تبیان، دستیار زندگی
پرفسور هرمان لَندولْت، استاد بازنشسته دانشگاه مک‌گیل کانادا و مصحح کتاب کشف‌الاسرار است. اندیشه اسلامی مد نظر پرفسور لندولت عمدتاً فلسفه و تصوف در باب متفکرانی هم‌چون ملاصدرا، سجستانی، ناصرخسرو یا مسائلی در اصطلاح‌شناسی فنی آثار اینان است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تصحیح متن هنر است


پرفسور هرمان لَندولْت، استاد بازنشسته دانشگاه مک‌گیل کانادا و مصحح کتاب کشف‌الاسرار است. اندیشه اسلامی مد نظر پرفسور لندولت عمدتاً فلسفه و تصوف در باب متفکرانی هم‌چون ملاصدرا، سجستانی، ناصرخسرو یا مسائلی در اصطلاح‌شناسی فنی آثار اینان است.

پرفسور هرمان لَندولْت،

«عطار، تصوف و اسماعیلیه»، «عزیز نسفی و بحث ماهیت و وجود»، «اندیشه و نظر: عبدالرحمان اسفراینی» از جمله مقالاتی است که هرمان لندولت به نگارش آن پرداخته است. انتشارات حکمت ترجمه دو جلد جشن نامه او را منتشر کرده است.

لندولت در گفت‌ و گوی اختصاصی با مرکز پژوهشی میراث مکتوب بر این اعتقاد است که تصحیح متون نباید به شکل کپی برداری و تقلیدی باشد.

در سال های گذشته اساتید زیادی از کشورهای غربی به تصحیح متون فارسی پرداخته اند. از دیدگاه شما برای تصحیح متون فارسی هم اکنون چه روش هایی وجود دارد و چه باید کرد؟  

باید همین کاری را انجام داد که هم اکنون میراث مکتوب انجام می‌دهد. یادگرفتن روش تصحیح متون، هنر است و تصحیح را نمی توان فقط کپی کرد، بلکه باید فکر کرد به این موضوع که مولف چه می خواسته بگوید. بعضی وقت ها زمانی که متنی را به زبان دیگر ترجمه کنیم، فوراً می بینیم این متن به این گونه نیست که نویسنده گفته است.

به عقیده شما بهترین شیوه ترجمه متون چیست؟ آیا ترجمه کلمه به کلمه می‌تواند موثر واقع شود؟

ترجمه هنر است و نمی شود گفت اول آن کار را باید کرد و بعد این کار را.  آن را باید مثل هنرهای دیگر از استاد آموخت و باید دید چگونه استاد این کار را انجام می‌دهد. این ها میراث مکتوب ایرانی هاست و لازم است این میراث احیا شود و از بین نرود.

 فعالیت مۆسسه مطالعات اسماعیلیه لندن تا چه اندازه، زمینه آشنایی مخاطبان را با متون فارسی فراهم کرده است؟ 

خیلی کم. با وجود این که کتاب های زیادی پخش می شود، ولی اکثریت مردم به آن توجه نمی کنند. برای اینکه، پراکندگی در شهری مثل لندن زیاد است و مردم کمتر کتاب می خوانند. با ادبیات کهن فارسی چندان آشنا نیستند و فقط آن هایی که از اول توجه کرده اند، کتاب می خوانند. برای مثال اگر ترجمه دیوان «ابن هانی» را به یک فرد عامی یا حتی آکادمیک نشان دهید، اصلاً با آن آشنا نیست. فقط آن هایی که در این باره دانشگاه رفته اند، ممکن است کمی متونی مانند منطق‌الطیر را بخوانند، ولی متون مشکل را نمی خوانند.

در گذشته بسیاری از مستشرقین، متون کلاسیک فارسی را ترجمه و تصحیح می کردند. در حال حاضر فعالیت مستشرقین را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا این فعالیت ها می تواند سبب شناخت نویسندگان و شاعران معاصر ما شود؟

من خیلی به این مسئله خوشبین نیستم. برای اینکه همیشه آدم ها استثنایی از سر اتفاق با کسی آشنا می شوند، ولی باقی افراد مراجعه نمی کنند.

در دانشگاه های اروپا درباره موضوع ادیان با دقت تحقیق و بحث می شود و کتاب هایی در این زمینه نوشته می‌شود و این تحقیقاتی که درباره ادیان صورت می‌گیرد، بسیار مفید است.

تصحیح متون را در ایران چگونه ارزیابی می کنید؟

در ایران، این موضوع فرق دارد، چون این آثار میراث فرهنگی مردم است و در حافظه تاریخی مردم ثبت و ضبط می شود.

شما تحقیقاتی نیز درباره ادیان در دست انتشار دارید. در حال حاضر تحقیقاتی که در موضوع ادیان به ویژه در اروپا انجام می شود را چگونه ارزیابی می کنید؟

در دانشگاه های اروپا درباره موضوع ادیان با دقت تحقیق و بحث می شود و کتاب هایی در این زمینه نوشته می‌شود و این تحقیقاتی که درباره ادیان صورت می‌گیرد، بسیار مفید است.

هم اکنون چه آثاری را تألیف کرده اید و چه آثار دیگری در دست نگارش دارید؟

با نُسخ خطی همواره کار داشته‌ام و آثار علاءالدوله سمنانی و نورالدین اصفهانی و نسخه های خطی از ناصر خسرو به خصوص زادالمسافر ـ که کار بر روی آن بسیار دشوار است ـ و یک نسخه خطی از کشف المحجوب ابویعقوب سجستانی که منحصر به فرد است، یعنی نسخه دیگری از آن وجود ندارد و امیدوارم اصل عربی آن پیدا شود را به فرانسه ترجمه کرده ام.

رساله ای نیز در مذاهب و ادیان از اخوان الصفا را در دست ترجمه دارم. اخوان الصفا اثر بسیار مهم و جالبی است و مشخص نیست که آیا این اثر اسماعیلی بوده یا نه و از نظر روحی به آن ها نزدیک است.

وضعیت ترجمه‌هایی را که از قرآن در کشورهای اروپایی انجام شده، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 

ترجمه های قرآن به انگلیسی نسبتاً بد نیست. ترجمه آربری خوب است و شاید در همه جا بادقت نباشد، اما روحیت شاعرانه به انگلیسی نشان می‌دهد و بهتر از ترجمه کلمه به کلمه است که خوانا نیست.

فعالیت مرکز پژوهشی میراث مکتوب را در زمینه تصحیح و احیای متون چگونه می‌بینید؟ پیشنهادی برای ارتقای کار این مۆسسه پژوهشی دارید؟ 

مرکز میراث مکتوب کارهای بسیار خوبی در حوزه تصحیح انجام داده و بسیاری از متن های قدیمی را زنده کرده، ولی بهتر است این مۆسسه علاوه بر کار تصحیح به ترجمه نیز بپردازد و محققان را هم در این زمینه حمایت کند.

بخش ادبیات تبیان


منبع: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی/ میراث مکتوب