حیات طیبه
حجت الاسلام محمدجواد رودگر:
وصف استاد به قلم شاگرد ؛ «آیت ا... خوشوقت » مصداق عینی حیات طیبه بود
آیت ا... خوشوقت انسانی خودساخته و خویشتن دار به معنای واقعی کلمه بود، کسی که توانست مدیریت وجود خویش را بدست گیرد و مدیریت عقلی و معنوی را بر کشور وجود خویش حاکم کند و با چنین شیوهای بر تمامی جوارح و جوانح و قوای باطنی و درونی تسلط یابد.
وی در کنار این مدیریت و تسلط، مراقبه نفس داشت و در این مسیر گام برمی داشت، مراقبهای برای گام گذاشتن در مسیر صحیح. ویژگی دیگری که مرحوم آیت ا... خوشوقت را ممتاز میکرد تربیت در محضر بزرگان اهل معنا همچون علامه طباطبایی، مولف تفسیر المیزان بود، به گونهای که تجلی استاد خود بود و خصایص وجودی علامه را در وی تجلی داشت.
او انسانی کاملا قرآنی و اهل بیتی بود و این از نکات اخلاقی و عرفانی وی به شمار میرفت و معتقد بود که حرکت در صراط مستقیم همان است که در سنت و سیره پیامبر (ص) و عترت آن حضرت تجلی یافته است. آیت ا... خوشوقت تأکید داشت که هر کسی بخواهد راه به جایی ببرد باید به پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) مراجعه کرده و از آنها تاسی کند که قطعا هدایت میشود.
در واقع گفتمان قرآنی و عترتی بر سیره اخلاقی عرفانی وی حاکم بود. نکته بعدی سیر و سلوک ایشان است که کاملا مبتنی بر فقه جامع و غنی شیعه بود، به یک معنا عرفان عملی او توضیح المسائلی و منشا انجام واجبات و مستحبات و ترک محرمات و مکروهات توسط ایشان بود.
چنین سیر و سلوکی، پیامی است مهم برای کسانی که میخواهند اهل معنویت شوند و موید این است که شریعت از بدایت تا نهایت و در همه مقامات و منازل میتواند یک سالک الی ا... را هدایت کرده و او را در هیچ منزلی رها نکند. مرحوم آیت ا... خوشوقت بر این مسأله بسیار تاکید داشت و بارها این مهم را تکرار کرد، البته شاید برخی دلیل این همه تاکید را نمیدانستند و چه بسا برخی ساده انگاران دلیل این تأکید و تکرار را نداشتن حرف جدید میپنداشتند در حالی که ایشان شاه کلید سعادت و ورود به خانه معنویت و معرفت حقیقی را سیر و سلوک اینچنینی میدانست.
مرحوم آیت ا... خوشوقت بر عرفان نظری، فلسفه و حکمت اشرافی جامع داشت اما تا جایی که من میدانم جز برخی رسائل و مکتوبات منتشر نشده، وی عالمی بیشتر شفاهی بود تا کتبی. یعنی وجه غالب شخصیت وی از نظر علمی در بعد برون داد و خروجیها به گونهای بود که به جای نگارش کتاب و مقاله به سخن میدان جولان میداد.
آیت ا... خوشوقت ناگفتههای فراوان به ویژه در عرصه عرفان و نوع عملی آن داشت، وی در عین آنکه عرفان خوانده بود و بر آن تسلط داشت منتقد عرفانهای رایج و مصطلح بود و با نگاهی انتقادی و اجتهادی درباره عرفان نظر داشت.
باید توجه داشت این نگاه در جامعه علمی ما بسیار کم است چه بسا برخی میپنداشتند که وی ضد عرفان است، در حالی که آیت ا... خوشوقت به عرفان نگاه مجتهدانه داشت و این نگاهی است که امروز در حوزههای مختلف عرفانی بسیار کم به چشم میخورد.
عرفان را در متن قرآن، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و ادعیه و نیایشهای ائمه معصوم (ع) میجست، و مروج آن بود.ایشان میگفت هر چه ما میخواهیم در قرآن و سنت و سیره اهل بیت (ع) وجود دارد، اگر عرفان را بخواهیم در جامعه ترویج کنیم نمیتوان عرفان سنگین و با ادبیات خاص را ترویج کرد از این رو باید عرفان قرآنی و عترتی را با نگاه کارکردگرایانه رواج داد.
