تبیان، دستیار زندگی
علما به عنوان جانشینان امامان معصوم(ع)، هر جا امكانات و شرایط مهیا بوده است، به جهاد با متجاوزان به قلمرو اسلامی پرداخته اند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

در صف مقدم جهاد

آیت الله مدنی

علما به عنوان جانشینان امامان معصوم(ع)، هر جا امكانات و شرایط مهیا بوده است، به جهاد با متجاوزان به قلمرو اسلامی پرداخته اند.

اسلام دینی است كه معارف خود را از طریق استدلال و برهان و بر اساس فطرت پاك انسانی به جهانیان عرضه نموده است و بر همین مبنا نیز تلاش می نماید دنیایی پر از آرامش و صفا را برای بشریت فراهم‌ آورد. اسلام با خون ریزی، ویرانی، نابسامانی و تجاوز به حقوق دیگران سر سازش ندارد، اما باید گفت به هر حال، حیات و زندگی در جهان طبیعت به تلاش و مبارزه دائمی با آفت ها و خطرها بستگی دارد، .

از اینرو در فرهنگ اسلامی، جهاد در راه خدا که بر پایه حق و جلوگیری از تجاوز به حقوق فردی و اجتماعی و ارزش های انسانی استوار شده است، پشتوانه ای قوی برای عزت و سربلندی و نیل به امنیّت و آرامش و استقلال جامعه اسلامی به شمار می رود،

چنانكه پیامبر گرامی اسلام – صلی الله علیه و اله - می فرماید: « جهاد کنید تا مجد و عظمت را برای فرزندانتان بر جای گذارید.»(1)

جهاد در اندیشه اسلامی، یعنی کوشش کردن، کوشیدن به اندازه طاقت، کوشش توأم با رنج، تلاش در کار با آنچه در توان باشد.»(2)

 وقتی جهاد با کلمه فی سبیل الله همراه باشد، مفهوم ویژه ای دارد و هرگونه فعالیت و مبارزه سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، فرهنگی، اقتصادی، با جان و مال و زبان و قلم و فکر را شامل می شود.

هرچند همانطور كه گفته شد، اسلام، نه تنها دین تعدی و تجاوز و ناسازگاری و جنگ نیست، بلکه دستورات و فرامین آن از جمله جهاد، اقدامی انسان دوستانه و در راستای گسترش صلح و امنیت در پرتو حاکمیت الهی و نفی حاکمیت طواغیت و مبارزه با ظلم و بی عدالتی است. و در یک جمله کوتاه، جهاد، یعنی جنگ عادلانه و مقدس برای تحقق ارزش های والای الاهی.(3)

 بر این اساس، جهاد برای حفظ جامعه از دست اندازی طاغیان و ظالمان ضروری به نظر می رسد، به همین خاطر امیر مۆمنان علی- علیه السلام- با تشبیه جهاد به زره و سپر، بر نقش حفاظتی آن تأکید کرده و می فرماید: « جهاد، دری از درهای بهشت است که خداوند آن را بر افراد خاصی از بندگانش گشوده است، و جامه تقوا و پاکی هاست که بر تن آنان پوشانده، و زره استوار الهی است که آسیب نبینند، و سپر محکم اوست که تیر بلا در آن ننشیند. هرکه جهاد را رها کند و ناخوشایند داند، خدا جامه خواری بر تن او پوشاند و فوج بلا بر سرش کشاند و در زبونی و فرومایگی بماند….(4)

بنابراین از منظراسلام، با توجه به اختیار انسان ها در این دنیا، گروهی راه طغیان و سرکشی و ظلم و تعدی به دیگران را بر می گزینند و به فساد و تباهی می پردازند، از این رو ضروری است که یک دین جامع و کامل نسبت به رفع این موانع در مسیر هدایت بشریت، برنامه داشته باشد.

 گاهی طغیان ها و سرکشی ها به گونه ای است که چاره ای جز دفاع و استفاده از زور وجود ندارد و به همین جهت جهاد در اسلام تشریع شده است و رهبران معصوم جامعه اسلامی خود در صف اول جهاد با كفار و منافقان قرار داشتند و پس از آنها نیز علما به عنوان جانشنان ایشان، همین مسیر را ادامه داده و هر جا امكانات و شرایط مهیا بوده است، به جهاد با متجاوزان به قلمرو اسلامی پرداخته اند، كه جهاد علما با استعمارگران انگلیسی در جریان جنگ جهانی اول، بهترین نمونه برای این مورد بشمار می رود.

در سال 1914م. جنگ جهانی اول درگرفت و دولت انگلستان با هدف اشغال متصرفات امپراتوری عثمانی به عراق حمله كرد. از جمله علماى مشهور و مجتهدین بزرگى كه در آن جنگ و جهاد ضد استعمارى شركت جستند این نامها به چشم مى خورد:

مرحوم آقا سید محمد طباطبایى فرزند ارشد آیت الله العظمى سید كاظم یزدى صاحب عروة الوثقى ،آیت الله سید مصطفى كاشانى و فرزند برومندش آیت الله سید ابوالقاسم كاشانى ،آیت الله سید محمد خوانسارى ،آیت الله شخ مهدى خالصى و فرزند ارجمندش شیخ مهدى خالصى زاده و آیت الله شیخ محمد باقر زنجانى كه هر یك در رهبرى نهضت اسلامى پایه گذارى شده توسط میرزاى دوم نقش حساس و تاریخ سازى بعهده داشتند.

این نیروى متشكل به رهبرى روحانیت مبارز در طى مبارزه خود شكستها و عقب نشینیهایى را به قواى انگلیس وارد كرده و از آنان اسیر نیز گرفتند .

در این جنگ خونین و دامنه دار بسیارى از علماء مشهور و روحانیون طراز اول، پیشگام و رهبران مبارزه و آگاه شربت شهادت نوشیدند كه یكى از آنان شهید راه حق، آیت الله زاده یزدى، آقاى سید محمد طباطبائى فرزند آیت الله سید كاظم یزدى بود و عده اى هم در اثر صدمات و آسیبهائى كه در میدان جنگ بر آنها وارد شده بود، بعدا در بستر به شهادت رسیدند كه از جمله این افراد مرحوم سید مصطفى كاشانى پدر مرحوم آیت الله كاشانى بود .(5)

درهر صورت، تاریخ پر فراز و نشیب اسلام، شاهد صحنه های باشكوهی از جهاد مبارزان راه حق با ظالمان و متجاوزان بوده است كه در غالب آنها كه شرایط فراهم بوده است، علما مبارز شیعه با جان بر كفی مثال زدنی، رهبری این مبارزات را برعهده گرفته و رشادت های بسیاری از خود نشان داده اند.


پی نوشت‏ها:

1.    شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت، کتاب الجهاد، باب1 از ابواب جهاد، حدیث16

2.    سید مصطفی حسینی دشتی ، فرهنگ معارف و معاریف، تهران، انتشارات آرایه، واژه جهاد.

3.    مرتضی مطهری، جهاد و موارد مشروعیت آن در قرآن، قم، صدرا، ص74

4.    سید جعفرشهیدی، نهج البلاغه ، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، خطبه 27

5.    عقیقى بخشایشى ،فقهای نامدار شیعه، قم، نوید اسلام، ص ‍ 411

منابع:

قرآن كریم

وسائل الشیعه

تهیه و فراوری: حق دوست، گروه حوزه علمیه تبیان