مهارت های تحصیلی؛ راهی برای موفقیت
افراط در استفاده از تلویزیون و رایانه در روند یادگیری دانش آموزان اخلال ایجاد می کند.
«مهارت های تحصیلی» را فنون و روش های یادگیری موثر می دانند. هم اکنون یادگیری و مطالعه هدفمند نیز مثل بسیاری از فعالیت ها و امور جاری نیازمند فراگیری و مهارت لازم است. هم چنان که برای بهتر زیستن نیازمند کسب مهارت های زندگی اعم از تصمیم گیری، حل مساله و کنترل خشم هستیم برای بهتر و موثرتر آموختن نیز باید خود را به علوم و فنون مربوطه مجهز کنیم؛ چراکه بهترین ساعات زندگی ما صرف آموختن و یادگیری می شود.
این مهارت ها شامل:
است.
تحقیقات انجام شده روی افراد مختلف نشان می دهد، بازده مطالعه در دانش آموزان بسیار متفاوت است. بررسی علل این تفاوت ها، نشان داده علت اصلی این امر آن است که برخی دانش آموزان از فنون و مهارت های لازم برای مطالعه آگاهی دارند و آن ها را نیز به کار می برند، در حالی که اغلب آن ها از مهارت های لازم آگاهی ندارند یا اگر اطلاع دارند از آن ها استفاده نمی کنند و به اهمیت کاربرد آن واقف نیستند.
یکی از مهم ترین این مهارت ها استفاده مفید از زمان یا همان«برنامه ریزی» است. هدف از برنامه ریزی، تحت کنترل درآوردن زمان و استفاده مفیدتر از آن است. فرد با برنامه ریزی صحیح می تواند به میزان قابل توجهی در وقت صرفه جویی کند و از وقت های اضافه نیز برای انجام کارهای مورد علاقه خود مانند گردش با دوستان یا تماشای فیلم استفاده کند. هدف از برنامه ریزی هم جلوگیری از انباشتگی دروس، عقب ماندن از کارها، یاس و دلزدگی از کار و درس و نبود اعتماد به نفس است که وجود چنین مواردی به اضطراب و فشار بر حافظه منجر خواهد شد.
اصول مهارت برنامه ریزی
- برای برنامه ریزی تمام جوانب کار مطالعه را بسنجید و نقاط قوت و ضعف تان را در هر درس مشخص کنید.
- سعی کنید برنامه ای که تدوین می کنید ساده و قابل اجرا باشد. یک برنامه پیچیده و مشکل که تمام وقت شما را در طول روز به طور کامل پر کند، برای شروع کار مناسب نیست.
- خوب است در برنامه خود ساعات آزاد هم بگذارید چرا که بسیار پیش می آید شما در طول روز با موارد و کارهای پیش بینی نشده روبه رو شوید که قبلا زمانی برای آن ها در نظر نگرفته اید.
- در جدول برنامه ریزی خود زمان کافی برای خواب و استراحت بگنجانید. حتی در شلوغ ترین و فشرده ترین روزهای کاری خود نیز استراحت و خواب کافی داشته باشید.
- سعی کنید برنامه ریزی شما متنوع باشد. دروس مختلف را به تناوب طوری در برنامه بگنجانید که مطالب یکنواخت و مشابه به دنبال هم قرار نگیرند.
- چنان چه جهت آمادگی امتحانات برنامه ریزی می کنید، برنامه ریزی شما باید به گونه ای باشد که تا قبل از زمان امتحان همه مطالب را خوانده باشید.
فواید یک برنامه ریزی خوب
- یک برنامه ریزی خوب به ما کمک می کند بهتر و سریع تر به هدفمان برسیم.
- برنامه ریزی باعث افزایش تمرکز می شود. وقتی برنامه ریزی می کنید یعنی ذهن شلوغ خود را مرتب می کنید و به این ترتیب یک گام بسیار مهم در مسیر موفقیت تحصیلی خود برمی دارید.
- برنامه ریزی باعث کاهش اضطراب و فشار روانی ما می شود. اگر ما با برنامه پیش برویم دیگر دلیلی ندارد نگران و مضطرب باشیم.
