دستور العمل عرفانی علامه دهكردی

آیة اللّه سید ابوالقاسم دهكردی (ره) ، افكار عرفانی و تجربه های سلوكی خویش را در كتابی به نام «منبر الوسیله» گردآورده و در این كتاب، دستاوردهای عرفانی خود را با عنوان «مُرقاة» و پلكان با ترتیب خاصّی نظم و نسق داده است، تا راهیان كوی كمال با بهره وری از آن به مقامات رسند.

عارف دهكردی در مقدمه منبرالوسیله می نویسد:

« این كتاب، مَرْكب عروج من به سوی پروردگار است. سعادت دنیا، بهروزی آخرت و سلامت دین را در عمل بدان می دانم. این را برای خودم و هر آن كه از من پیروی كند، نوشته ام. به درستی كه مطالب این كتاب را قرار داد خدای تعالی در قلبم، و به واسطه آن شرح صدر پیدا نمودم و روشن شد چراغ جانم، و این بُود بعد از آن كه با تمام وجودم به خدا روی آوردم، در بارگاه الهی اُنس گرفتم و نفس خودبینم را خدابین كردم.»(1)

عارف دهكردی تنها راه رسیدن به مقام محمود و درجات معنوی را در تقوا، اُنس و عمل مداوم به سنّت رسول اللّه -صلی الله علیه و آله- و پیروی از راه و رسم و سیره هدایت گران خلق، امامان معصوم -علیهم السلام-  می داند:

 «و لن ینال ذلك البته الاّ بتقوی و ملازمة سنّة رسول اللّه و سلوك منهاج اولیاء اللّه الائمة الهُدی.»

اینك گوش جان را به آموزه های روح پرور و دلپذیر آن فقیه و عارف وارسته می سپاریم؛امید آن كه در وصول به لقای حق، چراغ راهمان گردند.(2)

« سفارش می كنم تو را، ای نفس خطاگر! غافل از آقا و پروردگارت! اسیر و برده و ذلیل دشمنانت! كاهل به مهمّات امور و هدف و رسالت آفرینشت! چه بسیار عمر گرانقدر را ضایع كردی، با آن كه می توانستی با آن سرمایه گرانقدر و پرمایه، تجارت های كلان و سودآور انجام دهی. سوگ مندانه این سرمایه گران را تباه كردی و خود را به افسوس و حسرت همیشگی مبتلا؛ چه همه بر خویشتن خویش ستم روا داشتی.

روحی را كه پادشاهی توانا بر رساندن تو به سلطنت دائمی و جاودانه است، در زندان شهوات رنجور كردی و در غل و زنجیر و اسارت هوا و هوس گرفتار!

.......در روز قیامت، حمایت گر و شفاعت گر تو كسی نیست، مگر آن كه تو را قلبی سلیم باشد.

هان! من به تو راه رشد و صلاح را باز نمودم، توصیه هایم را پاس دار و با سستی و كاهلی، آنها را ضایع نكن!

سفارش می كنم جز خدا را بنده مباش! كسی را با او در هیچ شأنی از شۆون زندگی همباز و شریك مگیر!

به هیچ كس جز او، دل مبند و امید مدار! بین خود و خدای خود را اصلاح كن، كه در این صورت او كار تو را با خلق ساز كند و تو را بر نزد آنان محبوب سازد.

تمام همّ خویش را صرف آبادی آخرت كن، خداوند كارهای دنیایی را سامان دهد و آسان سازد.

از خدا، چونان كه شایسته اوست پرواگیر و در نهان و آشكار خود را در محضر او بین، او در همه كارها و گرفتاری ها راه را بر تو بنماید و كارها را به كام سازد.

میانه روی را در همه كارها فرا دید دار، تا به حسرت و پشیمانی و ندانم كاری گرفتار نشوی.

قناعت را پیشه خویش كن، چه قناعت گنجینه ای تمام ناشدنی است.

از حرص و طمع و پیروی هوا بپرهیز، چه این خصلتها، ذلت، انحراف از حق، و شرك به خدای عظیم را در پی آرد.

