خزان فصل کرگدن

در مطلبی که می خوانید، پخش فیلم سینمایی «فصل کرگدن» ساخته «بهمن قبادی» فیلم ساز فراری ایرانی از صدای امریکا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

صدای امریکا ـ نمایش فصل کرگدن

عصر روز نوزدهم بهمن ماه شبکه صدای امریکا در یکی از بخش های خبری خود، برنامه ای با موضوع جشنواره فیلم فجر پرداخت و در این برنامه از منظر یک کارشناس سینمایی، یک منتقد فراری و بهمن قبادی فیلم ساز فراری به نقد و بررسی جشنواره فیلم فجر پرداخت. «بهمن قبادی» کارگردان ایرانی که سال ها پای ثابت جشنواره های داخلی و خارجی بوده، در نظام جمهوری اسلامی ایران درس خوانده، به دانشگاه رفته و بیش از 20 فیلم کوتاه و 5 فیلم بلند سینمایی را در ایران ساخته است. او حتی برای مقطعی طولانی به صورت «چراغ خاموش و بی صدا»، مسوولیت تهیه کنندگی برنامه های مختلفی را برای سیمای برون مرزی ـ سیمای کردی ـ به عهده داشته است. علت فعالیت چراغ خاموش وی در عرصه تلویزیون نیز این بوده که طبق نگره های فکری کارگردانی همچون قبادی، ساخت فیلم روشنفکری با تهیه کنندگی برنامه های تلویزیونی در تضاد است!

همکاران قبادی از شرایط غیر انسانی و غیر حرفه ای حاکم بر پشت صحنه فیلم های او روایت های فراوانی دارند. اینکه چگونه او با دریافت بودجه های کلان از سازمان ها و ارگان های داخلی و بعضا خارجی، عوامل خود را در شرایط بسیار غیر انسانی و با حداقلی از خوراک و غذا اسکان می داد و خودش در شرایطی کاملا متفاوت با عوامل زندگی می کرد!

قبادی در مصاحبه خود با این شبکه فارسی زبان اعلام کرد که از همان اول تمایلی به حضور در جشنواره نداشته است و همیشه با ترس و لرز در این رویداد حاضر شده و با اکراه در راهروهای معاونت سینمایی راه رفته و همین حالا هم از بابت یادآوری خاطرات تلخ آن دوران اندوهگین است و اصلا دوست ندارد دوباره به آن شرایط بازگردد. پس از آن نیز با آسمان ـ ریسمان کردن های مختلف تلاش کرد تا ثابت کند ساخته اخیرش ـ فصل کرگدن ـ فیلمی است که با هزینه بسیار زیاد ساخته شده و حالا سرمایه گذاران فیلم به شدت ضرر کرده اند و از دانلود نسخه های مختلف فیلم گلایه دارند و حالا برای اینکه مخاطبان این فیلم، به نسخه کامل این فیلم دسترسی داشته باشند، این نسخه را در اختیار صدای امریکا قرار داده و رقمی بابت آن پول دریافت نکرده است! نکته جالب توجه اینکه این کارگردان باسخاوت! پیش از این فیلم «کسی از گربه های ایرانی خبر ندارد» را نیز به شکل رایگان به مخاطبان تقدیم کرده بود و مشخص نیست او با چه بودجه ای چنین فیلم های پُرهزینه ای را می سازد و دغدغه ای هم بابت مسائل مالی خود ندارد؟!

فصل کرگدن که جمعه شب بیستم بهمن ماه از همین شبکه پخش شد، ملغمه ای از اتفاق ها و رویدادهای مختلفی است که سازنده اثر با بهره گیری از تخیل فوق مدرن خود! آنها را در بستری از وقایع سیاسی ـ اجتماعی ایران روایت می کند.

شخصیت اصلی این فیلم یک شاعر کرد به نام صالح است که پس از انقلاب از سوی نیروهای انقلابی دستگیر و به زندان می افتد. در این مرحله همسرش نیز به زندان می افتد.  در مقطعی ارتباط آنها با یکدیگر قطع می شود و بعدها در ترکیه بار دیگر این شخصیت ها به یکدیگر می رسند. در این میان شخصیت دیگری نیز حضور دارد که عاشق زن شاعر است و در پی تصاحب او دست به کارهای مختلفی می زند و...

قبادی در این فیلم روابطی از آدم های انقلابی را به تصویر می کشد که حتی در فیلم های هالیوودی ساخته شده درباره طالبان نیز ما به ازاء ندارد! گویی این آدم ها زامبی هایی هستند که از کرات دیگر آمده اند و به درخواست کارگردان، به بخشی از تاریخ معاصر الصاق شده اند. روایت های جعلی، تلاش برای مظلوم نمایی گروهی از اعدامیان که در سوابق آنها، ترورها، اعدام ها و شکنجه مردم عادی ایران و در نهایت همکاری با صدام حسین به چشم می خورد، برخی از فرازهای مهم این فیلم است. سازنده اثر تلاش کرده تا با بهره گیری از گوشه های مبهم تاریخ معاصر، تخیلات خود را به اثر تزریق کند و در ارائه تصویری غیرواقعی از یک انقلاب مردمی، چنان سنگ تمام بگذارد که بعید است تا سال های آینده کسی به گَرد پای وی برسد.

این فیلم ساز مدعی روشنفکری، با بهره گیری از بازیگر شناخته شده تُرک ـ که مخاطبان شبکه های ماهواره ای پیش از این او را در نقش ثمر در سریال عشق ممنوع دیده اند  و نیز آرش، خواننده موسیقی پاپ ـ برگ دیگری از فرصت طلبی خود را رو می کند تا مخاطبان بی علاقه به مباحث سیاسی که در شبکه های ماهواره ای صرفا به دنبال سرگرمی هستند را نیز جذب اثر خود کند.

فیلم «فصل کرگدن» با بهره گیری از نمادها و استعارهای گوناگون سعی می کند تصویری شاعرانه از کلیت داستان ارائه کند اما به نظر می رسد به جز تم فرصت طلبانه اثر، آنچه بیش از همه عجیب و دیدنی است؛ میزان اغراقی است که سازنده اثر در روایت خود به کار می گیرد تا تصویری وارونه از یک انقلاب مردمی ارائه دهد. فرصت طلبی و اغراق، دو ویژگی مهمی است که این کارگردان پیش از این نیز در اغلب ساخته هایش آن را به کار برده و اینگونه توانسته از فیلم سازی متوسط و ناشناخته، به یک سوژه مناسب برای جشنواره های خارجی تبدیل شود.