مواد بلوری (کریستالی)

مواد بلوری

مواد بلوری موادی است که اتم هایشان در یک آرایش منظم یا تکراری حول فاصله اتمی بزرگ مرتب شده اند. تکرار این آرایش منظم در سه جهت فضایی سبب بزرگ تر شدن بلور می شود. نظم بیرونی بلورها بر اثر نظم درونی آن هاست. بنابراین سطح های خارجی بلورها صاف و هموار هستند.

مواد غیر بلوری

موادی هستند که ساختار منظم ندارند و غیر بلوری یا آمورف نامیده می شوند.

شبکه فضایی ساختار هندسی منظم در فضای بلور است. اگر سلول های واحد را در سه بعد کنار هم قرار دهیم، یک بلور تولید می‌شود.

 اتم ها خودشان را در الگوی مشخص و معینی در فضا مرتب می کنند که به شبکه فضایی معروف است.

اتم ها در مواد بلوری در آرایش سه بعدی تکراری منظم  معروف به ساختار شبکه قرار می گیرند.

 آن ها توسط خطوط شبکه در حجم های مساوی تقسم می شوند، این نقاط داخلی نقاط شبکه نام دارند.

سلول واحد

 کوچک ترین قسمت شبکه که در همه جهات تکرار شده است را سلول واحد می نامند.

 14 شبکه فضایی سه بعدی معروف به شبکه فضایی براوه هستند.

 اگر سلول واحد فقط شامل نقاط شبکه در گوشه آن باشد، سلول واحد اولیه یا سلول واحد ساده نامیده می شود.

سه بعد x، y و z و سه زاویه آلفا،بتا و گاما پارامترهای شبکه هستند. (بسته به اندازه این پارامترها شبکه به یکی از 14 نوع شبکه که در پایین خواهیم گفت تعلق می گیرد)

سیستم بلور

با توجه به ساختار سلول واحد سیستم های بلوری به صورت زیر تقسیم بندی می شوند:

Cubic  مکعبی

Tetragonal چهار گوشی

Hexagonal شش گوشی

 Orthorhombic ارتورمبیک

Rhombohedral ژمبوهدرال یا تریگونال

Monoclinic مونوکلینیک

Triclinic تری کلینیک

سیستم بلور

ساختار بلوری ساده

سلول واحدش 2 اتم دارد

ثابت شبکه  که r شعاع شبکه است.

عامل جمع شدگی اتمی: APF = 0.68

فلزاتی مانند وانادیوم ، تیتانیوم و تنگستن این نوع ساختار بلوری را دارند.

سلول واحدش 4 اتم دارد

ثابت شبکه  که r شعاع شبکه است.

عامل جمع شدگی اتمی: APF = 0.72

ساختارهای fcc به سرعت می توانند تغییر شکل دهند

فلزاتی مانند مس، آلومینیوم، فسفر، نیکل و کبالت این نوع ساختار بلوری را دارند.

شش گوشی Closed Packed Structure) HCP)

سلول واحدش 3 اتم دارد.

c/a نسبت محوری از پارامترهای مهم این نوع بلور می باشد که c فاصله بین صفحات پایه است و a عرض شش گوشی

مقدار نسبت محوری متغیر است از 1.58  برای برلیوم تا 1.88 برای کادمیوم (بنابراین a=2.9787, c=5.617)

عامل جمع شدگی اتمی: APF = 0.74

فلزلتی مانند روی، کادمیوم، برلیوم و منیزیم  این نوع ساختار بلوری را دارند.

جهات و صفحات در کریستالگرافی

لایه ای از اتم هایی که در امتداد یک صفحه قرار می گیرند به صفحه بلور معروف اند.

ضریب میلر

ضریب یا اندیس میلر یک سیستم نمادسازی است که جهت یابی سطح بلور و صفحات و جهات اتم ها در بلور را نشان می دهد.

ضریب میلر برای صفحات

1. صفحه (110)

2.  صفحه (111)

صفحات (100),، (110) و (111) که بالا در نظر گرفته می شوند شاخص پایین برای صفحات سیستم بلوری مکعبی نامیده می شوند.

3. صفحه (210)

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه و تنظیم: فاطمه گودرزی