تبیان، دستیار زندگی
دکتر فریده مهدوی دامغانی دارای درجهٔ دکتری در زمینهٔ ادبیات اروپا است. او علاوه بر زبان فارسی، بر زبان‌های فرانسه، انگلیسی، ایتالیایی و اسپانیایی مسلط است؛ همچنین به زبان لاتین و پرتغالی نیز آشنایی دارد....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مریم طالبی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

خاطرات شنیدنی از مترجم هفت زبانه

مصاحبه اختصاصی تبیان با دکتر فریده مهدوی دامغانی


دکتر فریده مهدوی دامغانی دارای درجه دکتری در زمینه ادبیات اروپا است. او علاوه بر زبان فارسی، بر زبان‌های فرانسه، انگلیسی، ایتالیایی و اسپانیایی مسلط است؛ همچنین به زبان لاتین و پرتغالی نیز آشنایی دارد. وی تا امروز موفق به دریافت 33 جایزهء ملی و بین المللی شده‌است. اخیرا ایشان به عنوان مترجم برتر انگیسی در جشنواره فارابی برگزیده شد.به همین بهانه پای صحبت های دلنشین وخاطرات ایشان نشستیم :

دکتر فریده مهدوی دامغانی

دکتر فریده مهدوی دامغانی تحصیلات عالی خود را در اروپا گذرانده است. وی تاکنون موفق به ترجمهء 445 کتاب در زمینهء ادبیات کلاسیک و میراث ادبی جهان و نیز انواع آثار اسلامی شده ‌است. در سال 1385 مصادف با 24 ژوئیه 2006، در شهر راونا واقع در ایالت امیلیارمانیا در ایتالیا، با حضور جمعی از مسئولان سیاسی و فرهنگی ایتالیا، نشان «کمُن داتره» را که بالاترین نشان لیاقت در این کشور است، از دست استاندار این ایالت به نمایندگی از رئیس جمهوری ایتالیا دریافت کرد. او نخستین غیر ایتالیایی است که موفق به کسب این نشان ارزشمند گردیده‌است. وی تا امروز موفق به دریافت 33 جایزهء ملی و بین المللی شده‌است. اخیرا  ایشان به عنوان مترجم برتر انگیسی در جشنواره فارابی برگزیده شد.

تبیان : لطفا بفرمایید که چگونه جایزه جشنواره فارابی به شما تعلق گرفت؟

** یک روز، به صورت کاملا تصادفی و در حالی که قصد عزیمت به مشهد مقدس را داشتم تا در کنار همسرم درایام حج و در روز عرفه در آن شهر متبرک و مکرم حضور داشته باشیم با من تماس گرفتند و گفتند که به دو نوبت، برنده جایزه بهترین مترجم سال 1391 شده ام، آن نیز به این دلیل که هم آثار اسلامی را به زبان های خارجی (فرانسوی و انگلیسی و ایتالیایی) ترجمه می کنم هم آثار اروپایی و خاور دور را به فارسی ترجمه می کنم. نخست شگفت زده و سپس خوشوقت شدم. نخست آن که دو سال است که هیچ ترجمه ای به زبان فارسی انجام نداده ام و دیگر آن که هرگز نمی دانستم در کشور عزیزمان و از سوی وزارت علوم، جایزه ای فرهنگی و ادبی تحت عنوان جشنواره فارابی وجود دارد. من تنها می اندیشیدم که جشنواره خوارزمی وجود دارد و بس که آن نیز شامل من نمی گردید!

تبیان: جایزه این جشنواره چیست ؟

**سه لوح تقدیر دریافت داشتم: یک  لوح از سوی وزارت محترم علوبود و دیگری لوح تقدیری از سوی سازمان جهانی یونسکو برای امور فرهنگی و آخرین لوح تقدیر هم از سوی سازمان جهانی آثار اسلامی تحت عننوان آیسسکو. البته برای نخستین بار در طول دوران حرفه ای ام مشاهده کردم (نه تنها بنده ،بلکه تمام جایزه گیرندگان محترم!) که جایزه نقدی این جشنواره برای چند ماه آینده به ما تعلق خواهد گرفت، و صرفا رسیدی به بنده و دیگران داده شد.

