آنژیوگرافی برای تشخیص است، نه درمان
آنژیوگرافی عروق کرونر قلب روشی است که در آن با استفاده از لوله‌های نازک مخصوص و مواد حاجب و اشعه ایکس، جریان خون قلب مورد بررسی قرار می‌گیرد.
با افزایش سن، به‌دلیل ساخته شدن پلاک (رسوب چربی) در دیواره داخلی شریان‌ها (سرخرگ)، به مرور دیواره عروق (رگ های خونی) ضخیم شده و مسیر طبیعی جریان خون درون شریان‌ها باریک می‌شود.
در طول زمان، به‌دلیل گردش کلسترول در جریان خون نیز این پلاک‌ها بزرگ تر می‌شوند و شریان‌ها مرتبا باریک‌تر و سفت‌تر می‌شوند. این امر منجر به کاهش جریان خون به مناطقی که توسط این رگ‌ها خون‌رسانی می‌شوند، خواهد شد. این پدیده، آترواسکلروز نامیده شده و به معنی سخت شدن شریان‌ها است.
آنژیوگرافی برای تشخیص محل گرفتگی رگ
همان گونه که برای درمان هر بیماری، شیوه‌های مختلفی وجود دارد که متخصص پس از بررسی وجوه مختلف و با توجه به شرایط بیماری بهترین آنها را انتخاب می‌کند، برای تشخیص بیماری‌ها نیز روش‌های گوناگونی متصور است و بیماری‌های قلبی نیز از این قاعده کلی مستثنی نیستند.
پس بیماران باید توجه داشته باشند آنژیوگرافی یک روش تشخیصی است و نه درمانی، که با انجام آن محل تنگی رگ و رگ‌های گرفته‌شده مشخص می‌شود.
در واقع به کمک آنژیوگرافی می‌توانیم به طور دقیق تصمیم بگیریم چه کاری باید برای بیمار انجام شود.
همچنین در افرادی که دردهای قلبی آنها را آزار می‌دهد و پاسخ تست ورزش‌شان نیز مثبت است، استفاده می شود. البته باید به دردهایی توجه داشت که هنگام فعالیت بدنی وجود دارند و با استراحت بهبود می‌یابند و هنگام بروز به دست‌ها هم انتشار پیدا می‌کنند.
پس آنژیوگرافی در موارد آنژین صدری (درد قفسه سینه)، سکته قلبی، تنگی آئورت یا نارسایی قلبی بدون دلیل انجام می‌گیرد.
نحوه انجام آنژیوگرافی
آنژیوگرافی عروق کرونر معمولاً با لوله‌گذاری قلبی انجام می‌گیرد.
قبل از شروع آزمایش، یک داروی آرام‌بخش ضعیف جهت کاهش اضطراب بیمار به وی داده می‌شود، اما در طول انجام آزمایش، بیمار هوشیار است تا در صورت احساس درد قفسه سینه به پزشک گزارش دهد.
معمولا لوله آنژیوگرافی یا کاتتر، از یکی از شریان‌های اصلی بازویی یا رانی وارد عروق می‌شود. محل ورود کتتر در بازو یا ران با استفاده از یک ماده بی‌حسی، بی‌حس می‌شود.
سپس متخصص قلب با استفاده از یک سوزن به شریان دسترسی می‌یابد، سپس کتتر را وارد سرخرگ کرده و به آرامی آن را به سمت قلب هدایت می‌کند. در این هنگام با استفاده از عکس‌های رادیولوژیک محل کتتر مشخص می‌شود.
زمانی‌که لوله در محل خود قرار گرفت یک نوع ماده رنگی حاجب، جهت واضح‌تر شدن عکس‌ها به داخل لوله تزریق می‌شود. سپس چندین عکس رادیولوژیک پشت سرهم گرفته می‌شود تا مشخص شود که رنگ چگونه در طول رگ منتشر می‌شود.
در چنین حالتی، وضعیت عروق ها کاملا قابل مشاهده می‌شود و از این طریق متوجه می شویم در چه قسمت‌هایی تنگی عروق ایجاد شده است.
پس از آن کتتر به آرامی از محل خارج شده و با اعمال فشار، محل ورود آن بسته می‌شود.
تنگی عروق را می‌توان به کمک بالون گشاد کرد، یا اگر شدت آنها زیاد باشد، باید به ناچار عمل جراحی «بای‌پس» برای بیمار انجام شود.
اما در صورتی که بیمار مشکوک باشد و به طور دقیق نتوانیم متوجه وجود یا فقدان تنگی عروق شویم، از دستگاهی به نام «سی‌تی آنژیو» استفاده می‌کنیم.
در این شیوه دیگر نیازی نیست از طریق رگ وارد قلب شده و ماده ای تزریق کنیم، بلکه این دستگاه اشعه را به قسمت‌های لایه‌ای قلب می‌تاباند و به این ترتیب، وضعیت عروقی کاملا مشخص و دیده می‌شود و ما متوجه می‌شویم کدام قسمت‌های رگ، دچار تنگی شده است.