ایشان بر عنصر سکوت و خاموشی تکیه داشت، سخن نمیگفت مگر در جایی که ضرورت داشت. حرف میزد اما بالضروره، کوتاه و گزیده و اثرگذار در واقع کم گوی و گزیده گوی بود. نکته دیگری که در باب سجایای اخلاقی ایشان میتوان گفت تواضع و فروتنی در عین علم و تقوای بالا بود، ایشان هرگز در عمل نشان نمیدادند که چنین جایگاهی والا دارند و شاگردان بسیار تربیت کرده اند و اگر کسی وی را نمیشناخت نمیتوانست از رفتار او دریابد که ایشان همان آیت ا... خوشوقت مشهور و بنام و دارای سجایای اخلاقی ممتاز است.
پاسخهای ایشان در حوزههای مختلف چنان متقن و پرمغز بود که نشان از پشت صحنهای قوی و غنی در حوزه علمی داشت و بیش از پیش ثابت میکرد که ایشان میراثدار ارثی علمای بزرگانی چون علامه طباطبایی است و بالواقع وی مصداق العلماء ورثه الانبیاء بود. چنان پارسا زندگی میکرد که زندگانیش مصداق عینی حیات طیبه قرآنی بود.
باید توجه داشت که مرحوم آیت ا... خوشوقت در کنار شخصیت اخلاقی، عرفانی و معنوی چهرهای سیاسی، اجتماعی و انقلابی بود و نباید تلاشها و مجاهداتش را به اخلاق و عرفان محدود کرد ایشان همچنین با امام راحل و رهبر معظم انقلاب پیوندی عجیب داشت و همواره به سخن گفتن و همراهی با ولایت توصیه میکرد، علاوه بر این از جریانهای سیاسی اجتماعی و حوادث اطلاعی جامع داشت و میکوشید تا اطلاعاتش را درباره مسائل مختلف به ویژه وقایع در جریان شهر مقدس قم افزایش دهد
در اینجا به گوشه ای از سخنان آن عالم بزرگ به تناسب بحث فوق اشاره می کنیم:
ریاضت سالم از زبان آیتالله خوشوقت
ماهنامه«حاشیه» در شماره صفر خود گفت و گوی حجت الاسلام رشاد با آیتالله خوشوقت را منتشر کرده است. بخشی از این گفت و گو به بحث درباره ریاضت می گذرد. بخشهایی از این گفت و گو را بخوانید:
چه مسیری میتواند جویندگان سلوک الهی را به مقصد برساند؟
واجبی ترک نشود و حرامی را مرتکب نشویم. این است که ایمان را بالا میبرد. ایمان که بالا رفت، بصیرت پیدا میشود.
یعنی ما ریاضتی فراتر از واجبات و محرمات شناخته شده در اسلام نداریم؟
نه. ریاضت سالم همین انجام واجب و ترک حرام از سن بلوغ تا آخر عمر است. این ریاضت اسلام است. ادامه این ریاضت ایمان را بالا میبرد و ایمان که بالا رفت انسان بصیرت پیدا میکند و حجابها برطرف میشود.
پس این دستورات ریاضتی که بعضی به دیگران میدهند مشروع نیست
؟
باید منشأ آن همین دو آیه باشد:"یا اَیُهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوالله" َواجبات و محرمات را مراعات کنید تا ایمان بالا برود و "یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا" برای درجات بعد هم ذکر کثیر لازم است؛ این دو آیه اساس اخلاق و رشد است.
اگر کسی بگوید که مثلا وقتی شما یک چله میگیرید و در یک محیط آرام تمرکز دارید، حالت ذکر شما تقویت میشود و قدرت ذکر و تذکر شما قوت پیدا میکند؛ این در همان مسیر است، البته منوط به اینکه خلاف شرع نباشد.
فقط با اطاعت فرمان است که میتوان به طرف خدا رفت؛ بنابراین در تمام مراحل، چه در قسمت اول باشیم و چه در قسمت دوم که واجب نیست ولی برای حرکت به طرف هدف الزامی است- این مساله لازم است، یعنی اطاعت فرمان باید آنجا باشد.
من از این بیان حضرتعالی این جور برداشت میکنم که گویی ما چیزی به نام سلوک عرفانی نداریم و هرچه هست، همان دستورات شرعی واجب و حرام و مستحب و مکروهی است که در فقه بیان شده و دستورهایی که در قالب اخلاق ذکر شده است.
بله همان آیه است. منتها مردم میخوانند ولی عمل نمیکنند. کم هستند افرادی که در طول عمر تقوا را رعایت کنند. کار خیر زیاد میکنند و کنار آن هم مرتکب گناه میشوند و همین گناهان حجاب میآورد. اینها افراد نادری هستند که کار حرام انجام نمیدهند و این میشود که ایمان مرتب در تزاید باشد و ایمان که در تزاید باشد، حرکت در مرحله دوم آسانتر میشود.
منبع: قدس آنلاین
تهیه و تنظیم: محمد جواد دلاوری، گروه حوزه علمیه تبیان