- برنامه ریزی باعث تقویت اراده و قدرت تصمیم گیری می شود. با یک برنامه ریزی مناسب یاد می گیریم برای به دست آوردن هر چیزی باید اراده کرد و قدرت تصمیم گیری داشته باشیم.
- برنامه ریزی موجب خودنظم بخشی است. انسان منظم یعنی انسانی که برنامه داشته و برای انجام هر کاری زمان و مکان خاص را در نظر دارد.
- با برنامه ریزی، زمان را ذخیره می کنید. ما برای استفاده درست از زمان ناگزیر به برنامه ریزی هستیم. با برنامه ریزی، شما زمان را ذخیره می کنید و می توانید کارهای خود را با توجه به اولویت بندی انجام دهید.
مهارت ایجاد انگیزه
از مهم ترین موضوعات مرتبط با مهارت تحصیلی، انگیزه است. انگیزه به چرایی انجام کار دلالت دارد؛ یعنی ما هر کاری را به دلیل مشخصی انجام می دهیم.
داشتن انگیزه برای انجام هر کاری لازم است و هیچ یک از فعالیت های ارادی انسان بدون داشتن انگیزه رخ نمی دهد.
ازجمله ی این فعالیت ها، مطالعه است که از عوامل اصلی تحقق آن داشتن انگیزه است. بنابراین، انگیزه بیشتر برای مطالعه به یادگیری عمیق تر و پایدارتر منجر می شود.
روان شناسان، انگیزه را آن چیزی می دانند که به آدمی انرژی می دهد و فعالیت های او را هدایت می کند. به رفتار انسان نیرو می بخشد و به آن جهت می دهد.
هم اکنون، بیش ترین مشکل دانش آموزان در کمبود علاقه و انگیزه برای مطالعه و یادگیری است. تجربیات برخی از آنان که با شکست همراه بوده است راه را برای موفقیت های بعدی سد می کند و آنان را از تلاش بیش تر بازمی دارد. این در حالی است که اگر یادگیرنده چند موفقیت پی درپی به دست آورد، انگیزه تلاش و کسب موفقیت در او بالا خواهد رفت.
مهارت مطالعه
شرایط مطالعه، بخشی از روش های مطالعه است که شما را راهنمایی می کند برای درس خواندن چه نکاتی را باید رعایت کنید و چگونه از مطالعه خود سود بیش تری ببرید. بنابراین پیشنهاد می شود این شرایط را به طور دقیق به کار گیرید.
شروع درست:
ابتدا برای این که مطالعه فعال و پویا داشته باشید باید تمام جوانب امر را رعایت کنید. در هر کار، آغاز درست بسیار مهم است. برنامه درسی طوری تنظیم شود که از خواندن کتاب ها هدفی واضح و روشن را دنبال کنید. هم چنین به روش تدریجی درس بخوانید یعنی در طول سال تحصیلی درس بخوانید و خواندن درس ها را به شب های قبل از امتحان موکول نکنید.
نظم و ترتیب:
رعایت نظم از شرایط مهم مطالعه به حساب می آید، چراکه نظم به ایجاد تمرکز حواس کمک می کند. هم چنین وقتی نظم وجود داشته باشد، یادگیری بهتر صورت می گیرد. نظم این امکان را به ما می دهد که از زمان های مطالعه خود استفاده بهتری ببریم و از اتلاف وقت جلوگیری کنیم.
حفظ آرامش:
وقتی گفته می شود با آرامش درس بخوانید و خونسرد باشید به این معنی نیست که تلاش لازم را انجام ندهید، بلکه به این معناست که هنگام مطالعه ی دایم نگران امتحان و آینده نباشید و استرس و دلهره به خود راه ندهید.
نداشتن اعتماد به نفس، ضعف اراده، عدم تصمیم گیری، بی نظمی، حجم زیاد مطالب، تداخل چند موضوع مهم فکری، فشارهای روانی و یادآوری شکست های گذشته موجب ایجاد دلهره، تشویش خاطر و اضطراب می شود که با شناخت صحیح و برطرف کردن آن ها می توان با آرامش کامل مطالعه کرد.
