تبیان، دستیار زندگی
یکی از جلوه های تقوا و پرهیزکاری در هر شخصی...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شیوه های ارشادی امام رضا(ع)


از مهم ترین وظایف پیشوایان دینی و امامان معصوم علیهم السلام هدایت و ارشاد مردم و جهت دهی آنان به سوی پروردگار و نشان دادن خط و مشی و شیوه های عملی در جهت اجرای تعالیم مکتب پروردگار می باشد و در این جهت فعالیت ها به گونه ای بوده که همه ی جوانب و ابعاد زندگی آنان را در برمی گرفته است.


بنابراین، امام از دیدگاه ما بیان کننده، مفسر دین، چراغ هدایت و راهنمای مردم در تمام زمینه ها به شمار می رود. از این رو در زیارت آن حضرت چنین می خوانیم: اشهد انک الامام الهادی و الولی المرشد؛ گواهی می دهم که تو پیشوای هدایت کننده و ولی ارشاد کننده هستی.

پرهیز دادن از گناه

امام رضا علیه السلام همواره تلاش می کرد گناهان و آثار زشت و پلید و پیامدهای آن را یادآور شود. چرا که انجام گناهان همیشه پیامدهای بسیار شومی را به همراه داشته است.

از این رو آن حضرت مردم را از انجام آن ها منع می کرده است که سخنان فراوان امام علیه السلام در این راستا گویای این حقیقت است. آن بزرگوار فهرستی از گناهان کبیره را برای توجه دادن مردم به عواقب آن مطرح نموده که عبارتند از:

شیوه های ارشادی امام (ع)

قتل نفس ، زنا، سرقت، شرب خمر، ضایع کردن حق والدین، فرار از میدان جنگ، خوردن مال یتیم، اکل مردار، خوردن گوشت خوک، ذبح غیر شرعی و استفاده ی از آن، نسبت فحشاء به کسی دادن، لواط، شهادت دروغ دادن، یاس از خدا، تکبر، اسراف، تبذیر، خیانت، سبک شمردن امر حج، جنگ با اولیای دین، اشتغال به لهو، اصرار بر گناه، کم فروشی، قمار، خوردن غذای نجس و...(تحف العقول صفحه ی 445)

او در مواردی بسیار به شرح بلایای ناشی از این گناهان می پرداخت و سعی داشت مردم را از آن ها دور و جامعه ی انسانی را از این آلودگی ها پاک کند. این گونه اقدامات توسط امام علیه السلام بسیار بود که در این نوشتار نمی گنجد و به سبب اختصار از ذکر آن ها خودداری می شود.

حفظ مرزهای عفاف

یکی از جلوه های تقوا و پرهیزکاری در هر شخصی مرزداری او از ارزش های دینی می باشد. از این جهت انسان مسلمان در تمام رفتارهایش باید مرزدار باشد و از کارهایی که خلاف دستورات مولایش می باشد دوری کند. امام رضا علیه السلام مصداق و نمونه ی عملی و کامل در این جهت بوده است.

احمد بن ابی نصر بزنطی گوید:

از امام رضا علیه السلام پرسیدم: آیا برای مرد جایز است که به موی خواهر زن خود بنگرد؟

امام فرمود: خیر ، مگر این که از زنانی باشد که بر اثر پیری امید ازدواج نداشته باشد.

روای پرسید: آیا خواهر زدن با بیگانه یکی است؟

امام فرمود: آری.

پرسید: درباره ی خواهر زدن سالخورده تا چه اندازه می توانیم بنگریم؟

حضرت فرمود:

به مود و ذراع او (از انگشت تا آرنج) می توانی (بدون قصد لذت) نگاه کنی. (وسایل الشیعه جلد 3 صفحه ی 25)

علی بن سوید گوید: به امام رضا علیه السلام عرض کردم: من با زنان زیباروی فراوانی سر و کار دارم و هنگامی که به آنان می نگرم از زیبایی آن ها لذت می برم!

امام علیه السلام فرمود: اگر نیت صادقه داشته باشی (قصد لذت جویی نباشد) و هدف شهوت رانی نباشد، مانعی ندارد. مواظب باش که به زنا آلوده نشوی. از موجبات آن بپرهیز زیرا زنا برکت و ایمان را نابود می سازد. (وسایل الشیعه جلد 14 صفحه ی 231 حدیث 3)

اهمیت دادن به نماز اول وقت

عصر امام رضا علیه السلام بود و آن حضرت در خراسان می زیست. به دستور مامون، علمای برجسته از فرقه های گوناگون در مجالس مناظره حاضر می شدند و امام رضا علیه السلام با آن ها مناظره و بحث می کرد.

