انحصار طلبی‌های کودکانه!

با شنیدن این جملات اصلا  ناراحت و نگران نشوید چون که  کودکتان اکنون گام‌های بزرگی در جهت شناخت خود، به عنوان فردی جدا از شما برمی‌داد. او اکنون می‌تواند خودش را در آیینه بشناسد و احتمالاً استفاده از ضمایر را آغاز می‌کند؛ حتی ممکن است بتواند تا حدودی خود را در زاویه دید شما قرار بدهد. یکی دیگر از نشانه‌های مهم مهارت خود‌شناسی (self definition)، حس مالکیت است. شاید با توجه به جملات او "پتوی من" "کتاب من" "مامانی من" به نظر برسد که تمام دنیا متعلق به کودک تان است.

در حالی که این رفتارهای به ظاهر خودگرا موجب می‌شود که اکثر والدین نگران تربیت کودکی خودخواه، حریص و احتکار‌کننده شوند، اما در واقع این رفتار برای کودکتان در موقعیت‌های اجتماعی که با همسن و سالان خود قرار دارد، رفتار مفیدی است.

حتماً برایتان جالب خواهد بود اگر تصادفاً بشنوید که فرزندتان به دوستش مى گوید: «مطمئن باش هر وقت خواستى مى توانى با ماشین من بازى کنى.» بچه هاى 4-3 ساله به شدت به متعلقات خود علاقه مندند. پیش دبستانى ها بیشتر روى نیازها و خواسته هایشان تأکید دارند.

با وجودى که کودکان در این سن، معمولاً تمایلى به مشارکت ندارند اما وقتى بزرگترها آنها را تشویق کنند و نمونه خوبى به آنها ارائه دهند، کودکان نیز مى توانند بسیار دست و دل باز باشند. مادرى چنین مى گوید: «روزى پسر 4 ساله ام به پدربزرگش گفت: من نمى توانم در داروهاى شما سهیم باشم، اما شما مى توانید چند تا از سیب هاى مرا بردارید.» دکتر دونالدک فریدهیم از دانشگاه وسترن رى زرو مى گوید: «لازم است مشارکت را به کودکان بیاموزیم، کودک مانند یک فرد خارجى است که باید آداب و رسوم کشور ما را یاد بگیرد».

پیش دبستانى‌هاى انحصارطلب

به طور کلی کودکان فکر مى کنند همه چیز مال آنهاست، ولی بچه هاى 4-3 ساله به طور اخص چنین برداشت مى کنند که فقط چیزهاى خاصى به آنها تعلق دارد. به تدریج که استقلال آنها زیاد مى شود، حس «خود» بودن هم در آنها تقویت مى گردد و به چیزهاى مورد علاقه شان بیشتر گرایش مى یابند. در نتیجه، طبیعتاً از دارایى هایشان حفاظت بیشترى مى کنند. در ابتدا کودکان به خاطر گفته هاى والدین، مربیان و معلمانشان، از خود مشارکت نشان مى دهند. براى این که کودک به طور داوطلبانه از خود مشارکت نشان دهد لازم است که قادر به درک مسائل باشد، که مثلاً هم بازى اش به اندازه او در آرزوى چیز خاصى است. اما این مهارت شناختى و عاطفى، فقط در کودکان ِ سن خاصى توسعه مى یابد. با گذشت زمان کودک شما دست و دل بازتر خواهد شد، چون بعدها با دیدن خوشحالى دیگر کودکان، احساس خوبى در او به وجود مى آید.

دکتر فریدهیم توضیح مى دهد: کودک همچنین تشخیص مى دهد در صورتى که هر چه دارد با دوستش به صورت اشتراکى استفاده کند احتمال این که او هم بتواند از وسایل دوستش استفاده نماید، بیشتر مى شود.