به طور معمول برای بیمارانی که عمل قلب شده اند و یا فنر گذاشته‌اند و باز هم احساس درد دارند و می‌خواهیم متوجه شویم فنر یا رگ‌های بای‌پس‌کرده آنها باز است یا نه، از سی‌تی آنژیو استفاده می‌کنیم که این روش در مدت حدود ده دقیقه هم به پایان می‌رسد.
قبل از انجام آنژیوگرافی چه باید کرد؟
- قبل از انجام آنژیوگرافی، اگر بیمار داروهای قندخون، فشارخون، چربی خون و ضدآنژین را مصرف می کند، باید به پزشک بگوید.
- میزان مصرف مایعات چند روز قبل از انجام آزمایش باید افزایش یابد.
- افرادی که به ید یا غذاهای دریایی حساسیت دارند، یا مبتلا به دیابت یا مشکلات کلیوی هستند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای واکنش و حساسیت نسبت به ید موجود در مواد رنگی آنژیوگرافی باشند، بنابراین باید حتما این مسئله را از قبل به پزشک بگویند.
- سابقه واکنش به مواد حاجب در گذشته، مصرف داروی ویاگرا (Viagra) یا احتمال حاملگی نیز باید حتما به پزشک گزارش شود.
- فرد باید 8 تا 12 ساعت قبل از انجام آزمایش چیزی نخورد. در برخی موارد از افراد خواسته می‌شود که شب قبل از انجام آنژیوگرافی در بیمارستان بستری شوند، در غیر این صورت، صبح همان روز در بیمارستان مورد معاینه قرار می‌گیرند.
- قبل از انجام آنژیوگرافی باید رضایت‌نامه بیمار امضا شود و لباس مخصوص (گان) پوشیده شود. معمولا مراقب بهداشتی نحوه انجام آزمایش و خطرات احتمالی آن را توضیح خواهد داد.
- قبل از آنژیوگرافی، موهای محل ورود کتتر آنژیوگرافی در قسمت بازو یا ران تراشیده می شوند.
فرد در طول انجام آزمایش چه احساسی خواهد داشت؟
فرد در طول انجام آزمایش بیدار خواهد بود و ممکن است کمی احساس فشار در محل ورود لوله داشته باشد.
در برخی موارد، پس از تزریق ماده حاجب، فرد احساس گر گرفتگی خواهد داشت.
پس از انجام آزمایش، لوله از محل خارج می‌شود.
فرد ممکن است احساس فشار شدیدی در محل ورود کتتر داشته باشد که جهت پیشگیری از خونریزی اعمال می‌شود.
اگر کتتر از طریق شریان رانی فرستاده شده باشد، معمولاً از فرد خواسته می‌شود که برای چندین ساعت پس از انجام تست، صاف به پشت بخوابد تا از خونریزی پیشگیری شود. این امر ممکن است باعث درد و ناراحتی پشت شود.
پس از آنژیوگرافی چه باید کرد؟
اغلب افراد چند روز پس از انجام این آزمایش در صورتی‌که عوارض خاصی نداشته باشند می‌توانند به فعالیت‌های معمول روزانه خود برگردند.
برخی از مراقبت‌های لازم پس از انجام این آزمایش عبارتند از:
- خودداری از بلندکردن اجسام سنگین در چند روز اول پس از انجام آزمایش
- افزایش مصرف آب و مایعات در طی دو روز پس از انجام آزمایش
- عدم استفاده از وان حمام در طی دو روز پس از انجام آزمایش (معمولا دوش گرفتن پس از 24 ساعت اشکالی ندارد).
عوارض آنژیوگرافی
شاید این سوال برای افراد مطرح شود که آنژیوگرافی عوارضی هم دارد یا نه؟
در پاسخ به این سوال باید گفت، آنژیوگرافی یک اقدام تهاجمی به شمار می‌رود و در نتیجه طبیعی است پس از آن عوارضی نیز برای بیمار ایجاد شود.
در آنژیوگرافی، شریان بیمار را باز کرده و داخل آئورت و عروق کرونر می‌رویم، بنابراین ممکن است عوارضی مانند خونریزی در محل ورود به رگ ایجاد شود، و یا برای بیمارانی که دچار نارسایی قلبی پیشرفته هستند، خطراتی داشته باشد.
ولی معمولا در هر ده هزار مورد ممکن است تنها هفت یا هشت مورد خطر پیش بیاید، اما با وجود این باید بگوییم آنژیوگرافی بی‌خطر هم نیست.
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
جام جم - دکتر منوچهر قارونی - متخصص قلب و عروق
سایت قطب علمی آموزش الکترونیکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز
مطالب مرتبط:
بیماران قلبی چه آزمایشاتی باید بدهند؟
نارسایی قلبی؛ چرا و به چه علت؟