دکتر فریده مهدوی دامغانی

تبیان: تا به حال  چند جایزه برنده شده اید ؟

**با این جوایز اخیر، سی و سه جایزه که بیشترشان متعلق به کشورهای خارجی است و نه ایران...

تبیان: جایزه ای که بیشتر از همه دوست دارید کدام است ؟

**جایزه ای که بیش از همه دوست می دارم، جایزه ای است که برای ترجمه صحیفه سجادیه به زبان فرانسوی و برای نخستین بار در جهان در سال 1384 در مرداد ماه دریافت کردم زیرا محل برگزاری جایزه کتاب سال ولایت، آن سال، در مشهد مقدس بود و من بی درنگ پس از این جایزه، برای نخستین بار به همراه دخترم نسیم به عمره ماه رجب مشرف شدیم. بدین شکل، من پیش از عزیمت به مدینه منوره و مکه مکرمه، این توفیق را یافتم که نخست از حضرت علی بن موسی الرّضا علیه اسلام رخصت گرفته و سپس به خاطر تمامی این برکات و توفیقات حرفه ای ام  از آن امام بزرگوار و مهربان تشکر و سپاس خاضعانه خود را بیان کنم و همزمان از این که عازم دیدار از خاندان معظم و عظیم الشأن ایشان (علهیم السلام اجمعین) هستم شادی عمیق و توصیف ناپذیرم را به آن ولینعمت سخاوتمند تمام ایرانیان ابراز دارم. می دانید، من همواره عمیقا در این باورم که عزیمتم به مکه و مدینه منوره را صرفا از عنایات خاص حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دارم. زیرا در روز 18 تیر ماه 1384 یعنی دقیقا ده روز پیش از تولدم در برنامه تلویزیونی کوله پشتی شرکت کردم. آن روز سالروز شهادت بانوی بانوان و سرور زنان عالم حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها بود و پس از صحبت هایی که با آقای حسنی داشتم، ایشان سوال کردند که آیا تاکنون به مکه و مدینه مشرف شده ام یا نه؟ و من نیز با اندوه فراوان به ایشان عرض کردم که سال ها است از کشورهای خارجی انواع جوایز فرهنگی و ادبی دریافت کرده ام و گهگاه نیز در ایران جوایزی به بنده اهداء شده است و از بابت آن ها از دست اندرکاران بسیار ممنونم اما اما اما هرگز هیچ عزیز بزرگواری به این اندیشه نیتفاده است که مرا به مکه و مدینه اعزام نماید و بدین شکل، مرا عمیقا خشنود سازد.

جالب است که تا کاری شیعی را به پایان می رسانم و قصد می کنم سراغ کار دیگری بروم مثلا ادبیات چین یا ادبیات انگلستان، یا فرانسه یا ایتالیا، بلافاصله خداوند مهربان و متعال اثر اسلامی مهم دیگری بر سر راهم قرار می دهد تا این کارهای اسلامی هرگز متوقف نگردد

ظاهرا در آن لحظه مقام معظم رهبری (که خداوند وجود ایشان را برای همه ایرانیان سالم و سربلند نگاه دارد!) مشغول تماشای این برنامه بودند و ایشان با همان کرامت و سخاومت و بزرگمنشی ای که همواره در وجودشان آشکار است دستور فرموده بودند که مراحل اعزام بنده را در اسرع وقت فراهم آورند و همین شد که بنده بلافاصله پس از دریافت جایزه ولایت جایزه دیگری نیز دریافت کردم که همانا هدیه ای از سوی حضرت زهرا سلام الله علیها بود که با واسطه عنایت مقام معظم رهبری برای بنده کمترین مهیا گردید و من حتی توانستم دخترم را که در آن سال شانزده سال داشت همراه خودم به آن سفر ملکوتی ببرم و با هم، آن تجربیات بی نظیر و روح پرور را سهیم شویم.

دکتر فریده مهدوی دامغانی

جایزه بعدی جایزه ی ریس جمهور ایتالیا بود که بالاترین نشان افتخار ایتالیا را به بنده مرحمت کرد. این بالاترین نشان افتخار را برای نخستین بار به یک غیر ایتالیایی دادند. آن نیز به پاس سال ها کار و تلاش برای معرفی مهم ترین آثار ادبیات کلاسیک ایتالیا به ایرانیان عزیز و فرهیخته. در واقع ده سالی می شد که بنده به ترجمه و نشر مهم ترین آثار منظوم و منثور ادبیات قرون وسطایی ایتالیایی و نیز برخی آثار نسبتا مدرن که متعلق به اوائل قرن بیستم بود مشغول بودم که تعداد این آثار به بیش از بیست جلد کتاب از معروف ترین و پرخواننده ترین شاعران و نویسندگان ایتالیایی بود که از جمله می توان دانته و پترارک و لئوپاردی و مونتاله و اونگرتی و کوازیمودو و کاردارلی و اومبرتو اکو و بسیاری دیگر را نام برد.

تبیان: خاطره ای که در این سال ها دوست داشتید و هنوز شیرینی اش را حس می کنید برایمان می گویید؟

**سال 85 خدمت مرحوم آقای محمد شریف مهدوی (که خداوند روح ایشان را در بالاترین و بهترین مکان بهشت جای دهاد!) در سازمان حج کار می کردم. در آن سال خطبه غدیر خم را به فرانسه و انگلیسی ترجمه کرده بودم. از ایشان خواهش کردم که دستور فرمایند و آن ترجمه ها در موسم حج و درست در روز هجدهم ذیحجه چاپ شود و در اختیار زائران قرار بگیرد، ایشان هم از هیچ کمکی مضایقه نکردند و با همان مهربانی و سخاوت و علاقه مندی والایشان به انجام دادن هر کاری که موجب رونق بخشیدن به آثار اهل بیت علیهم السلام اجمعین بود درخواست بنده را پذیرفتند. بالاترین افتخاری که خداوند مهربان نصیبم کرد این بود که در روز 18 ذی الحجه رو به روی در طلایی رنگ و زیبای خانه خدا نشستم و نیک در می یافتم که حضرت امیرالمونین علیه السلام به من اجازه داده بودند که به ترجمه این کار نائل گردم. ایشان همچنان به من اجازه دادند که متن ترجمه خودم را همانجا به زبان فرانسوی و انگلیسی بخوانم.

