چگونه همسایه‌ای اخلاقمند باشیم؟

پیشرفت روز افزون تكنولوژی و صنعت اگرچه امكانات فراوانی را برای زندگی بشر فراهم كرده است، اما این پیشرفت با افزایش جمعیت انسان ها نیز همراه بوده است و ناخواسته محدودیت های متعددی را برای زندگی انسان در قرن بیست و یكم به وجود آورده است .

كافی است كمی به عقبتر برگردیم و سری به خانه و شیوه زندگی قدیمی ترها بزنیم ،با یك نگاه اجمالی و گذرا به گذشته ها، خانه های بزرگ و حیات های سر سبز و زیبا  چشم های هر آدمی را به خود خیره می كند ،اما این روزها با افزایش جمعیت هر روز شاهد تخریب این نوع خانه ها و ظاهر شدن برج ها و ساختمان های غول پیكر هستیم، چرا كه دیگر به دلائل مختلف مخصوصا در كلان شهرها امكان زندگی یك خانواده در یك خانه مثلا پانصد متری وجود ندارد .

این تغییر سبك زندگی خواه ناخواه تغییر در رفتار و گفتار و ارتباط با اطرافیان را در پی خواهد داشت و شیوه زندگی در آپارتمان های بزرگ را نیز دستخوش تغییرات مهمی می كند .

این تغییرات به اندازه ای از اهمیت برخورددار است كه جزء یكی از سوالات بیست گانه رهبر انقلاب پیرامون سبك زندگی شده است، سوالی كه همه آپارتمان نشین ها باید به آن یك پاسخ منطقی و اخلاقی بدهند و آن سوال مهم این است : الزامات آپارتمان نشینی چیست، آیا رعایت  می شود؟

در این مقاله بر آن شدیم تا برخی از آیات كلیدی و مهم را كه با فضای آپارتمان نشینی ارتباط نزدیك دارد را بیان كنیم، نسخه های طلایی قرآن مجید كه می تواند بسیاری از مشكلاتی كه هر روز با آن دست و پنجه نرم می كنیم و زندگی را به كام ما و اطرافیان تلخ كرده است را حل و فصل كند .

می توانیم این آیات طلایی  را به عنوان تابلوهایی در ورودی آپارتمان و در مسیر رفت و آمد خودمان قرار بدهیم تا هر روز با عمل كردن به آنها یك ارتباط موثر با همسایه ها  و همچنین یك زندگی لذت بخش را تجربه كنیم :

بهترین همسایه باشید

یكی از آیاتی كه به خوبی می تواند فرهنگ آپارتمان نشینی را برای ما به تصویر بكشد آیه سی و ششم از سوره نساء است كه خداوند متعال به برخی از مهمترین وظایف ما در آن اشاره می كند:

(وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ بِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساكینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبى‏ وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ ما مَلَكَتْ أَیْمانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالاً فَخُوراً : و خدا را بپرستید، و چیزى را با او شریك مگردانید؛ و به پدر و مادر احسان كنید؛ و درباره خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه خویش و همسایه بیگانه و همنشین و در راه‏مانده و بردگانِ خود [نیكى كنید]، كه خدا كسى را كه متكبّر و فخرفروش است دوست نمى‏دارد)( النساء :  36)

همسایه های نمونه چه كسانی هستند؟

این سوال كه از درجه اهمیت بالایی برخوردار است توسط رسول خدا و ائمه اطهار به خوبی پاسخ داده شده است كه به برخی از آنها اشاره می  شود:

1)به همسایه خود مانند مادرت احترام بگذار

همسایه نمونه به كسی گفته می شود كه به بهترین شكل  ممكن احترام همسایه خود را نگاه دارد ،تا جایی كه رسول خدا پیرامون این مسئله اینگونه می فرماید: "احترام همسایه بر انسان همانند احترام مادرش می باشد."(مكارم الاخلاق،ج1،ص834)

2)جویا شدن از احوال همسایه ها

جویا شدن از احوال همسایه ها از جمله مواردی است كه می تواند انسان را به یك همسایه نمونه تبدیل كند چنانچه امیر مومنان علی علیه السلام می فرماید: "از نشانه های همسایگی جویا شدن از احوال همسایه است." (كافی،ج2،ص667)

البته در این میان توجه به این نكته لازم است كه این جویا شدن احوال در حد اعتدال باشد، تا جایی كه فرد متهم به دخالت در امور همسایه ها نشود، چرا كه یكی دیگر از ملزومات مهم آپارتمان نشینی عدم تجسس و دخالت و سر كشی در زندگی انسان هاست .