سلامت و تندرستی:
سلامت جسمی و روانی در یادگیری تاثیر به سزایی دارد. برای این که از نظر ذهنی در شرایط مطلوب قرار بگیرید، باید تمام اعضای بدنتان از سلامت کامل برخوردار باشند تا مغزتان کارایی لازم را داشته باشد و بتوانید خود را روی مطالعه و یادگیری متمرکز کنید. اگر طالب موفقیت هستید فقط به فکر درس خواندن نباشید، به سلامت جسمی و ذهنی، استراحت، تفریح، خواب، ورزش و تغذیه خود نیز توجه کنید.
درک مطلب:
یادگیری زمانی به شکل صحیح انجام می شود که هنگام خواندن به معنای مطالب توجه کنیم. سعی کنید هنگام مطالعه مطالب را به خوبی درک کنید تا آن ها را به خاطر بسپارید. برای موفقیت در تحصیل باید مطلب را بفهمید، نه آن که آن را حفظ کنید. مطالبی که به خوبی درک می شود، بهتر در حافظه ثبت و بایگانی می گردد.
مهارت تمرکز حواس
تمرکز حواس به معنای تفکر کامل و صددرصد در مورد یک موضوع نیست، چراکه بعید به نظر می رسد بتوانیم حتی برای پنج ثانیه به طور کامل و مداوم فقط نسبت به یک چیز تمرکز داشته باشیم و بقیه افکارمان را به طور کامل از ذهن خود دور کنیم. بر این اساس می توان گفت تمرکز حواس یعنی به حداقل رساندن عوامل حواس پرتی.
برای این که در کلاس درس تمرکز داشته باشید به این نکات به دقت عمل کنید:
- سعی کنید در کلاس فعال باشید و با سوال کردن در مباحث کلاس، حضوری فعال داشته باشید.
- عوامل حواس پرتی تان را در کلاس شناسایی و آنها را رفع کنید.
- همیشه سعی کنید یک درس از معلم خود جلوتر باشید.
- نسبت به درس، معلم و فضای کلاس عاطفه مثبت داشته باشید.
- در کلاس درس حتما یادداشت برداری کنید.
- با کمرویی خود مبارزه کنید.
- گرسنگی، تشنگی و خستگی موانع تمرکز هستند. قبل از شروع کلاس، این نیازها را برطرف کنید.
برخی روش های افزایش تمرکز حواس و توجه هنگام مطالعه
- یکی از مهم ترین عوامل در تمرکز حواس، علاقه نسبت به موضوع است. وقتی ما به موضوعی علاقه داریم، خود به خود به آن توجه می کنیم و به راحتی آن را به حافظه می سپاریم.
- یکی از راه های ایجاد علاقه به یک موضوع، کسب اطلاعات درباره آن است. هر چه دانش ما در زمینه موضوعی بیش تر باشد، تمایل بیشتری برای آموختن آن خواهیم داشت.
- یکی دیگر از راه های افزایش تمرکز حواس مطالعه در ساعتی از روز است که برای فرد مناسب تر باشد.
- یک روش موثر برای بهبود تمرکز این است که فعالیت خود را هنگام مطالعه افزایش دهید. به جای این که مطالب را به طور یکنواخت از اول تا آخر مطالعه کنید، از راهبردهای متنوعی استفاده کنید.
- یکی از راه های مفید برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه، سوال کردن است. طرح سوال در فرد علاقه و انگیزه ای را برای یافتن پاسخ آن ایجاد می کند و همین امر دامنه تمرکز را افزایش می دهد.
- در مواردی که یک فعالیت خسته کننده به نظر می رسد برای اتمام تکلیف مورد نظر پاداشی در نظر بگیرید. این پاداش بهتر است کوچک باشد و بتوانید در زمان استراحت به آن بپردازید؛ مثلا خواندن یک مطلب کوتاه سرگرم کننده.
مهارت یادداشت برداری
یکی دیگر از مهارت های تحصیلی، یادداشت برداری است. افراد طی دوران تحصیل و حتی بعد از آن اطلاعات زیادی دریافت می کنند که به خاطرسپردن تمام آن ها، امری غیرممکن است. بنابراین تقویت مهارت یادداشت برداری برای همه سودمند خواهد بود.
