تبیان، دستیار زندگی
همه ما در تمامی ساعات روز در محیط های مختلفی که قرار می گیریم، از جمله خانواده،مدرسه، محل کار و در جمع دوستان مورد نقد قرار می گیریم و متقابلاً رفتار اطرافیانمان را به بوته نقد می بریم.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

انتقاد سازنده یا کوبنده؟


همه ما در تمامی ساعات روز در محیط های مختلفی که قرار می گیریم، از جمله خانواده،مدرسه، محل کار و در جمع دوستان مورد نقد قرار می گیریم و متقابلاً رفتار اطرافیانمان را به بوته نقد می بریم.


انتقاد کردن از دیگران

انتقاد و نقد کردن به خودی خود واژه های مخربی نیستند، اما اینکه چگونه نقد کنیم و چگونه نقد شویم، نکته ای است که از اهمیت وافری برخوردار است. همیشه شنیده ایم و خوانده ایم که انتقاد اگر سازنده و مثبت باشد می تواند باعث پیشرفت انسان شود. اما متاسفانه انگشت شمارند افرادی که توانسته اند مهارت تفکر نقادانه را بیاموزند و آن را به عنوان جزیی از منش خود پیوسته در عمل نیز پیاده کنند. هرگز نباید این اصل مهم را از نظر دور داشت که همیشه در هر جا ممکن است نسبت به اعمال مختلف ما انتقاد شود و این ما هستیم که باید با شیوه های گوناگون و اصولی به آن انتقاد پاسخ دهیم. البته به یاد داشته باشید که شیوه پاسخگویی ما نشان دهنده ی شخصیت ما خواهد بود.

می توانیم افراد را از نظر نوع واکنشی که به انتقاد نشان می دهند به سه دسته تقسیم کرد:

در دسته اول افرادی قرار دارند که وقتی از رفتار آنها نقد می شود سعی می کنند با سعه صدر آن را بشنوند و با کمی تامل نسبت به آن فکر می کنند و از واکنش های آنی و لحظه ای خودداری می کنند. آنها معمولاً جنبه های مثبت نقد را می بینند و سعی می کنند از آن به عنوان فرصتی برای رشد و ترقی  و پلکانی برای پیشرفت استفاده کنند.

در دسته دوم افردی جای می گیرند که تنها وانمود می کنند که به انتقادات گوش داده اند، اما هیچ گاه سعی نمی کنند که رفتار اشتباه خود را بپذیرند و آن را اصلاح کنند. و برعکس با تکرار مداوم آن اشتباه فرصت های رشد و بالندگی را از خود می گیرند. این افراد بین خود و انتقادهایی که دیگران از رفتارشان می کنند سد دفاعی محکمی می سازند و به سایر افراد اجازه هیچ گونه انتقادی را نمی دهند. و یا هر گونه انقادی را به تندی پاسخ می دهند. چرا که آنها بر این اعتقادند که از دیگران برترند و هیچ گاه کوچکترین اشتباهی را مرتکب نمی شوند که بخواهد مورد انتقاد قرار گیرند. اگر شما هم جزء این دسته از افراد هستید، به خاطر داشته باشید که هیچ کسی همیشه بر حق نیست، ممکن است شما هم زمانی اشتباه کنید و آن انتقاد کاملاً درست و به جا باشد.

در دسته سوم افرادی قرار دارند که هر گونه انتقادی را به منزله توهین تلقی می کنند. شاید به جرات بتوان گفت که دلیل اصلی عدم انتقاد پذیری افراد  این است که در بیشتر مواقع ما انتقاد را یک توهین شخصی و بی احترامی نسبت  به شخصیت خودمان می پنداریم. اما در واقع این طور نیست. متاسفانه این باور غلط از مفهوم انتقاد در ذهن اکثریت ما جا گرفته است و به هیچ قیمتی حاضر نیستیم از شر این باور های آلوده خلاص شویم. به خاطر همین باورهای اشتباه است که وقتی فردی از ما به درستی انتقاد می کند به جای گوش سپردن به آن و کمی تامل و ارزیابی ، در صدد جواب دادن به فرد مقابل برمی آییم و می خواهیم به هر روشی ثابت کنیم که این فرد مقابل است که در مورد ما اشتباه کرده است و باید حرف خود را پس بگیرد.