توجه به این نكته نیز لازم و ضروری است كه یكی از فوائد مهم رعایت كردن فرهنگ همسایگی مخصوصا در آپارتمان ها كه نیاز بیشتری به این مسئله دیده می شود این است كه رعایت فرهنگ آپارتمان نشینی سبب آبادانی خانه ها و همچنین زیاد شدن عمر ها می شود چنانچه امام صادق در این زمینه می فرماید:

(حسن همسایگی خانه ها را آباد و عمرها را زیاد می كند) (كافی،ج2،ص667)

یكی از دلیل های زیاد شدن عمرها ممكن است این باشد كه وقتی در یك مجتمع ،تمام ساكنین خود را ملزم به رعایت آداب و قوانین مربوط به زندگی می كنند زندگی در آن مجتمع لذت بخش خواهد بود و در نتیجه شاهد دور شدن استرس ها و ناراحتی ها خواهیم بود .

اذیت و آزار همسایگان ممنوع

یكی از ویژگی های آپارتمان نشینی این است كه افراد با عقائد و فرهنگ های مختلف در یك مجتمع دور هم گرد آمده و زندگی می كنند كه این اختلاف عقیده ها در بسیاری از موارد سبب اذیت و آزار همسایگان می شود كه از جمله این اختلاف عقیده ها می توان به نگهداری حیوانات در آپارتمان اشاره كرد كه برای برخی یك امر عادی و برای عده ای با توجه به برخی عقائد مذهبی حتی یك ثانیه نیز قابل تحمل نخواهد بود .

آیات الهی به همه ما هشدار می دهند كه انسان ها با هر عقیده و فرهنگی كه هستند حق اذیت و آزار دیگران را ندارند :

(وَ الَّذینَ یُۆْذُونَ الْمُۆْمِنینَ وَ الْمُۆْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبیناً :و كسانى كه مردان و زنان مۆمن را بى‏آنكه مرتكب [عمل زشتى‏] شده باشند آزار مى‏رسانند، قطعاً تهمت و گناهى آشكار به گردن گرفته‏اند.)(الأحزاب: 58) كه یكی از  مصادیق این اذیت و آزار چنانچه در آیه ذكر شده است  تهمت و بهتان  به یكدیگر است .

در اهمیت این موضوع تنها به حدیثی گهربار از امام صادق علیه السلام اشاره می شود كه ایشان فرمودند:

خداوند عزّوجلّ مى فرماید: لِیَأْذَنْ بِحَرْب مِنِّی مَنْ آذَى عَبْدِیَ الْمُۆْمِنَ: آن کس که بنده مۆمن مرا بیازارد اعلان جنگ با من مى دهد. (اصول کافى ، جلد 2، صفحه 35)

یك نسخه طلایی برای آپارتمان نشینی

در هر مجتمعی خواه ناخواه مشكلاتی وجود دارد كه در برخی از موارد این مشكلات سبب بروز برخی از پرخاشگری ها و مشاجرات لفظی می شود، اما نسخه قرآن مجید در این گونه موارد آن است كه هرگز جواب بدی با بدی داده نشود ،چرا كه عمل كردن به این تكنیك می تواند موجی از صمیمیت را در آپارتمانی كه ما در آن زندگی  می كنیم ایجاد كند:

(وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتی‏ هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَكَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ : و نیكى با بدى یكسان نیست. [بدى را] به آنچه خود بهتر است دفع كن؛ آنگاه كسى كه میان تو و میان او دشمنى است، گویى دوستى یكدل مى‏گردد.)(فصلت :  34)

چشم و هم چشمی ممنوع

از آنجایی كه همسایه ها با توجه به رفت و آمدهای روزانه گاهی از فامیل هم به یكدیگر نزدیك تر هستند این صمیمیت و رفت و آمدها می تواند سبب بروز برخی از تجملات و همچنین برتری یافتن از یكدیگر در امور اقتصادی  و در نتیجه عدم رضایت كافی از زندگی شود كه در این زمینه آیات الهی در سوره مبارکه تکاثر به این صفت اشاره کرده است و نمونه ای از مردمی که دنبال چشم و هم چشمی بودند را برای ما بیان می کند که برای اینکه کمبودهای خود را جبران کنند و برتری خویش را بر دیگران ثابت کنند تنها به جمع آوری ثروت و ... اکتفا نمی کردند بلکه مردگان خود را نیز شمارش می کردند تا زیاد بودن جمعیت خود را نیز به رخ دیگران بکشند .

خلاصه كلام آنكه آیات متعددی از قرآن مجید در ارتباط با آداب همسایگی نازل شده اند كه توجه به هر كدام زندگی را برای ما و اطرافیان لذت بخش تر می كند و نشاط و آرامش را در زندگی ما حكمفرما خواهد كرد.