در یکی از مجالس، « عمران صابی » که از بزرگان و دانشمندان بود، در مجلس حاضر شد و درباره ی توحید و یگانگی خدا، با امام رضا علیه السلام به بحث پرداخت. هر سوالی که مطرح می کرد، امام با استدلال محکم جواب او را داد. بحث و مناظره به اوج خود رسیده بود که هنگام ظهر فرا رسید.

امام رضا علیه السلام همان لحظه به یاد نماز افتاد و به مامون فرمود: وقت نماز فرا رسید.

عمران صابی گفت: آقای من! دنباله ی بحث و بررسی و پاسخ به سوال مرا قطع نکن. (بنشین و بعد از پایان بحث برای نماز برو)، همانا دلم سوخت و فرو ریخت.

امام رضا علیه السلام با کمال قاطعیت فرمود: نصلی و نعود ؛ نماز را انجام می دهیم و باز می گردیم.

امام با همراهان برخاستند و نماز را خواندند و پس از آن به همان مجلس بازگشته و به بحث و بررسی ادامه دادند.

(عیون اخبار الرضا علیه السلام جلد 1 صفحه ی 172)

به این ترتیب امام رضا علیه السلام عملا امر به معروف کرد و در شرایط بحرانی، نماز اول وقت را از یاد نبرد. برخاست و پس از ادای نماز به مجلس بحث بازگشت و به ما آموخت که حریم مقدسات را حرمت نهیم.

ارزش اخلاق نیکو

از دیدگاه امام رضا علیه السلام اخلاق نیکو شرط اساسی خوشبختی برای همسران معرفی شده است.

حسن بن بشار گوید:

یکی از بستگان من از دخترم خواستگاری کرد. در حالی که از نظر اخلاقی مناسب نبود. من نامه ای به امام رضا علیه السلام نوشتم و در این باره با آن حضرت مشورت کردم.

حضرت در پاسخ نوشت: اگر بد اخلاق است با او ازدواج و موافقت نکن. (مستدرک الوسایل جلد 2 صفحه ی 538)

در روایات فراوانی اخلاق نیکو جزو ایمان به شمار آمده است. از این رو، این موضوع نشان دهنده ی اهمیت اخلاق در خانواده می باشد.

مبارزه با غرور و تکبر

یکی از صفات ناپسند، تکبر و غرور می باشد که از دیدگاه امام رضا علیه السلام ناپسند و زشت معرفی شده و آن حضرت در برابر کسانی که چنین صفاتی داشته اند، مبارزه نموده است.

احمد بن ابی نصر بزنطی گوید:

امام رضا علیه السلام مرکب خویش را برایم فرستاد و چون به صریا آمدم، همه ی شب را در خدمت آن حضرت بودم. پس از آن که شام برایم آورده شد، امام علیه السلام فرمود تا برایم رختخواب اندازند. یک بالش طبری و یک تشک و لباس خواب قیصری با یک عدد ملحفه ی مروی برایم اورده شد و پس از آن که شام خوردم امام فرمود: آیا می خواهی بخوابی؟

شیوه های ارشادی امام (ع)

گفتم : آری فدایت شوم. پس امام علیه السلام شخصا ملحفه و لحاف را به رویم انداختند و فرمود: خداوند شبت را سلامت گرداند و ما در آن وقت روی پشت بام بودیم.

هنگامی که امام علیه السلام از نزد من پایین رفت، در دل خود گفتم: من از امام علیه السلام کرمات و محبتی دیدم که هرگز کسی آن را ندیده است.

ناگهان آوازی برآمد: ای احمد! و این آواز برای من شناخته نبود تا این که غلام آن حضرت وارد شد.

گفت: آقایم را اجابت کن. من فرود آمدم و به نزد آن حضرت رفتم. امام علیه السلام رو به سوی من کرد و فرمود: دست خود را پیش آر. من دست خود را جلو بردم. حضرت آن را گرفت و فشرد. سپس فرمود:

امیرالمومنین که درود خدا بر او باد، به دیدار صعصة بن صوحان رفت. چون خواست از نزد او برخیز فرمود: ای صعصة به این که تو را عیادت کردم، بر دیگران مباهات نکن و مواظب نفس خویش باش و گمان کن مرگت فرا رسیده است و آرزوها تو را به بازی نگیرند. تو را به خدا می سپارم و درود فراوان بر تو می فرستم.


منابع:

(تحف العقول صفحه ی 445)

(وسایل الشیعه جلد 14 صفحه ی 231 حدیث 3)

(عیون اخبار الرضا علیه السلام جلد 1 صفحه ی 172)

(مستدرک الوسایل جلد 2 صفحه ی 538)

بخش حریم رضوی