شکل گیری تمدن اسلامی در نگاه امام و رهبری

قرن ها گذشت و اسلام و مسلمین فراز و نشیب های فراوانی دیدند تا اینکه سال 1357 شد و انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) به پیروزی رسید.

به عقیده بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران، انقلاب اسلامی سرآغاز یک تحول بزرگ در جامعه انسانی بوده است. گرچه این حرف هنوز برای بسیاری درک ناپذیر است اما اندیشمندان بزرگی چون بهشتی و مطهری بر این حقیقت تاکید می کنند که عصر جدیدی با انقلاب اسلامی آغاز شده که نوع نگاه به انسان و نوع نگاه به جهان را تغییر می دهد و دنیای جدیدی را رقم می زند.

برپایی نظامی بر پایه اسلامیت و جمهوریت در کنار یکدیگر و سردادن شعار «نه شرقی، نه غربی» چیزی نبود که برای جهانیان مسبوق به سابقه باشد و در واقع حرف زدن از نظامی که می خواهد در کنار دموکراسی یا مردم سالاری، بر اسلامی بودن خود نیز تاکید کند، برای دنیا تازگی داشت.

از همان ابتدای شکل گیری این نظام امام خمینی (ره) حرف از صدور انقلاب اسلامی به میان آوردند و مطرح کردن این دغدغه در کنار دغدغه های دیگری همچون امت واحده اسلامی و یکپارچگی جهان اسلام برای مبارزه با استکبار جهانی نشان می داد که امام خمینی (ره) غیر از پیروزی انقلاب اسلامی، آرمان بزرگتری در سر دارند و آن، شکل گیری تمدن بزرگ اسلامی است.

این تفکر و این آرمان بزرگ از آنجا ناشی می شد که امام خمینی (ره) این انقلاب را زمینه ساز برقراری حکومت عدل می دانستند؛ چنانچه فرموده اند: « امیدوارم که این نهضت و این انقلاب منتهی بشود به ظهور امام عصر (سلام الله علیه) و امیدوارم که این انقلاب ما به همه دنیا و مستضعفین صادر بشود.»

بر طبق همین امر، می توان مراحل مختلفی را برای شکل گیری تمدن اسلامی متصور بود که مهمترین آنها «انقلاب اسلامی»، «دولت اسلامی»، «جهان اسلام» و در نهایت تمدن بزرگ اسلامی است.

بنابراین شاید بتوان گفت که با شکل گیری بیداری اسلامی در بسیاری از کشورهای اسلامی و در صورت پیروزی کامل این جنبش ها، گام دیگری در مسیر تشکیل تمدن بزرگ اسلامی برداشته شده است.

امام خمینی در یکی از سخنرانی های خود اظهار کردند: «شاه شما را متهم می كند كه مخالف تمدن بوده و گذشته گرا هستید. جواب شما به این مطلب چیست؟ این خود شاه است كه عین مخالف با تمدن است و گذشته گراست. مدت پانزده سال است كه من در اعلامیه ها و بیانیه هایم خطاب به مردم ایران، مصرّا خواستار رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی مملكتم بوده ام، اما شاه سیاست امپریالیست ها را اجرا می كند.

ایشان همچنین در سخنرانی های مختلفی تاکید کردند: «ما می خواهیم ملت ایران غرب زده نباشد و بر پایه های ملّی و مذهبی خویش به سوی ترقّی و تمدن گام بردارد... نهضت ما نهضتی متمدن و پیشرفته است... اول مرتبه تمدن، آزادی ملت است. مملكتی كه آزادی ندارد، تمدن ندارد یك مملكتی كه استقلال ندارد و وابسته به غیر است، نمی شود گفت یك مملكت متمدن است.»

پس از رحلت امام خمینی نیز مقام معظم رهبری بر ضرورت شکل گیری تمدن اسلامی تاکید داشته اند و حتی از «تمدن نوین اسلامی» یاد کرده اند. ایشان نیز همچون امام خمینی، یکی از مظاهر تمدن را پیشرفت در زمینه های مختلف دانسته اند.

ایشان در همین رابطه اظهار داشته اند: «باید ما به دنبال این باشیم كه فرهنگ زندگى را تبیین كنیم، تدوین كنیم و به شكل مطلوب اسلام تحقق ببخشیم. البته اسلام بُنمایه‌هاى یك چنین فرهنگى را براى ما معین كرده است. بُنمایه‌هاى این فرهنگ عبارت است از خردورزى، اخلاق، حقوق؛ اینها را اسلام در اختیار ما قرار داده است. اگر ما به این مقولات به طور جدى نپردازیم، پیشرفت اسلامى تحقق پیدا نخواهد كرد و تمدن نوین اسلامى شكل نخواهد گرفت. هرچه ما در صنعت پیش برویم، هرچه اختراعات و اكتشافات زیاد شود، اگر این بخش را ما درست نكنیم، پیشرفت اسلامى به معناى حقیقى كلمه نكرده‌ایم. باید دنبال این بخش، زیاد كار كنیم؛ زیاد تلاش كنیم.»

مقام معظم رهبری در سخنان دیگری نیز با بیان اینکه "این تمدن نوین دو بخش دارد؛ یك بخش، بخش ابزارى است و یك بخش دیگر، بخش متنى و اصلى و اساسى است"، تاکید کردند که «به هر دو بخش باید رسید.»

ایشان همچنین در جای دیگری تاکید کردند: «من با اطمینان كامل می گویم که هنوز آغاز كار است و تحقق كامل وعده الهی یعنی پیروزی حق بر باطل و بازسازی امت قرآن و تمدن نوین اسلامی در راه است. نشانه این وعده‌ تخلف‌ناپذیر در اولین و مهمترین مرحله، پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و بنای بلندآوزه نظام اسلامی بود كه ایران را به پایگاه مستحكمی برای اندیشه‌ حاكمیت و تمدن اسلامی تبدیل كرد.»

مقام معظم رهبری معنای دقیق تر تمدن اسلامی را نیز چنین عنوان کرده اند: «تمدن اسلامی یعنى تمدنى كه در آن، علم همراه با اخلاق است؛ پرداختن به مادّیات، همراه با معنویّت و دین است؛ و قدرت سیاسى، همراه با عدالت است - یك حركت تدریجى است. البته پُرهیجان است؛ اما هر كس بداند چه كار مى‌كند. هر قدمى كه برمى‌دارد، براى او هیجان‌انگیز است؛ اما این كار عظیم و ماندگار تاریخى، این كارى كه سر و كارش با نسلها و قرنهاست، این را نباید با كارهاى دفعى، جزئى و شعارى اشتباه كرد. این كارى است كه باید گام به گام، هر گامى محكمتر از گام قبل، با نگاه دقیق نسبت به هر قدمى كه برمى‌داریم و با دید نافذ نسبت به مسیرى كه طى مى‌كنیم، همراه باشد.»

این بیانات در کنار دیگر تاکیدات امام خمینی و مقام معظم رهبری، اهمیت این مساله یعنی تمدن بزرگ اسلامی را نشان می دهد و ضرورت توجه بیش از پیش به پیشرفت و توسعه در ابعاد و عرصه های مختلف را اثبات می کند.

حالا این وظیفه مسئولان کشور در ادوار مختلف است که باید به هر برنامه و سیاستی از دریچه این نگاه یعنی دریچه ای به سوی شکل گیری تمدن اسلامی بنگرند اما پرسش این است که آیا این نوع نگاه در بین مسئولان ما وجود دارد؟