علامه دهکردی در محضر اساتید

ساقی زعشق ، جام چو سرشار می کند

آن را نثار اسوه ایثار می کند

والا معلمی که علی ، پیشوای عشق،

بر بندکیّ حضرتش اقرار می کند

در ادبیات و فرهنگ گذشته اسلامی و ایرانی ما ،علم و علم آموزی و استاد و دانشجو ارزش و جایگاه خاصی دارند و به همین سبب، در همه منابع و مطالب و رسائلی که از گذشته باقی مانده، برای استاد و معلم ارزش شایانی قائل شده اند و این به دلیل جایگاه و ارزش بی بدیل علم و دانش می باشد.

روایات اسلامی و آموزه های فرهنگ نبوی نیز، چنان توجهی به مقام آموزگار داشته و چنان بر احترامش اصرار می کند که در کمتر مکتبی چنین مشاهده می گردد.

این موضوع به اندازه ای مهم است که در کلام پیامبر اعظم -صلی الله علیه و آله وسلم- و پیشوایان معصوم -علیهم السلام- بارها و بارها یادآوری شده است.

با توجه به همین تاكیدات، طالبان علوم دینی همواره تلاش می نمایند با انتخاب استاد مناسب و استفاده از محضر پرفیض وی، زمینه كمالات علمی و عملی را در وجود خود فراهم آوردند.

مرحوم آیة اللّه سید ابوالقاسم حسینی دهكردی اصفهانی (ره) نیز بسان دیگر طلبه ها از این قاعده مستثنی نبوده و در طول دوران تحصیل، در برابر اساتید گرانسنگی زانوی تلمذ زده ، كه برخی از آنها در دوره تحصیل در سامرا و برخی در نجف اشرف بوده است.

الف ـ سامرا:

1ـ حضرت آیة اللّه العظمی میرزا محمّد حسن شیرازی (1230ـ1312ه.ق)، صاحب حُكم معروف تحریم تنباكو.

وی از شاگردان شیخ محمّد تقی نجفی و سید حسن مُدرّس در اصفهان بوده و از اعاظم و بزرگان تلامذه شیخ مرتضی انصاری در نجف اشرف محسوب می گردد.(1)

2ـ عالم ربانی و عارف صمدانی، ملاّ فتح علی سلطان آبادی (متوفی 1318ه.ق)

ایشان از شاگردان و ملازمین میرزای شیرازی و صاحب كرامات و مقامات معنوی و در تفسیر قرآن كریم استاد مسلّم بوده است.

در این رابطه حضرت آیة اللّه العُظمی حكیم (قدس سره) ، در «حقایق الاُصول»، ضمن بحث در بطون قرآن می فرمایند: «بعضی از أعاظم ـ دام تأییده ـ برای من نقل كرد كه روزی حاضر شدم در منزل آخوند ملاّ فتح علی قدس سره با جماعتی از اعیان از آن جمله سید اسماعیل صدر و حاجی نوری و سید حسن صدر قدس سرهم ، آخوند این آیه شریفه را تلاوت نمودند: «وَ اعلَموُا أنَّ فیكم رسولَ اللّه لَوْ یُطیعُكم فی كَثیرٍ من الأمرِ لَعَنِتُّم ولكنَّ اللّه حَبَّبَ إلیكم الایمان....»( حجرات/ 7)

سپس شروع نمودند در تفسیر قوله تعالی «حَبَّبَ إلیكم الایمان»و تا سی روز هر روزی یك تفسیر و یك معنا از این آیه شریفه فرمودند كه موجب تعجّب و شگفتی حاضرین در جلسه شده بود.(2)

آیة اللّه دهكردی در باره ملاّفتح علی سلطان آبادی می نویسد: «و بود اكثر استیناس (اُنس) حقیر در اقتباس معارف و اسرار توحید با عالم ربّانی حاجی ملاّ فتح علی سلطان آبادی قدس سره »(3)

3ـ حاج میرزا حسین نوری صاحب مستدرك الوسائل قدس سره (1254ـ1320 ه.ق)

حاجی نوری یكی دیگر از اساتید و مشایخ اجازه آیة اللّه سید ابوالقاسم دهكردی بوده كه سیّد اُنس خاصّی با این استاد داشته و در اخذ معارف اسلام از این استاد استفاضه بسیار نموده اند.(4)

ب ـ نجف:

بعد از مدتی كه آیة اللّه دهكردی (قدس سره ) در سامرا مشغول تحصیل بوده اند، به اصرار عالم ربانی آخوند ملاّ فتح علی سلطان آبادی (ره) كه به ایشان فرموده بودند: «تو اهل تحصیلی، این جا (سامرا) درس قائم به شخص واحد است (مراد میرزای شیرازی بوده) و به جهت كثرت مشاغل و مرجعیّت و ضعف حال، تعطیلات او زیاد است و لذا به نجف برو».(5)

