پشتكار قوی آخوند ملا قربانعلى

خداوند متعال بنیان های آفرینش خلقت را بر پایه كار و تلاش انسانها استوار نموده و نظام را بگونه ای طراحی نموده است كه همه مخلوقات با بهره گیری از ابزارهایی كه خداوند در اختیار آنها قرار داده است، به انجام وظایف خود همت گمارند.

بنابر آنچه در انساشناسی اسلامی بیان گردیده است، یکی از اصول شخصیت انسان، در كنار استواری و استحکام و انتظام فکر ، کار و فعالیت و پشتكار در پیگیری تكالیف است كه موجب صفای روح و نرمی دل و خشوع می‏گردد.

با توجه به اهمیت تلاش و كوشش است كه قرآن كریم، همه انسانها را به تلاش و كوشش خستگی ناپذیر فراخوانده و در ضمن آیات متعددی، وی را به کار و کوشش و سعی و تلاش توصیه و تشویق نموده است.

« ان سعیکم لشتی.... که سعی و تلاش شما مختلف است ...»(لیل/4) و همچنین آیه « و ان لیس للانسان الاما سعی ... و برای انسان بهره ای جز سعی و کوشش او نیست ...» ( نجم/ 39)

 علامه طباطبایی در تفسیر پر ارج «المیزان» در معنی آیه می نویسند: «دارایی و سرمایه حقیقی انسان نمی شود مگر آنچه را که خود از طریق عمل کسب کرده است، چه اینکه هر انسانی بر سر سفره عمل خویش نشسته است و آنچه را که در نشئه دنیام به خود منتسب می کند از مال و فرزند و امثال آن چیزی جز امری اعتباری و پنداری بیش نیست، وگرنه در سرای آخرت که سرای حقیقت است دارایی او همان اعمال نیک و بد اوست»(1)

با توجه به همین تاكیدات، انبیاء و رهبران دینی همواره به كار و كوشش مشغول، و در این زمینه الگوی عملی مسلمانان بودند و آنها را به كار و تلاش و جهاد برای رفع نیازهای مادی و معنوی جامعه دعوت می نمودند.(2)

حیات پربار علما و بزرگان دین نیز حاكی از پشتكار و تلاش وصف ناپذیر ایشان در راه كسب علم و ترویج دین در جامعه بوده، كه مطالعه آنها بسیار آموزنده خواهد بود، چنانكه درباره جدیت و پشتكار مرحوم ملا قربانعلى زنجانى در امر تحصیل در نجف اشرف داستانها گفته اند.

« مى گویند این عالم ربانى در تمام 24 ساعت از شبانه روز جز دو ساعت نمى خوابیده اند و خود آن فقید سعید مى فرمود: براى من ایام تعطیل مفهومى نداشت ... و در باره استراحتشان مى فرمودند: بادیه یا دیگ منفذدارى را در حالى كه پیه سوزى زیرش قرار مى دادم و در مقابل خود قرار مى دادم ، و مدت خواب من اختصاص به دقایق یا ساعتى داشت كه آن ظرف گرم گردد و مرا از خواب بیدار سازد كه باز مطالعه ام آغاز شود.

ایام تحصیل نجف روزهاى تحصیل را جائى نرفته و در مدرسه مى ماندم ، پیش ‍ از رسیدن روز تحصیل در طول هفته ضمن درس و بحثى كه داشتم مواظب طلاب بودم و دقت مى كردم كه آنان چه كتابى و كدام قسمت آن را درس ‍ مى گیرند؟

آنگاه روزهاى تعطیل همان قسمتها را بدقت مرور مى كردم تا اگر در روزهاى تحصیل اشكال یا سۆ الى از من شد در جواب عاجز نمانم .

و این تلاش و كوشش در حالى بود كه به نوشته مرحوم شیخ الاسلام زنجانى وضع آخوند از حیث معاش در نهایت سختى بود و تنها به وجه اندكى كه از سوى بستگان او مى رسید اكتفا مى كرد.

و خود آن مرحوم مى فرمودند: در غربت سالیان درازى در نهایت تنگدستى تحصیل مى كردم و از خیلى چیزها محروم بودم ، شبى در ایام زمستان مشغول مطالعه بودم كه دیدم از طبقه دوم مدرسه پوست هندوانه اى توسط برخى از طلاب به صحن مدرسه پرتاب مى شود و بوى هندوانه در حجره مى پیچید وى یك قطعه كوچك از پوست هندوانه را برداشته مى شوید و به دندان مى كشد تا به نفس خود پاسخ گفته باشد.

اصولا دقت در زندگى حجة الاسلام نشان مى دهد كه وى در هر جبهه اى از موضوعات نظرى و عملى كه وارد مى شده، تلاش و پشتكارى شگرف همراه با شهامت و شجاعتى شگفت از خود نشان مى داد.

فى المثل در عصر پر آشوب مشروطه كه به تعبیر شیخ شهید، كودكان را جوان و جوانان را پیر مى ساخت ، از انجام تكلیف شرعى كه حكم استقبال از مرگ را داشت ، باز نایستاد و شهر زنجان و حومه، شاهد مبارزات سخت آن فقیه استوار و دور اندیش بود.

به یمن همین همت بود كه منطقه حساس ‍ زنجان را در كشاكش سخت مشروطه دست كم تا سقوط پایتخت از رخنه آنچه كه به زیان اسلام و ایران مى انگاشت، حفظ كرد.(3)

توجه به این تلاش های مثال زدنی در سیره علما سلف، می تواند چراغ راه و انرژی فزاینده ای برای طالبان علم و حقیقت ایجاد نموده و آنها را در طی این طریق سخت و دشوار كمك نماید.

پی نوشت‏ها:

1.    محمّد بابکی ، ضرب المثلهای قرآنی: بهای تلاش ، مجله بشارت ، خرداد و تیر 1378، شماره 11،ص 12

2.    ارزش كار در اسلام و آموزه های قرآنی، روزنامه رسالت، شماره 7287 به تاریخ 22/3/90، صفحه 18

3.    على ابو الحسنى (منذر)، سلطنت علم و دولت فقر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، دفتر اول، ص 48-45.

منابع:

قرآن کریم

سلطنت علم و دولت فقر

تهیه و فراوری: حق دوست، گروه حوزه علمیه تبیان