در رابطه با این مسئله به چندین نکته اشاره مى کنیم:

-کودکتان را تشویق کنید تا با شما مشارکت کند: کار ساده اى خواهد بود چون او مى داند که شما اسباب بازى اش را نمى قاپید و گریه و زارى هم نمى کنید. اغلب یکى از اسباب بازى هاى مورد علاقه اش را از او بخواهید و بگذارید براى پس گرفتن آن اسباب بازى خودش از شما تقاضا کند.

- به زمین بازى بروید: بهترین مکان براى آموزش رعایت نوبت به کودکان، زمین هاى بازى است. چون وسایل بازى در این محوطه ها به شخص خاصى تعلق ندارد کودک شما مى بیند که همه براى سوار شدن سرسره و بازى در محوطه شنى باید نوبت را رعایت کنند.

- کودکتان را مجبور نکنید که در همه چیز با دیگران شریک شود: قبل از این که دوستش بیاید، بگذارید خودش تصمیم بگیرد با کدام یک از اسباب بازى هایش مى خواهد بازى کند. پلى گرین برگ سردبیر سابق مجله کودکان مى گوید: «کودکان نباید مجبور باشند که تمام اسباب بازى هایشان را به صورت اشتراکى با دیگران استفاده کنند، این کار باعث مى شود کمتر به اسباب بازى هایشان بچسبند.»

- مطمئن شوید که آنها با چند اسباب بازى مشابه بازى مى کنند: با استفاده از این روش، احتمال این که بچه ها چیزى را که کودک دیگرى با آن در حال بازى است بخواهند، کم مى شود. همچنین به آنها کمک مى کند که با هم بازى کنند. مثلاً با یک قطار و چند ماشین اسباب بازى به خوبى مى توان بازى کرد: وقتى که اتومبیل ها مى خواهند از تقاطع بگذرند، لوکوموتیوران، قطار را نگه مى دارد.

اگر انتظار دارید کودکان نوبت را رعایت کنند، به آنها هشدار دهید و به آن پایبند باشید. چون پیش دبستانى ها، واقعاً به عدالت علاقه مندند. اگر به آنها بگویید: «جفرى براى مدت سه دقیقه مى تواند با این پازل بازى کند و بعد نوبت مایکل مى رسد» آن را کاملاً مى پذیرند. بهتر این است که چون کودکان در این سن درک مبهمى از زمان دارند، برایشان یک دستگاه تعیین کننده زمان قرار بدهید(مثلاً یک ساعت شنی) وقتى کودک منتظر نوبت است تا با اسباب بازی ها بازى کند، کمکش کنید تا کار سرگرم کننده اى بیابد. مى توانید کمکش کنید تا با عروسک ها بازى کند یا یک کتاب با عکس هاى رنگى به او بدهید یا از او بخواهید غذاى ماهى ها را در آکواریوم بریزد.

- اساس مذاکره را به او یاد دهید: وقتى که کشمکشى پیش مى آید، هر دو کودک را بنشانید و درباره اینکه چه کار کنند، صحبت کنید.

- راهکارهاى مشارکت: به دنبال لحظاتى براى آموزش باشی: .مثلاً قبل از این که دوست کودکتان براى بازى بیاید به او یادآورى کنید که لازم است اسباب بازى هایش را با او به طور اشتراکى استفاده کند.

- بگذارید خواهر و برادرها با هم معامله کنند: باید یک قانون مبادله اسباب بازى داشته باشیم. مثلاً اگر پسر سه ساله تان مى خواهد با اسباب بازى که دختر یک ساله تان با آن بازى مى کند، سرگرم شود، باید اسباب بازى را از او درخواست کند و چیز دیگرى آماده داشته باشد تا در عوض به او بدهد. به این روش او احساس مى کند که پسر بزرگى شده است و به خواهر کوچکترش یاد مى دهد که چطور عادلانه بازى کند.

- از او قدردانى کنید: مثلاً به فرزندتان بگویید: متوجه این موضوع بودم که تمام بعدازظهر اجازه دادى پسرعمویت با ملودیکایت بازى کند، تو چه مشارکت کننده خوبى هستى.

منابع: آکاایران/پارسه گرد