سید ، عازم نجف می شوند؛ كه البته در این بین، مدّتی هم در كربلای معلّی اقامت گزیده اند، و از محضر بزرگانی كه ذكر می شود استفاده كرده اند:

1ـ فقیه اهل البیت، شیخ زین العابدین مازندرانی قدس سره (متوفی 1309ه.ق)

ایشان از شاگردان صاحب ضوابط الاصول و صاحب جواهر در نجف اشرف بوده اند و در مازندران در خدمت سعیدالعلما تحصیل نموده، وی شدید المُواظبه بر نوافل بوده و كتاب ذخیرة المعاد از تألیفات اوست. شیخ زین العابدین مازندرانی متجاوز از صد سال عمر نموده اند و بعد از فوتشان در بُقعِه ای كه برای ایشان در نزد باب قاضی الحاجات صحن شریف امام حسین علیه السلام معین شده بود دفن گردیدند.(6)

2ـ علاّمه محقّق، میرزا حبیب اللّه رشتی قدس سره (متوفی 1312ه.ق)

وی از اعاظم شاگردان شیخ اعظم انصاری (قدس سره) و صاحب تألیفات كثیر، از جمله كتاب الغصب و كتاب القضاء در فقه و «بدائع الأفكار» در علم اصول می باشد.

آیة اللّه دهكردی مدت هفت سال در درس فقه و اصول میرزای رشتی حاضر گشته و تقریرات درس ایشان را هم نوشته اند، كه اینك نیز نسخه خطی آن موجود است و به نام  تنقیح الاُصول و المتاجر می باشد.(7)

فقیه دهكردی مشكلات درس محقق رشتی را با آخوند ملاّ محمّد كاظم خراسانی مباحثه و گفتگو می نموده است. وی در این باره می نویسد: «... اگر معاوضه و مباحثه در مسائل داشتم با علامه علما محققین، جامع المعقول و المنقول، آخوند ملاّ محمّد كاظم خراسانی می نمودیم (تفاصیلی دارد). اكثر مسائل فوائد ایشان كه ملحق به حاشیه ایشان است با حقیر معاوضه می نمودند و مطالب حقیر راتصدیق می نمودند».(8)

3ـ آخوند ملاّ محمّد كاظم خراسانی (قدس سره) (متوفی 1329ه.ق)، صاحب «كفایة الاصول» آخرین استاد نجف آیة اللّه دهكردی می باشند.(9)

آخوند خراسانی قدس سره از اجلّه تلامذه شیخ انصاری و میرزای شیرازی بوده اند. وی صاحب تألیفاتی است كه از معروف ترین آنها «كفایة الاصول» كه از كتب درسی سطح عالی حوزه می باشد را می توان نام برد.

همچنین آیة اللّه العظمی دهكردی (قدس سره ) علمایی را كه نام شریف آنان در ذیل آمده از مشایخ اجازه خود نام برده اند)10)

1ـ سید العلماء المتبحّرین، آمیرزا هاشم چهارسوقی.

2ـ شیخ العلماء العالمین، آمیرزا محمّد حسن نجفی.

3ـ قُدوة الفقهاء الكاملین، آخوند ملاّمحمّد باقر فشاركی.

4ـ علامة العلماء المحققین، آخوند ملاّمحمّد كاظم خراسانی.

5ـ عالم ربّانی، حاجی میرزا حسین نوری.

6ـ شیخ الفقهاء و المجتهدین، زین العابدین مازندرانی.

پی نوشت‏ها:

1.    محدّث قمی ، الكُنی والألقاب، تهران، انتشارات صدر، ج 3، ص 226

2.    سید محسن حكیم، حقائق الأصول، قم، انتشارات بصیرتی، ج 1، ص 95.

3.    محمد علی روضاتی ، زندگانی آیة اللّه چهارسوقی،اراك، نشر تایید،  ص 193.

4.    همان.

5.    سید شهاب الدین مرعشی، المسلسلات، قم، انتشارات آیةالله مرعشی.، ج 2، ص 35.

6.    شیخ عباس قمى ، فوائد الرضویه، تهران، انتشارات دارالثقلین،ص 196.

7.    همان، ص 196.

8.    سید شهاب الدین مرعشی ،همان، ج 2، ص 35.

9.    محمد علی روضاتی ، همان،ص 193.

10.   سید شهاب الدین مرعشی ،همان ، ج 2، صص 28ـ31.

منابع:

قرآن کریم

تهیه و فراوری: حق دوست، گروه حوزه علمیه تبیان