چشم‌هایتان را هم ورزش دهید!

ورزش همیشه خوب است، اما نه فقط برای تقویت عضلات دست و پا. ورزش خستگی را رفع می‌کند؛ اما نه فقط خستگی ناشی از کارهای سخت و سنگین را.

ورزش یكی از بهترین شیوه‌ها برای پیشگیری و مقابله با بیماری‌هاست، اما نه فقط بیماری‌هایی مانند سرطان، دیابت و فشارخون، ورزش همه این خاصیت‌ها را دارد و البته فقط این‌ها نیست، علاوه بر تمام این موارد، برای تقویت عضلات چشم به ورزش نیاز داریم، این نوع ورزش، خستگی چشم‌ها را نیز برطرف ساخته و می‌تواند برای درمان مشکلات و بیماری‌های چشمی به ما کمک کند.

پس بیاییم از این به بعد وقتی حرف ورزش می‌شود، آن را به تمرینات خاصی که تا امروز شناخته‌ایم، محدود نکنیم؛ چرا که اهمیت ورزش‌ها و تمرینات چشمی، اگر نگوییم بیشتر از فعالیت‌های بدنی است، قطعاً به همان اندازه خواهد بود.

علاوه بر میزان تیزبینی که نقش مهمی در سیستم بینایی انسان ایفا می‌کند، هماهنگی میان دو چشم و سرعت عملکرد بینایی نیز موارد مهمی است که موجب افزایش قدرت و دقت بینایی افراد می‌شود.

بنابراین همان‌طور که افراد به دنبال شیوه‌های متفاوتی برای افزایش میزان تیزبینی و قدرت بینایی‌شان هستند، حتماً باید با استفاده از روش‌هایی خاص، بتوانند عملکرد بینایی خود را نیز بهبود بخشند، اما موضوع جالب توجه در این زمینه قدمت این تمرینات است.

در دوران باستان، ایرانی‌ها دوره‌های آموزشی خاصی برای افسران نظامی در نظر گرفته بودند تا به کمک آن‌ها، افسران هنگام جنگ بهتر حرکت کرده و دشمنان را شناسایی کنند. از اواسط قرن بیستم، دانشمندان این موارد را در چارچوبی علمی جای دادند تا امروزه دانشی به نام «ارتوپتیک» که به معنای هماهنگی و توازن سیستم بینایی است، در دنیا به وجود آید.

تمرینات مختلف برای افراد متفاوت

این که «چه کسانی باید ورزش‌ها و تمرینات بینایی را انجام دهند؟» شاید اولین سۆالی باشد که به ذهن همه ما خطور می‌کند؛ پاسخش هم ساده و صریح است: کسانی که می‌خواهند عملکرد بینایی بهتری داشته باشند.

تمرینات بینایی برای افرادی که دچار مشکلات چشمی هستند، کسانی که نیازهای بینایی خاص دارند و همچنین افراد عادی، مفید بوده و برای تقویت و عملکرد بهتر سیستم بینایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هر یک از افراد جامعه نیازهای بینایی خاص و متفاوتی دارند. یکی از گروه‌هایی که می‌توانند از این تمرینات کمک بگیرند، کسانی هستند که اختلالات بینایی دارند. به عنوان نمونه، افرادی که دچار انحرافات یا تنبلی چشم هستند و کسانی که با انحرافات مخفی یا مشکلات تطابقی چشم مواجهند، با انجام تمرینات خاصی می‌توانند وضع و عملکرد بینایی خود را بهبود بخشند. این تمرینات هم در منزل و هم در کلینیک و البته زیر نظر متخصص، قابل انجام است.

این نوع تمرینات برای افرادی مناسب است که نیازهای بینایی خاصی دارند. مثلاً اشخاصی که در زمینه‌های مختلف ورزشی فعالیت می‌کنند و در رده‌های قهرمانی قرار دارند، باید تمرینات ویژه‌ای برای عملکرد بهتر بینایی داشته باشند.

در یک جمع‌بندی کلی، تمرینات بینایی برای افرادی که دچار مشکلات چشمی هستند، کسانی که نیازهای بینایی خاص دارند و همچنین افراد عادی، مفید بوده و برای تقویت و عملکرد بهتر سیستم بینایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رفع خستگی چشم‌ها با ورزش

این روزها وظیفه و کار چشم‌ها هم سنگین‌تر از قبل شده است؛ درست مثل خود آدم‌ها. حالا چشم‌ها هم باید از صبح تا شب کار کنند تا روزگار بهتر بگذرد. در حالی که در گذشته‌ای نه چندان دور، چشم‌های ما هم بیشتر استراحت می‌کردند؛ آن روزها که نه رایانه‌ای بود، نه تلفن همراهی و نه پیامکی!