گذشته از محیط خانواده، محل کار یکی از محیط های اجتماعی است که در آن رفتار ما همواره مورد نقد قرار می گیرد. اما اگر ما ندانیم که چگونه در مقابل انتقادهایی که می شنویم پاسخگو باشیم مسلماً از آسیب های آن در اما نخواهیم بود

موضوع انتقاد وقتی اهمیت بیشتری پیدا می کند که متوجه شویم این مفهوم با سایر جنبه های زندگی ما گره خورده است و خواه ناخواه به خانواده و سایر محیط ها هم کشیده می شود. به طور مثال بیشتر والدین دائماً از فرزندان خود به به طرزی غیر موثر انتقاد می کنند. و بسیاری از آنها واقعاً  از آنچه می کنند آگاهی ندارند. و همین انتقادهای مخرب و پی در پی می توانند سایر حیطه های ارتباط بین والدین و فرزندان را تحت تاثیر خود قرار دهند. کودکی که پیوسته و به طور مخرب مورد انتقاد قرار می گیرد، با میل به بدی کردن، با اندوهی مبهم و با این احساس بار می آید که دنیایی که در آن زندگی می کند دنیای تکرار اشتباهات است. اما گذشته از محیط خانواده، محل کار یکی از محیط های اجتماعی است که در آن رفتار ما همواره مورد نقد قرار می گیرد. اما اگر ما ندانیم که چگونه در مقابل انتقادهایی که می شنویم پاسخگو باشیم مسلماً از آسیب های آن در اما نخواهیم بود. پس همیشه در محل کار خود سعی کنید در مقابل نقدهایی که توسط دیگران ارائه می شود گارد نگیرید و اجازه بدهید آنها نیز نقطه نظرات خود را مطرح کنند. ناراحت و عصبانی شدن بر اثر یک نقد و انتقاد ممکن است شرایط کاری شما را در آینده با مشکل مواجه کند.

اما چه می توان کرد؟؟؟

سعی کنید هر نوع باور اشتباهی که در مورد خودتان و یا مفهوم انتقاد کردن ذهن شما را محاصره کرده است شناسایی کنید و آن ها را قبل از پذیرفتن مورد ارزیابی قرار دهید. باورهای غلطی مثل اینکه من انسان کاملی هستم- هیچ گاه اشتباه نمی کنم- و یا اینکه آن فرد با انتقاد از من قصد دارد مرا تحقیر کند و شخصیتم را زیر سوال ببرد.باید بدانیم که هر گونه انتقادی به منزله توهین نیست، بلکه همان طور که گفته شد می تواند فرصتی برای رشد مهیا کند.

انتقاد

وقتی فردی از رفتار ما انتقاد می کند خوب است که ابتدا بکوشیم کامل به حرف های او گوش کنیم و همواره عکس العمل های خود را به تعویق بیندازیم. معمولاً عکس العمل هایی که بدون فکر صورت می گیرند زیاد مناسب نیستند و به جای اینکه کمکی به ما بکنند ما را بیشتر به دردسر می اندازند. در این مدت هم می توانیم به حرف های طرف مقابل بیشتر فکر کنیم و هم می توانیم کنترل و مدیریت هیجان های خود را به دست بگیریم. مثلاً اگر این انتقاد به صورت ایمیل  به دست ما رسیده است، یک ساعت این ایمیل را به حال خود رها کنید و پس از یک ساعت با ذهن باز و راحت سراغ آن بروید و در صورت لزوم به آن جواب بدهید.

در هر نقدی به این نکته توجه داشته باشید که دیگران ممکن است مواردی را ببینند که شما متوجه آن نبوده اید. این اتفاق چیز عجیبی نیست. برای همه ما گاه پیش می آید که از بعضی از جنبه های وجودی خودمان خواه مثبت و خواه منفی بی خبریم. اما همین جنبه ها در اثر تعامل با دیگران به وفور تجلی می یابند.  مثلاً وقتی افراد شما را فردی بدخلق و غیر قابل تحمل می دانند، ولی خودتان این مساله را نمی پذیرید. اندکی تامل کنید. شما ممکن است این بخش از شخصیت خود را ندیده باشد. اما کاری که اکثر ما می کنیم این است که انتقاد را یک حمله شخصی تصور کرده و با حمله به آن واکنش نشان می دهیم. حتی اگر فرد مقابل شما آدمی بی ادب باشد شمانباید با او مثل خودش رفتار کنید. بکوشید نسبت به چنین کسانی همیشه فردی بهتر و مثبت نگر تر باشید. هیچ گاه از یاد نبرید که انتقاد از رفتار و عمل ماست نه از کل شخصیتمان. بنابراین به جای آنکه با یک انتقاد کوچک از رفتارتان به هم بریزید و کل شخصیت خود را زیر سوال ببرید، بهتر است تنها به آن عملی که مورد انتقاد قرار گرفته فکر کنید.

اگر چه انتقاد شنیدن مراحل خاص خود را دارد . انتقاد کردن نیز آداب خاص خود را می طلبد. ما همواره می توانیم انتقاد کنیم و انتقادبشویم. اما فراموش نکنید که چگونگی انتقاد کردن از انتقاد کردن مهم تر است.

فرآوری:آسیه ملک دار

بخش خانواده ایرانی تبیان


منابع:

1- wikihom-- نیلوفر اسعدی بیگی

2- وبلاگ دریچه باز قفس

مطالب مرتبط:

انتقاد،یک فرصت تلخ

شروط ضمن انتقاد سازنده

چگونگی انتقاد از نوجوانان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.