور مثال حیوانی را در نظر بگیرید که اگر از دیدی مشابه با انسان بهره میبرد، بههیچوجه نمیتوانست غذای مناسبی را در محیط شلوغ جنگل پیدا کند.
حال این نکته را در نظر داشته باشید که ممکن است به اصطلاح کوررنگی حیوان مورد نظر این امکان را برای آن بهوجود آورد که میوه یا غذای خاصی را در محیط جنگل به شکل بهتری ببیند.
این مورد نشان از این دارد که دیدن رنگ، روی تعامل موجودات زنده از جمله انسان تاثیر بسزایی دارد.
حال با در نظر گرفتن این نکته که پروفسور چنگیزی قصد داشته با این عینک احساسات انسان را بهتر درک کند، نهتنها در راستای اهداف پزشکی قدم برداشته، بلکه به نوعی مشکل کوررنگی افراد خاصی را نیز برطرف کرده است.
پیشتر اشاره کردیم که تمرکز خون و اکسیژن در صورت، هدف اصلی تحقیقات بوده است. همین مورد دو فیلتر سبز و قرمزرنگ را در طراحی این عینک ملاک قرار داده است.
فیلترهایی که برای تشخیص اکسیژن و خون به کار رفته و اکنون در راستای هدف دیگری کارساز شدهاند.
این دو فیلتر که Oxy Iso و Oxy Amp نام دارند، به ترتیب برای تشخیص میزان خون و اکسیژن به کار رفتهاند که ترکیب رنگی قرمز و سبز را تقویت میکنند.
این نوع از کوررنگی متداولترین آن در میان بیماران اینچنینی بوده و درمان آن مطمئنا میتواند نقش بسزایی در بیماریهای مرتبط با چشم ایفا کند.
در این میان تنها نکته قابل اشاره این است که استفاده از عینکهای موجود، هرچند رنگ قرمز و سبز را تقویت میکند، اما در ادامه قابلیت تشخیص رنگهای آبی و زرد را دچار افت میکند.
چنگیزی توضیح داده که محققان شرکت «2AI Labs» با آزمایش روی بیماران مختلف به توانایی ساخت این عینک دست یافته اند و مطمئنا در آینده نیز میتوانند مشکل به وجود آمده در تشخیص رنگهای دیگر را نیز بهکلی حل کنند.
انواع کوررنگی
کوررنگی انواع مختلفی دارد که شایعترین آنها عدم توانایی در تشخیص رنگ سبز و قرمز از یکدیگر است.
داشتن مشکل در تشخیص اینکه جسمی قرمز است یا سبز، و یا آبی است یا زرد، اصلیترین علامت کوررنگی است. بر خلاف تصور عامه، دید افراد کور رنگ به ندرت خاکستری است.
در اصطلاح علمی، توانایی تشخیص دادن سه رنگ اولیه، یعنی قرمز و آبی و سبز، از یکدیگر که باعث رۆیت بهنجار رنگهاست سهرنگبینی trichromacy نام دارد.
عدم تشخیص هیچیک از رنگها یکی از گونههای بسیار نادر کوررنگی است و در آن فرد اشیاء را همچون در فیلمها و یا عکسهای سیاه و سفید میبیند.
1- تکرنگبینی
تکرنگبینی Monochromacy و یا کوررنگی کامل نوع نادری از این اختلال است که در آن هیچ یک از انواع سلولهای مخروطی فعال نیستند و فرد قادر به تشخیص هیچ رنگی نیست.
2- دورنگبینی
دورنگبینی Dichromacy در صورتی ایجاد میشود که یکی از سه نوع سلول مخروطی فاقد رنگدانه باشد. گونهها:
- قرمزکوری protanopia : اختلالی در تشخیص رنگ که در آن فرد مبتلا، توانایی تشخیص رنگ قرمز را از زرد و سبز ندارد. در این صورت، فرد رنگ قرمز را تیره و مایل به سبز میبیند.
- سبزکوری deuteranopia : اختلالی در تشخیص رنگ که در آن فرد مبتلا، توانایی تشخیص رنگ سبز را از قرمز و زرد ندارد. شایعترین نوع کوررنگی است.
- آبیکوری tritanopia: اختلال نادری در تشخیص رنگ که در آن شخص مبتلا، به نور آبی حساس نیست و آبی و سبز را با هم اشتباه میکند.
3- سهرنگبینی نابهنجار
سهرنگبینی نابهنجار یکی از انواع شایع کوررنگی است که در آن هر سه نوع سلول مخروطی فعال هستند ولی در اثر جهش، تحریکپذیری یکی از آنها نسبت به طیف نور تغییر یافته است.
- قرمزدشواربینی Protanomaly: یکی از این حالات است که حساسیت گیرندههای رنگ قرمز تغییر مییابد و تشخیص دو رنگ قرمز و سبز (زیرا طول موجهایشان به هم نزدیکتر است) را برای فرد دشوار میکند.
- سبزدشواربینی Deuteranomaly: نوع بسیار شایعی از کوررنگی است که در آن تشخیص دو رنگ قرمز و سبز به علت کاهش حساسیت گیرندههای رنگ سبز دشوار میشود.
- آبیدشواربینی Tritanomaly: نوع نادری است که در آن حساسیت سلولهای مخروطی فرد نسبت به رنگ آبی کاهش مییابد و فرد در تشخیص رنگهای زرد و آبی دچار مشکل میشود. بر خلاف سایر گونهها، آبیدشواربینی وابسته به جنس نیست و تعداد زنان و مردان مبتلا به آن همسان است.
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
جام جم - محمد طالبیان
ویکیپدیا