حدس میزنید این عکس کجاست؟
علوم مختلف با سرعتی سرسام آور در حال رشد و تکامل هستند به طوری که هر روز بعد از بلند شدن از خواب و مالیدن چشمانمان از طریق اینترنت، تلویزیون، رادیو، رسانه های نوشتاری و ... با اخباری رو به رو میشویم که بعد از شنیدنشان دهانمان از تعجب باز میماند و باید دوباره چشمانمان را بمالیم، اما این بار از شدت تعجب!
اخترشناسان و منجمان از آن دست افرادی هستند که باعث می شوند مغز ما از شدت تعجب سوت بکشد. تلسکوپهای غول پیکر و پیشرفته آنها در کنار فناوریهای پیچیده شبیه سازی دادههای دریافت شده از ماهوارههای فضایی باعث شده است این دانشمندان هر روز اخبار جدید و جذابی برای ما داشته باشند.
تلسکوپ فضایی هابل تا امروز نقش به سزایی در دستاوردهای فضایی داشته است و حتما تا به امروز نام آن را بارها شنیده اید اما حالا قرار است تلسکوپی به فضا ارسال شود که جانشین هابل شود: تلسکوپ فضایی جیمز وب. جیمز وب یک تلسکوپ فروسرخ است در حالی که هابل قدرت رۆیت نور مرئی و طولموجهایی از فرابنفش را دارد. قطر آیینه آن 6.5 متر است در حالی که قطر آیینه هابل تنها 2.4 متر است. هابل در فاصله 575 کیلومتری زمین واقعشده و در دمای 77 درجه کلوین کار میکند؛ در حالی که جیمز وب در دمایی سردتر و در فاصله دورتری از زمین کار خواهد کرد. پس با شروع کار این تلسکوپ فضایی باید منتظر اخبار به مراتب تعجب برانگیزتری باشیم!
در سلسله مطالب « حدس می زنید این عکس کجاست؟» قصد داریم شما را با تصاویری که اخترشناسان از جای جای کائنات تهیه میکنند آشنا سازیم. حالا به نظر شما دو تصویر بالا که قسمتی جدا شده از یک عکس کاملند متعلق به چه مکانی هستند؟
تصویر سمت راست: دهانه برخوردی استیکنی
استیکنی بزرگترین دهانه برخوردی روی فوبوس، قمر مریخ است. این گودال به نام کلو آنجلین استیکنی هال (Chloe Angeline Stickney hall) نامگذاریشدهاست که ریاضیدانی برجسته در زمان خود و همسر ستارهشناس معروف، آساف هال (Asaph Hall) بود. آساف هال کاشف هر دو قمر سیاره سرخ در سال 1877 بوده است. دهانه استیکنی با 9 کیلومتر وسعت، نزدیک به نیمی از قطر خود فوبوس را فرا گرفته است. این گودال برخوردی آنقدر بزرگ است که به احتمال زیاد برخورد ایجادکننده آن تا مرز خرد و متلاشی کردن این قمر کوچک پیشرفته است. این تصویر خیرهکننده از استیکنی و محیط پیرامونش که مقداری رنگهایش تقویت شده، توسط دوربین HiRISE نصب شده بر مدارگرد اکتشافی مریخ در زمانی که در مارس 2008 از فاصله حدود شش هزار کیلومتری قمر فوبوس گذرمیکرد، گرفته شده است. گرچه گرانش سطحی جرم سیارکی مانند فوبوس کمتر از یک هزارم گرانش زمین است، اما این رگهها نشانمیدهند که با گذشت زمان مواد سست فرسوده شده و به پایین دیوارههای داخلی گودال سرازیرشدهاند. نواحی مایل به آبی کمرنگ در نزدیکی لبه دهانه نشاندهنده جایگزینشدن سطح نسبتاً تازهای است. منشاء شیارهای عجیب روی سطح این قمر ناشناختهاست اما احتمال دارد به علت ضربه حاصل از برخورد به وجود آمده باشد.
تصویر سمت چپ: ذات الکرسی A؛ نور مرئی و اشعه X
باقیماندهی ابرنواختری ذاتالکرسی A (که پیامد یک تحول ناگهانی کیهانی به شمار می رود) بهراحتی 11 هزار سال نوری از ما فاصله دارد. نور ذاتالکرسی A، که حاصل انفجار مرگبار ستارهای عظیم و پرجرم است، نخستین بار در330 سال پیش به زمین رسید. ابر ذرات بهجامانده از این انفجار که هنوز هم در حال گسترش است، در نزدیکی مرکز این تصویر ترکیبی در محدودهی 15 سال نوری گسترده شده است. در این منظره، دادههای رنگی زمینهای پرستاره و رشتهها و رگههای کمنورتر مواد در انرژیهای نوری مرئی با دادههای تصویری تلسکوپ مدارگرد پرتو ایکس X NuSTAR ترکیبشدهاست. دادههای اشعه X در ته رنگهای آبی که بهصورت رنگهای کاذب نگاشتهشدهاند، رد حلقهی بیرونی پراکنده از موج شوکی درحال گسترش را مشخص کردهاست که انرژی درخشش آن تا 10 هزار برابر انرژی فوتونهای نور مرئی میرسد.
فرآوری: م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تبیان
برگرفته از پایگاه ماهنامه آسمان شب