اعتزال را پیشه كن، زیرا دوری از غوغای دنیا به سلامت نزدیكتر است.

از شهرت و نام آوری بگریز، چه در خوب و بد آن آفت است.

جان خویش را از خوبی های پست و خصلت های نكوهیده پاك و پیراسته كن، تا از مرز حیوانیت به دایره انسانها فرا آیی.

از عادات بد بپرهیز! مراقب باش صفات ناپسند برایت عادت نشود.

در كسب كمالات بكوش، چه عزت دنیا و آخرت و سربلندی دو جهان در آن است.

نماز را در اوّل وقت به جای آور، تأخیر نماز از وقت آن بدون عذر، تضییع و بی اعتنایی بدان است.

به هنگام نیایش و در عبادات با تمام وجود روی دل را به معبود بدار، تا به مقامی پسندیده نایل آیی.

دعا برای پدر و مادر را پس از نمازها و در دیگر مظان استجابتِ دعا فراموش نكن، چه ترك آن جفا به پدر و مادر است.

همیشه با وضو باش، تا خداوند باطن و جان تو را منوّر سازد.

به گاه نماز، خلوت گزین! بر سجّاده قرار گیر! دست را به نیایش بلند كن! چشمها را بر هم نه و یا به حالت افتادگی و تضرّع آور! دلت را به نماز بسپار و مقدّمات آن را با آدابش به جای آور، تا نفس متوجه خدا شود و از غیر بُبرد و به خدای تعالی رو آرد.

بر تو باد به نماز شب، او چراغی فراراهت در تاریكی قبر و عرصه قیامت خواهد بود. نماز شب، نشان انبیا و صالحان است.

قرآن، بسیار بخوان! دائم به یاد خدا باش! همیشه در تفكّر و اندیشه باش! نسبت به دنیا و زرق و برق آن زهد بورز!

از دروغ، افتراء، تهمت، پرخوری و پرگویی و معاشرت با زنان دوری كن، چه همنشینی زنان، كودنی، خواری، رسوایی و بدبختی آرد و اوقات عمر را ضایع كند.

از مال حرام و شبهه دار دوری كن، زیرا چنین اموالی چخماق و فندك آتش جهنم است.

از پیروی هوا و هوس پروا گیر، زیرا این كار، غفلت و قساوت آرد، آتش جهنم را شعله ور سازد.

برادران عزیز من! اوقات عمرتان را سه بخش كنید:

بخشی از آن را در تحصیل علوم، معارف و كسب كمالات و فضایل مصروف دارید؛ بخشی دیگر را به عبادات و طاعات از روی اخلاص و توجه به خدا به كار گیرید؛ و مقدار باقی مانده آن را در راه ساماندهی به امورات مادّی زندگی و تحصیل معاش به كار گیرید، زیرا «مَنْ لامعاش له لا معادله»؛ آن را كه زندگی به كفاف نباشد، در توفیق بر بهروزی معاد نخواهد بود.

در همه كارها به خدا توكل كن و در تمام احوال به او پناه بر، تا او كارهایت را سامان كند و به آسانی با برادرانی از اهل صفا و جوانمردی همدمت سازد، آنان تو را در سیر الی اللّه یاری كنند.

خداوند برای تو معلّمی برانگیزاند، تا راهنما باشد به سوی صراط مستقیم و بتوانی از باطن ولایت، نور، بهره گیری.

در همه حال، دست به ذیل عنایت ولی خدا، قائم به امر خدا، جناب ولی عصر ـ ارواحنا له الفدا ـ بدار!»(3)

پی نوشت‏ها:

1.    سید ابوالقاسم حسینی دهكردی اصفهانی ،منبر الوسیله، مجید طالبی، قم، بوستانِ کتاب ، جلد اوّل، صص 49 ـ 50.

2.    همان، صص 558 ـ 560.

3.    همان، ج اوّل، صص 558 ـ 560

منابع:

قرآن کریم

تهیه و فراوری: حق دوست، گروه حوزه علمیه تبیان