راهبردهای افزایش انگیزه تحصیلی
- اولین گام برای بهبود انگیزه تحصیلی این است که ببینید چه عواملی ازجمله خواسته ها، علایق و نیازهایتان بر فعالیت های درسی و یادگیری شما تاثیر می گذارد.
- یادگیری مهارت های تحصیلی عامل بسیار موثری در افزایش انگیزه تحصیلی است. در این صورت شما با انتقاد از روش های مناسب در موقعیت های یادگیری، موفقیت بیشتری کسب خواهید کرد و همین امر انگیزه ادامه تلاش را افزایش می دهد.
- شما برای کسب انرژی لازم برای رسیدن به هدف باید انگیزه ای قوی داشته باشید. این انرژی از انگیزه های نیرومند درونی تامین می شود؛ یعنی باید به ادامه تحصیل علاقه مند باشید و نسبت به یادگیری و افزایش معلومات خود احساس نیاز کنید.
- برخورداری از روابط مناسب و احترام آمیز با دیگران بویژه در محیط کلاس و مدرسه، فضای نشاط انگیزی را ایجاد می کند که در این شرایط یادگیری نیز لذتبخش و آسان می شود.
- با آگاهی از افکار و باورهای خود در مورد تحصیل می توانید باورهای نادرست و منفی را کنترل کرده و افکار و باورهای مثبت و منطقی را جایگزین آنها کنید.
- غلبه بر مشکلات و موانع و تسلیم نشدن در برابر آن ها به تدریج اراده و انگیزه شما را نیرومندتر می کند؛ پس هنگام مواجه شدن با سختی ها تسلیم نشوید و حداکثر تلاش خود را به کار گیرید.
- سعی کنید با افراد مثبت نگر، فعال، بانشاط و درسخوان معاشرت کنید و از ارتباط با کسانی که به یادگیری علاقه ای ندارند و به ارزش های اجتماعی پایبند نیستند، دوری کنید.
- داشتن نگرش مثبت به موضوع یادگیری و سعی در به کاربستن مطالب آموخته شده در موقعیت های عملی می تواند باعث افزایش تمایل ما به یادگیری موضوع شود.
- همزمان با رفع نقاط ضعف، بر توانایی ها و قابلیت های خود نیز تاکید کنید. شناسایی ضعف ها نباید سبب شود شما تمام توانایی هایتان را نادیده بگیرید.
- عوامل مختل کننده یادگیری را برطرف یا محدود کنید. زیاده روی در تماشای فیلم و تلویزیون و انجام بازی های رایانه ای از این عوامل به شمار می رود.
- هدف هایی را انتخاب کنید که نیازمند تلاش بوده و امکان دستیابی به آن ها نیز فراهم باشد. تعیین اهداف تخیلی و آرمانی بدون در نظرگرفتن واقعیت های موجود و امکانات، ممکن است شکست های پی درپی را به دنبال داشته باشد.
نکاتی درباره یادداشت برداری
- یادداشت برداری هنگام مطالعه موجب کاهش حواس پرتی شده و در نتیجه دقت و تمرکزتان نسبت به موضوع یادگیری افزایش می یابد.
- یادداشت برداری نوعی تکرارکردن است، بنابراین باعث بیشتر به خاطرسپردن مطالب می شود.
- یادداشت های دانش آموزان از منابع درسی به علت مختصربودن شان بهترین و مفیدترین منبع برای مرور هفتگی و شب های امتحان است. چراکه در یک فرصت کوتاه می توانند آن ها را مرور کنند.
- کسانی که به یادداشت برداری عادت کنند بتدریج یاد می گیرند با نوشتن به افکار خود نظم ببخشند و امور روزانه خود را بهتر انجام دهند.
- یادداشت برداری یک شیوه موثر برای حضور فعال در موقعیت یادگیری (مطالعه یا کلاس درس) و هم چنین شیوه ای برای اندیشیدن و تفکر در مورد موضوع است.
- یکی از دلایل مهم یادداشت برداری تقویت حافظه کوتاه مدت است.
