کلیددار ضریح مطهر
«کلیددار خزانه» در لغت به معنای کسی است که دارنده کلید خزانه و نگهبان مخزن جواهر در دربار سلطنتی و بقاع متبرکه بوده و تابع فرمان خزانه‌دار و در کمال استقلال و اعتبار بوده است. کلیددار خزانه از معتبرترین افراد یک دربار سلطنتی به شمار می‌رفت. به همین ترتیب، شغل کلیدداری ضریح مبارک ائمه اطهار(ع) از شغل‌های مقدس و مهم شمرده می‌شد. در تذکره‌الملوک میرزا سمیعا آمده است: «خزانه‌داران و کلیدداران خزانه از خواجه‌سرایان صاحب‌مقام و مورد احترام بودند.»
احتشام کاویانیان از نویسندگان کشور در بحث تنظیف داخل ضریح مطهر توضیح می‌دهد:
«آن روز، حرم مطهر و رواق‌ها قرق می‌شود و پیش روی مبارک، جلوی ضریح، سفره سفید بزرگی گسترده می‌شود و مدعوین به ترتیب در دیوار غربی متصل به ضریح مقدس می‌ایستند. رئیس خزانه، جعبه‌ای نقره‌ای را که محتوی کلید در ضریح مطهر است، با روپوش ترمه می‌آورد. رئیس اداره بازرسی آستان قدس رضوی کلید را از داخل جعبه برمی‌دارد و به وسیله حاج‌میرزا ابراهیم آشتیانی(خادم و ناظر ضریح مطهر) به کلیددار آستانه می‌دهد. با این تشریفات، در ضریح مطهر باز می‌شود و افراد معتمد با لباسی شبیه احرام وارد می‌شوند و غبارروبی می‌کنند.»
موتمن در «تاریخ آستان قدس» در مورد مراسم غبارروبی و تنظیف ضریح مطهر آورده است: «پس از حضور اشخاص تراز اول شهر، مثل روحانیون، استاندار وقت و برخی از روسای ادارات مهم کشوری و لشکری و نائب‌التولیه آستان قدس رضوی که تمام آن‌ها با حال احترام و خضوع در مقابل ضریح می‌ایستند، رئیس خزانه آستانه، کلید در ضریح را که همیشه در خزانه و در محفظه مخصوص نگهداری می‌شود، از خزانه می‌آورد. سپس کلیددار آستانه که خود نیز از محترمین و روحانیون و موظفین آستان قدس است، در حضور جمع، کلید را از رئیس خزانه می‌گیرد و قفل در ضریح را باز می‌کند. پس از آن دو سه نفر از روحانیان تراز اول که مفتخر و مجاز به خدمت در داخل ضریح هستند، به داخل مشرف می‌شوند.
همان‌طور که گفته شد، منظور از کلیددار حرم همان «کلیددار ضریح مطهر» است که در مراسم غبارروبی و تنظیف، کلید ضریح را می‌آورد و در ضریح را باز می‌کرد. این فرد که معمولا از روحانیان تراز اول شهر مشهد بود، ناظر ضریح مطهر و از خادمان مورد احترام بود. اما «کلیددار کتابخانه» کلید کتابخانه را محافظت می‌کرد تا در کتابخانه را در ابتدای روز باز کند و در پایان روز ببندد. همچنین «کلیددار شربت‌خانه» مسئول نگهداری کلید و محافظت از مواد غذایی موجود در شربت‌خانه آستان قدس رضوی بود.
این کلیدداران، زیرنظر شخصی به نام «کلیددارباشی» انجام وظیفه می کردند که ظاهرا وی جمع کردن کلیدهای موجود در حرم را عهده‌دار بوده است. یکی دیگر از این شغل‌ها، «صحن‌دار» یا «کلیددار صحن جدید» بود که به نظر می‌رسد شخصی بوده است که چون شب‌ها درهای صحن و حرم بسته می‌شده، وی مسئول باز و بسته کردن درهای صحن جدید (صحن آزادی) بوده است.
میرزا‌هاشم حسینی از کلیددارهای بسیار معتمد ضریح بود و از روحانیان شهر نیز محسوب می‌شد.
منبع: آستان قدس رضوی / قبله گاه عاشقان
بخش حریم رضوی
