خلیفه ای خاکی امّا افلاکی

امام على علیه السّلام الگوى كامل فرهنگ ساده زیستى بود. دركمك به همسر، گندم را با آسیاب سنگى آرد مى كرد و در كار خانه حضور جدّى داشت .و در پوشش از لباس هاى معمولى كه عموم مردم مى پوشیدند استفاده مى كرد، خانه اى چون خانه دیگران داشت، و اسـبـى یـا الاغـى كـه هـمـگـان در اخـتـیـار داشتند به كار مى گرفت.

ساده زیستی تا کجا؟

وقـتـى حـضـرت امـیـرالمـۆ مـنـیـن عـلیـه السـّلام بـه عـاصـم بـن زیـاد كـه ترك لذّت هاى حـلال كـرده بـود اعـتـراض كـرد و فرمود كـه نـبـایـد از حلال الهى و از زندگى لازم و مناسب پرهیز کند، عاصم بن زیاد به صورت اعتراض گفت :

یـا امـیـرالمـۆمـنین ! شما هم كه از لباس هاى بسیار ساده و غذاهاى ساده استفاده مى كنید و بسیارى از لذّت هاى حلال را ترك كرده اید!!

حضرت امیرالمۆمنین على علیه السّلام در پاسخ او فرمودند: «واى بر تو، من همانند تو نیستم چون رهبر جامعه اسلامى هستم. همانا خداوند بر امامان عـادل واجـب كـرده اسـت كـه همچون ضـعـیـف تـرین انسانها زندگى كنند تا تهیدستى بر محرومان و فقرا فشار نیاورد.»

این مطلب بیانگر این است که: سادگى در غذا و پوشاك نسبت به مسئولیّت هاى اجتماعى افراد متفاوت است.

خوراك و پوشاك

ألا و ان امامكم قد اكتفى من دنیاه بطمریه و من طعمه بقرصیه. (نهج البلاغه از نامه 45)

اگر امام على علیه السلام را در خوراك و پوشاك با دیگران قیاس كنند كسى را نمی توان یافت كه در این مورد همانند او باشد، زیرا خوراك آن حضرت بسیار ساده و كم و بطور كلى نان جوینى بود كه سبوس آن را پاك نمیكردند و در مدت خلافتش حتى مقدار سابق هم به حداقل خود رسید .

امیر مومنان علی علیه السلام هرگز دو خورش یكجا صرف نكرد چنانكه در شب شهادتش نیز به دخترش ام كلثوم كه براى او نان و شیر و نمك فراهم كرده بود فرمود مگر نمی دانى پدرت تاكنون بیش از یك غذا نخورده است؟ شیر را بردار، همین نان و نمك كافى است!

حضرت باقر علیه السلام فرمودند: به خدا سوگند شیوه على علیه السلام چنان بود كه مانند بندگان غذا میخورد و بر زمین مى ‏نشست، دو پیراهن می خرید و غلامش را مخیر می نمود كه بهترین آنها را بردارد و خود آن یکی را مى‏ پوشید و اگر آستین و یا دامنش بلندتر بود آنرا قطع می كرد. در مدت پنج سال خلافتش آجرى روى آجر نگذاشت و طلا و نقره‏اى نیندوخت به مردم نان گندم و گوشت می خورانید و خود به منزلش می رفت و نان جو با سركه می خورد و هر گاه با دو كار خداپسند روبرو می شد سخت‏ترین آنها را انتخاب می كرد.

ابن جوزى می نویسد روزى عبد الله بن رزین به خانه امام على علیه السلام رفت و دید آن حضرت كمى گوشت و آرد جو با آب مخلوط كرده و در كاسه ‏اى می جوشاند! عبد الله عرض كرد: یا امیر المۆمنین این چه غذائى است كه شما می خورید؟ شما خلیفه مسلمین هستید و تمام بیت المال در دست شما است و شما مجازید كه به اندازه سدّ جوع ( و رفع گرسنگی ) از اغذیه قوى طعام بخورید. ایشان فرمودند: براى والى مسلمین بیش از این جایز نیست!

امام علی علیه السلام در نامه‏اى كه به عثمان بن حنیف والى بصره نوشته است، می فرماید:

من كه امام شما هستم به دو جامه كهنه و دو قرص نان اكتفاء كرده ‏ام در صورتیكه می توانم از جامه‏ هاى حریر لباسى فاخر بپوشم و از عسل و مغز گندم غذاى لذیذ و مقوى تناول كنم ولى هیهات كه هوى و هوس نفس بر من غلبه نماید! آیا به همین قناعت كنم كه بگویند من امام و خلیفه هستم اما در اندوه و پریشانى فقراء شركت نكنم؟ (نهج البلاغه نامه 45 به عثمان بن حنیف)

ایشان مى‏فرمودند:

من در خوراك و پوشاك طورى هستم كه اگر فقیرترین مردم مرا ببیند می تواند در برابر فقر خود صبور و شكیبا باشد زیرا وقتى امام خود را چنین ببیند از وضع و حال خود راضى می شود.

و باز می فرمودند: من می دانم كه كسى مثل من نمی تواند زندگى كند اما آیا بین امام و مأموم نباید وجه تشابهى وجود داشته باشد؟ پس تا می توانید از روش من پیروى كنید.

فرآوری: آمنه اسفندیاری         

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

منابع:

علی علیه السلام کیست؟ ـ  فضل الله کمپانی

الگوهاى رفتارى امام على (علیه السلام) ، جلد اول (امام على (علیه السلام) و اخلاق اسلامى) ـ محمّد دشتى