مشغول خواندن ترجمه فرانسوی به با چشمانی گریان و روحی بسیار خوشبخت بودم که ناگهان خانمی به همراه دخترشان که از اصفهان مشرف شده بودند به نزدیکم آمدند با این تصور که شاید من یک زائر هندی یا پاکستانی هستم. ایشان با ایما و اشاره و به تصور این که من هیچ فارسی نمی دانم ترجمه خودم را به خودم هدیه کردند . اما من با چهره ای خندان و متبسم به ایشان توضیح دادم که اینها متن ترجمه «خودم »هست و بعد به نشانه ادب دستشان را بوسیدم. (اما به گمانم این بانوی نازنین هرگز به درستی متوجه نشدند که من دقیقا چه مطلبی را به ایشان بازگو کرده بودم!! به هر حال، این یکی از قشنگ ترین خاطرات عمرم بود  و هست!)

تبیان: شما به چند زبان مسلط هستید؟ و کدام را بیشتر از همه دوست دارید ؟

**اسپانیایی، ایتالیایی، فرانسه، انگلیسی، لاتین که بیشتر برای کارهای  تحقیقاتی و یا قرون وسطایی است، و متاسفانه عربی را بلد نیستم و طبیعاً کسی که اسپانیایی و ایتالیایی را هم بلد باشد پرتقالی را هم متوجه می شود. ولی امروزه، زبان اسپانیایی را کنار گذاشته ام و دیگر صرفا به سه زبان فرانسوی و انگلیسی و ایتالیایی مشغولم و طبیعتا بیشتر از همه زبان فرانسوی را دوست دارم. گر چه اخیرا صحیفه سجادیه را نیز به زبان ایتالیایی و برای نخستین بار در دنیا ترجمه کرده ام. اما پس از فرانسوی، طبعا ایتالیایی را دوست می دارم.

تبیان: چرا زبان فرانسه رو بیشتر از همه دوست دارید؟

**به خاطر ادبیاتش و فرهنگ غنی آن کشور و نیز به این دلیل که  من بیشتر در فرانسه بزرگ شدم. مثلاً وقتی که مشغول کارهای خانه یا آشپزی یا برنامه ریزی های درونی هستم به آن زبان می اندیشم و در ذهنم فارسی فکر نمی کنم.

تبیان: بعضی به دنبال زیاد کردن عناوین ترجمه هایشان هستند. بعضی هم روی یک کار تمرکز می کنند، ولی شما هم در تنوع هم در تعدد ، هم در محتوا و هم در کیفیت کار بسیار موفق هستید. چطور اینها را با هم جمع کردید؟

**مشکل ما در ایران این است که اگر ناشر نباشی ناچاری بنا به خواسته ناشر عمل کنی. من ده - پانزده سال اول کارم چون ناشر نبودم مجبور بودم هر چه را که ناشرها می گفتند ترجمه کنم. اما از سال 1374 به بعد خودم و همسرم دفتر نشری گرفتیم و تمام کتابهایی را که دوست می داشتم به فارسی بازگردان کنم ترجمه کردم و البته با موفقیت های فراوانی نیز به یاری پروردگار روبرو شدیم. کما اینکه در سال 1379 به عنوان ناشر برگزیده انتخاب شدیم.

دکتر فریده مهدوی دامغانی

اما من چون ترجمه کارهای دینی و ادبیات کلاسیک جهان را دوست داشتم لازم می دیدم که با آثاری که خودم می دانم از چه اهمیتی برخوردارند وارد کار شوم و به ترجمه و نشر آن ها اقدام ورزم.

در حال حاضر تنها دوست دارم کارهای مربوط به اهل بیت علیهم السلام را انجام بدهم. جالب است که تا کاری شیعی را به پایان می رسانم و قصد می کنم سراغ کار دیگری بروم مثلا ادبیات چین یا ادبیات انگلستان، یا فرانسه یا ایتالیا، بلافاصله خداوند مهربان و متعال اثر اسلامی مهم دیگری بر سر راهم قرار می دهد تا این کارهای اسلامی هرگز متوقف نگردد. کما این که اینک مشغول ترجمه آخرین جلد ازاصول کافی به زبان فرانسوی و برای نخستین بار در دنیا هستم و امیدوارم که خداوند مهربان همچنان توفیقات خود را شامل حالم سازد و پیوسته قادر باشم از این نوع آثار مهم و جاودانه شیعی به زبان های خارجی ترجمه کنم انشاالله!

مصاحبه: مریم طالبی

بخش دانش و زندگی تبیان