دستگاه گوارش
آب، آمینو اسیدها، قند های ساده و اجزای لیپیدها برای بدن ضروری هستند که سلول های بدن انسان به آن ها نیاز دارد اما این مواد ضروری در غذای روزانه ما بسیار كم و در مولكول های مواد غذایی بسیار زیاداند بنابراین می بایست دستگاهی وجود داشته باشد تا بتواند با تبدیل آ ن ها به مواد ضروری نیازهای بدن را تأمین كند، این دستگاه را دستگاه گوارش می گویند.
غدد دستگاه گوارش عبارت اند از: غدد بزاقی، غدد معده، غدد روده، کبد و لوزالمعده
غدد بزاقی شامل غدد بزاقی بناگوش، تحت فکی و زیرزبانی است که ترشحات خود را به دهان می ریزند. عمل بزاق نرم کردن مواد غذایی در هنگام جویدن و هضم برخی از مواد است.
غدد معدی، غددی هستند که تشرح اسید کلریدریک را به عهده دارند. هر غده دارای 2 نوع سلول است، سلول اصلی که اسید ترشح می کند و سلول های جداری.
غدد روده ای در ضخامت بافت مخاطی روده قرار دارند و شامل 2 نوع غده است: یکی غدد برونر و دیگری غدد لیبرکون این غدد ترشحاتی دارند که باعث هضم غذاها می شوند.
دهان
طعم غذا توسط پرزهای چشایی مشخص می شود. بزاق دهان، مخلوطی از آب و آنزیم است که بیشتر این بزاق آب است. مواد موجود در بزاق، كربوهیدارت های موجود در غذا را تجزیه می كنند. مثلا پتیالین كه نوعی آمیلاز (آمیلاز نام آنزیم بزاق است) است نشاسته را به قند تبدیل می كند.
فرآیند گوارش در دهان آغاز می شود. عمل دندان ها و زبان در طول جویدن، غذا را برای بلع به قطعات نرم و كوچك تر تبدیل می كند. در هنگام بلع، زبان لقمه غذا را از گلو به مری می راند. در همین زمان، كام نرم، حفره بینی را می بندد و اپی گلوت كه یک زایده كوچک غضروفی در پشت زبان است، حركت كرده، حنجره را می بندد و به این ترتیب غذا وارد بینی یا حنجره نمی شود.
در طول لوله ی گوارش، غذا به وسیله توالی مداوم انقباضات عضلانی لوله گوارش به جلو رانده می شود. دیواره های لوله گوارش با عضلات صاف پوشیده شده اند. برای راندن لقمه غذا به جلو، عضلات پشت غذا منقبض و عضلات جلوی آن شل می شوند.
منقبق و شل شدن عضلات باعت حرکت کرمی شکل غذا در لوله گوارش می شود که به آن حرکات دودی می گویند
موج دودی برای حركت دادن غذا در طول لوله گوارش، عضلات جداره ها با یك توالی به نام موج دودی منقبض و شل می شوند.
دیواره معده ازسه لایه خارجی، میانی و داخلی تشكیل شده است. لایه خارجی صفاق نامیده می شود. لایه میانی كه از عضلات صاف تشكیل شده است دارای عضلات طولی ،حلقوی و مورب است این عضلات هضم مكانیكی را انجام می دهند و غذا را به روده منتقل می كنند. لایه ی درونی معده كه چین خوردگی های زیادی دارد دارای سلول های ترشح كننده اسید و آنزیم است.
پس از عمل هضم غذا، غذاها وارد خون شده و از آن جا به سلول می روند. به عبور مولكول های ریز مواد غذایی ضروری بدن از لوله گوارش و رسیدن آن به خون جذب می گویند. بیشتر عمل جذب در روده باریک صورت می گیرد.
مرکز یادگیری تبیان - تهیه و تنظیم: فاطمه گودرزی
