آیت الله حجت(ره) و گذر از دنیا
آخرت گرایی و دنیا گریزی را می توان یك از اصول بنیادین اخلاق اسلامی دانست كه در نظام تربیتی آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در میان تعالیم دینی، از دنیا با تعابیر مختلفی یاد میشود؛
گاهی مورد مذمت بسیار قرار گرفته و گاهی مورد ستایش، اما با بررسی دقیق و همه جانبه آیات و روایات، روشن می گردد كه دنیای مذموم، در حقیقت دنیایی است كه به هنگام تعارض و تزاحم با آخرت، ترجیح داده میشود. بنابراین در اندیشه دینی، مهمترین ركن و اصلیترین شرط، تجارت دنیا و آخرت است؛ یعنی فروش دنیا و خرید آخرت.
اجتناب از تنعمات دنیوی بحدی در پرورش استعدادهای روحانی انسان موثر است كه مولا علی – علیه السلام- در ضمن بیانی عمیق می فرمایند
« یا دنیا الیك عنی ابی تعرضت ام الی تشوقت؟ لا حان حینك، هیهات غری غیری لا حاجة لی فیك طلقتك ثلاثاً لا رجعة فیها..... ضراربن ضباتی از یاران امام علی (ع) به شام رفت، بر معاویه وارد شد، معاویه از او خواست از حالات امام علی بن ابیطالب بگوید،
گفت: «علی (ع) را در حالی دیدم كه شب پرده های خود را بر شهر افكنده و تاریكی بر همه جا متولی گشته بود، و علی (ع) در محراب عبادت ایستاده و محاسن شریفش را بدست گرفته و چون انسان مارگزیده بخود می پیچید، و محزون میگریست، و می گفت: ای دنیا، ای دنیای حرام، از من دور شود، آیا برای من خودنمایی می كنی؟ یا شیفتة من شده ای تا روزی در دل من جای گیری؟
هرگز مباد، برو غیر مرا فریب ده كه مرا در تو هیچ نیازی نیست ترا سه طلاقه كرده ام تا بازگشتی نباشد، دوران زندگی تو كوتاه، ارزش تو اندك و آرزوی تو پست است، آه از توشة اندك و درازی راه و طول آن و دوری منزل و عظمت روز قیامت!!»(1)
حضرت امام حسین (علیه السلام) نیز در این باره فرموده اند: « عِباداللهِ! لا تَشْتَغِلُوا بِالدُّنْیا، فَإنَّ الْقَبْرَ بَیْتُ الْعَمَلِ، فَاعْمَلُوا وَ لا تَغْعُلُوا..... اى بندگان خدا، خود را مشغول و سرگرم دنیا ـ و تجمّلات آن ـ قرار ندهید كه همانا قبر، خانه اى است كه تنها عمل ـ صالح ـ در آن مفید و نجات بخش مى باشد، پس مواظب باشید كه غفلت نكنید.»(2)
بنابراین در یك دیدگاه كلی می توان گفت، در بینش اسلامی دنیا مقدمه و مزرعه عالم آخرت است و لذا اولیاء الهی هرگز دنیا را مقصد و مراد خود ندانسته و تمام علائق قلبی خود به آن را بریده و تنها به عنوان وسیله و ابزار، به آن می نگریستند.
بویژه مقامات دینى همچون مرجعیت و رهبرى كه خود اقتضا دارند، علما حتی از مواهب مباح غیر ضرورى دنیوى نیز دوری نمایند ، حجة الاسلام شاه آبادى به نقل از آیة الله تجلیل، داستان زیبایی را از چشم پوشی مرحوم آیة الله العظمى حجت (ره) از تنعمات مادی بیان می نمایند:
« پدر آقاى مهندس بازرگان - اولین نخست وزیر دوران تثبیت انقلاب - از تجار ثروتمند، متدین و علاقه مند به مراجع تقلید دوران خویش بود، او روزى تصمیم گرفت براى چهار نفر از مراجع وقت دوران خویش ، منازلى را به پول شخصى خود - و نه از پول سهم مبارك امام علیه السلام - خریدارى كند، پس به نزد آنان رفته و پس از استجازه ، از براى چهار نفر و از جمله مرحوم آیة الله حجت (ره) خانه اى را خریدارى نمود.
چندى بعد، مرحوم آیة الله العظمى حجت (ره) به دنبال پدر مرحوم بازرگان فرستاده او را به نزد خویش احضار كرده ، تا با وى سخنى بگوید.
پس از حاضر شدن وى ، مرحوم حجت با ابراز شرمندگى از ایشان اجازه مى خواهد كه از خانه خریدارى شده توسط او خارج شده و به خانه اجاره اى قبلى شان بازگردد.
مرحوم بازرگان با تعجب از علت گفتار و تصمیم پرسش مى كند. ایشان مى گوید: چند شب پیش در عالم رویا، كاخ عظیمى را در بهشت نشانم داده و گفتند كه این كاخ از آن توست ، با خوشحالى به گردش در آن باغ بزرگ پرداختم ، پس از مقدارى گردش ، متوجه شدم كه در گوشه اى از این كاخ بهشتى ، ساختمان بسیار زیبایى خراب شده است ، با ناراحتى پرسیدم :
چرا این ساختمان خراب شده است ؟ گفتند: به جاى این خانه بهشتى ، در دنیا خانه اى به تو داده شده ، پس تو را به این خانه در اینجا نیازى نیست !؟(3)
البته باید دقت كرد كه دنیاگریزی مفهومی است که اگر خوب تبیین نشود، اگر نگوییم بیشتر لااقل به اندازه دنیازدگی اثر مخرب خواهد داشت و لذا مطالعه سیره بزرگان در این زمینه، توصیه می گردد تا از افتادن افراد در دامن رهبانیتی كه از مسئولیت اجتماعی فرار كرده و بشدت مورد نكوهش پیشوایان دینی (ع) قرار گرفته است، اجتناب شده(4)
، و نگاه منطقی به دنیا و مواهب آن، در جامعه نهادینه گردد.
پی نوشتها:
1. صبحی صالح ، نهج البلاغه ، قم، دارالهجره، کلمات قصار، ش 77
2. احمد فرزانه، نهج الشهاده، قم, موسسه نشر فرهنگ اهل بیت(علیهم السلام)
3. پژوهشكده تزكیه اخلاقی امام علی (ع) ، معرفت یافتگان (از مجموعه شمیم عرش)، قم، انتشارات كریمه،ص87
4. مرتضی مطهری ، مجموعه آثار ، قم، انتشارات صدرا، ج 16 ، ص 518
منابع:
نهج البلاغه
معرفت یافتگان
تهیه و فراروی: حق دوست، گروه حوزه علمیه تبیان