اما حالا که چشم‌های ما بیشتر از قبل کار می‌کند و خسته‌تر هم می‌شود، حتماً باید به فکر باشیم و خستگی را از این عضو حساس به در کنیم. در غیر این صورت، چشم‌های ما هم کارشان را به درستی انجام نخواهند داد.

تمرینات بینایی و ورزش‌های چشم، راه مناسبی برای برطرف کردن خستگی‌های چشم است. امروزه میزان استفاده از چشم در مقایسه با گذشته افزایش یافته و شرایط زندگی نیز تغییر کرده است. در همین 20 تا 30 سال گذشته، کارهای چشمی محدودی وجود داشت که بعد از غروب آفتاب نیز معمولاً انجام نمی‌شد، اما هم‌اکنون از اول صبح که از خواب بیدار می‌شویم تا هنگام خواب مشغول کار با چشم‌ها هستیم که همین موضوع نیز نیازهای بینایی خاصی را مطرح می‌کند.

اگر بتوانیم محیط مناسبی برای انجام کارهای چشمی فراهم کنیم، مسلماً به خود و چشم‌هایمان کمک فراوانی کرده‌ایم. به این معنا که میزان و نوع نور و همچنین ترکیب و توزیع آن بسیار مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد. در کنار این مسائل، انجام برخی از تمرینات ساده چشمی نیز می‌تواند به بهبود عملکرد بینایی افراد کمک کند.

افرادی که دچار انحرافات یا تنبلی چشم هستند و کسانی که با انحرافات مخفی یا مشکلات تطابقی چشم مواجهند، با انجام تمرینات خاصی می‌توانند وضع و عملکرد بینایی خود را بهبود بخشند.

کمی دقت، کمی حوصله

نمی‌توان برای همه افراد برنامه یکسانی در نظر گرفت، زیرا كه هر فردی براساس نوع کار و عملکرد بینایی‌اش نیاز به ورزش و تمرین خاص خود دارد. البته تمام افراد باید نکات یکسانی را هم رعایت کنند، از جمله این که شرایط نوری مناسب هنگام کارهای چشمی را حتماً در نظر داشته باشند؛ در این مورد توصیه می‌شود نور محیط، غیرمتمرکز و غیرمستقیم باشد.

علاوه بر این، رعایت قانون 20-20 نیز بسیار مهم است. این قانون به این نکته اشاره دارد که پس از هر 20 دقیقه کار چشمی، باید حدود 20 ثانیه به چشم‌ها استراحت دهید و به نقطه دوری نگاه کنید. همچنین خوب است پس از هر یک تا دو ساعتی که چشم‌هایتان مشغول کار هستند، بلند شوید و بروید صورت تان را بشویید تا خستگی چشم‌ها کاهش یابد. البته این کارها هم دقت می‌خواهد و هم حوصله که امیدواریم شما داشته باشید.

افرادی که دائم در ناحیه چشم‌ها احساس خستگی و فشار می‌کنند، بهتر است به اپتومتریست مراجعه کنند. در این شرایط شاید بتوان به کمک ورزش‌هایی ساده، وضع چشم را بهبود بخشید؛ حتی بدون این که به استفاده از عینک، تجویز دارو یا اقدامات پزشکی خاصی نیاز باشد.

البته کم نیستند افرادی که تمرینات ورزشی از هر نوعش را که از دیگران دیده یا شنیده‌اند، بدون توجه به این که آن‌ها به چه دلیل چنین کاری را انجام می‌دهند، تقلید می‌کنند، البته با این تصور که این تمرینات به نفع شان است. خوب است این قبیل افراد بدانند تمرینات بینایی اگر به درستی انتخاب و انجام نشود، می‌تواند عوارض ناخوشایندی برجا بگذارد.

در صورتی که این تمرینات به صورت نامناسب انجام شود، می‌تواند موجب ایجاد تغییرات نسبتاً پایداری در عملکرد عضلات چشم فرد شده و مشکلات متعددی را در حس بینایی به وجود آورد. به همین دلیل هیچ‌گاه بدون نظر متخصص، مشغول ورزش‌های چشمی نشوید.

جام جم

دکتر ابراهیم جعفرزاده‌پور - دانشیار گروه اپتومتری دانشگاه علوم پزشکی تهران