احتیاط در مصرف وجوه شرعیه

وجوهات شرعیه که به دست مراجع می رسد برای تقویت اسلام و مسلمین و جامعه مسلمانان است و باید در این راه صرف شود و مرجع تقلید به عنوان متصدی و امین این وجوهات همیشه در معرض تهمت دشمنان و بدخواهان بوده است.

به همین دلیل است که مراجع ما همیشه به این نکته دقت داشته اند و با رعایت احتیاط به مصرف این وجوهات می پرداختند.

حتی مراجع شیعه همیشه متصدیان امور مالی و وکلای خود در وجوهات را از افراد خوشنام ، ساده زیست و با تقوا انتخاب می کردند تا آن ها نیز در مصرف وجوهات احتیاط کنند و خلاف رضایت شرع عمل نکنند.

این کار هم مطابق شرع بود و هم اعتماد مردم را بیشتر می کرد و مقام مرجعیت را بالاتر می برد.

در باره مرحوم میرزای شیرازی یکی از بزرگترین مراجع تشیع می گویند:

" وکلای او در شهرها از امین ترین و عاقل ترین مردم و از میان نیک مردان بودند. و هیچ گاه از اوامر میرزا در وظیفه ای که بردوششان می گذاشت تخلف نمی ورزیدند"[1]

اگر مردم تخلفی از وکیل و امین یک مرجع مخصوصا در امور مالی و وجوهات شرعیه ببینند علاوه بر اینکه دیگر وجوهات پرداخت نخواهند کرد، نسبت به مرجعیت و دین نیز بدبین می شوند و این بزرگ ترین آفتی ست که می تواند به مسلمانان و اسلام وارد شود.

مراجع ما همیشه به وجوهات شرعیه نگاه امانت داشتند و هیچ گاه خود را صاحب آن نمی دانستند، در مدتی که این پول نزد ایشان بود از آن مواظبت می کردند و سرعت و دقت را در مصرف آن رعایت می کردند.

نگاه شیخ انصاری به وجوهات شرعیه بسیار درس آموز است که برای مردمی که می خواهند مراجع خود را بشناسند می تواند بسیار درس آموز باشد؛

روزی شیخ انصاری به همسرش فرمود: وقتی لباس‌های مرا می‌شورید، پساب آنها را نگه‌دار  و دور مریز، همسر شیخ نیز چنین کرد.

استاد اعظم فرمود: آب را بیاور، وقتی حاضر شد رو به همسر کرد و فرمود: بنوش!

- بنوشم؟! این چه دستوری است؟ هیچ عاقل چنین کاری نمی‌کند!

-این مال‌هایی که نزد من است، در نظرم مانند همین آب چرکین است، همان‌گونه که تو نمی‌توانی از این آب بنوشی؛ من هم حق ندارم و برایم جایز نیست، بیش از آنچه اکنون می‌دهم، به شما بپردازم، زیرا این اموال، حقوق فقراست، در مقابل آن شما و سایر مستمندان در نظرم برابرید.[2]

چنین نگاه شیخ انصاری به وجوهات کثیری که به ایشان می رسیده است در هنگام ساده زیستی بود و در عین حال که می توانست با اندک دلیلی برای خود و خانواده نیز استفاده کند، اما با این نگاه جانب احتیاط را رعایت می نمود.

برخی از مراجع ما مصرف وجوهات شرعیه را برای خود، تضییع حقوق فقرا می دانستند.

در مورد مرحوم سید محمد باقر درچه ای می نویسند:

" در سادگی و صفای روح و بی اعتنایی به امور دنیوی گویا فرشته ای بود که از عرش به فرش فرودآمده بود... می فرمود: اگر سهم امام را (برای خودم) بپذیرم ممکن است حقوق فقرا تضییع شود."[3]

مرحوم کلباسی نیز در پرداخت بیت المال احتیاط کافی می کرد و تأکید داشت که با صرفه جویی مصرف شود و از اسراف دوری گزینند.[4]

همین احتیاطات بود که مقامات معنوی والایی را برای مرحوم کلباسی به ارمغان آورد تا جایی که با نماز باران خویش به قحطی اصفهان پایان داد و هنوز مردم به منزل نرسیده بودند که بارانی فراوان شهر را فرا گرفت.

احتیاطاتی که مارجع تقلید ما در وجوهات شرعیه داشتند هم نشأت گرفته از معنویت و زهد ایشان بود وهم مقامات معنوی بالاتری را برای ایشان به همراه می آورد.

مراجع ما حتی با اعتراضات خانواده خود هم به تنگدستی و سختی معیشت، از احتیاط و ساده زیستی خود کوتاه نمی آمدند چرا که همیشه مستمندان شهر را می دیدند و خود را در برابر مردم و خدای خود مسئول و پاسخ گو می دانستند؛

درباره مرحوم آخوند خراسانی آمده است؛

غذایش ساده بود. اطعمه لذیذه را خوش نداشت. وضع طلبگیِ خود را در زمان ریاست نیز تغییر نداده بود... روزگاری که او وسه عروسش در خانه ای بسیار کوچک و هرکدام در یک اتاق زندگی می کردند یک روز فرزند ارشدش نزد پدر آمد و از تنگی جا شکایت کرد آخوند پاسخ داد:

اگر قرار باشد منزلهای این شهر را میان مستحقان تقسیم کنند به ما بیش از این نمی رسد.[5]

اگر زندگی و روش هر کدام از مراجع شیعه را بررسی کنیم به همین ساده زیستی و احتیاط بر می خوریم که با معنویت و زهد عجین بوده و آن ها را به الگویی در میان مردم تبدیل کرده بوده است.

همیشه مراجع ما چنین بوده و هستند و شایستگی های اخلاقی لازم را داشته و دارند و مردم نیز به آن ها اعتماد داشته و دین خود و مال خود را به این ها سپرده اند.

پی نوشت ها :

[1] میرزای شیرازی نوشته آقا بزرگ تهرانی، ص58.

[2] سایت نورپرتال

[3] (سیمای فرزانگان) 437/ به نقل از (همایی نامه)ص 17.

[4] (بیدارگران اقالیم قبله) ص214.

[5] (مرگی در نور)/ 377 ـ 396.

منابع:

سیمای فرزانگان

بیدارگران اقالیم قبله

میرزای شیرازی نوشته آقا بزرگ تهرانی

تهیه و فرآوری: احمد اولیایی، گروه حوزه علمیه تبیان