تعقیبات نماز صبح

در این طرح درس، دانش آموزان با یک سری مباحث از سلسله آموزش های نمازخانه ای مقطع راهنمایی مرتبط با تعقیبات نماز صبح آشنا می شوند.

اهداف درس:

آشنایی دانش آموزان ـ بحثِ یک از سلسله آموزش های نمازخانه مقطع راهنمایی ـ با تعقیبات نماز صبح، آثار بی توجهی به نماز و غفلت از نماز، تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها، سجده شکر، فضیلت والاى دعاى متصل به نماز

وسایل لازم:

امکانات پخش صوت

تخته جهت یادداشت کردن نکات روی آن ( یا چنان چه تخته در اختیار ندارید از یکی از دانش آموزان بخواهید به عنوان دبیر جلسه نکاتی را که بعد از پاسخ دانش آموزان، شما تکرار کردید یادداشت نماید)

مفاتیح به تعداد دانش آموزان ـ چنان چه چنین امکانی در مدرسه شما نیست می توانید روز قبل از همه بخواهید که با خود بیاورند یا این که با استفاده از لینک زیر برگه ی مخصوص تعقیبات نماز صبح را دانلود و به تعداد دانش آموزان تهیه نمائید ـ

جهت دانلود متن دعاهای تعقیبات نماز صبح کلیک کنید.

طرح درس:

این بار در بحث آموزش تعقیبات مطابق رویه جلسات گذشته عمل نمی کنیم. از آن جا که برخی اذکار وارد شده نیاز به تکرار دارد مثلا صد مرتبه أَسْأَلُ اللَّهَ الْحُورَ الْعِینَ .لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِینُ و جنبه آموزشی و آشنایی ندارد؛

ابتدا به ساکن از دانش آموزان با توجه به آموزش های جلسات گذشته بخواهید مفاتیح را بگشایند و خود تعقیبات نماز صبح را بیابند.

فرازهای اول را با توجه به دلیلی که ذکر شد می توانید تنها به صورت مرور بخوانید و بگذرید هر چند که با توجه به طولانی بودنش توصیه نمی کنیم.

با تکیه بر کوتاه بودن این ذکر و با توجه به اینکه برخی بچه ها در این سن معمولا هنوز عادت به برخاستن و ادای فریضه صبح پیدا نکرده اند و با پرهیز از القای وحشتی که موجب کنار گذاشتن اصل عمل شود!

مطالب زیر را تبیین فرمائید:

1. آثار بی توجهی به نماز

کسانی که به نماز به عنوان تکلیف و خواست الهی بی توجهی کنند و آن را کوچک بشمارند خداوند نیز به خواسته‏ها و اعمال آنان توجهی نخواهد داشت.

ابتدا برای دانش آموزان مصادیق بی اعتنایی به نماز را با مثال های روشن که مبتلا به آنان است یکی یکی روشن فرمایید و بعد برای هر مثال حدیث مرتبط را با توجه به فضای کلاس بیان فرمائید.

امام صادق علیه السلام می‏فرمایند: من تهاون بصلاته من الرجال و النساء ابتلاه الله بخمس عشره خصله…الثانیه یضیق علیه قبره و الثالثه تکون الظلمه فی قبره… ؛ هر زن و مردی که به نمازش بی‌اعتناء باشد خداوند او را به پانزده چیز مبتلا می سازد… و قبر بر او تنگ و تاریک می گردد.

به عنوان مثال بگویید: دیده شده که برخی نوجوانان هم سن و سال شما که می دانیم در میان جمع ما کسی انشالله این طور نیست نماز را به سرعت می خوانند و هنگامی هم که از آنان می پرسیم فلانی چرا نماز را این گونه، بی کیفیت اجرا می کنی؟ مگر نمی دانی که در برابر معبود ایستاده و با پروردگارت سخن می کنی؟

به شوخی می گویند که ما تند می خوانیم تا خیلی مزاحم خدا نباشیم !

همین جا دبیر محترم باید از فرصت نهایت استفاده را ببرند و خوب برای بچه ها جا بیندازند که برخی مسایل را هیچ گاه نباید به وادی شوخی کشانید؛ بلکه در کمال جدیت و هوشیاری باید به آن توجه داشت چرا که مثلاً ما در لبه پرتگاه هیچ گاه شوخی نمی کنیم که کمی بخندیم چرا که هر آن بی توجه خطری بی بازگشت و جبران ناپذیر خواهد داشت که همانا مرگ است و حال آن که خدای نخواسته اگر در این وادی خبط و خطایی از ما سر بزند الی الابد متضرر خواهیم بود.

نمازی که با سهل ‌انگاری و تحقیر خوانده شود مورد قبول خداوند متعال قرار نمی‏گیرد.

امامِ ما صادقِ آلِ محمد علیه السلام می‏فرمایند:

انّ اللّه عزوجل لایقبل الاّ الحسن فکیف یقبل ما یستخف به ؛

خداوند جز نیکو را نمی‏پذیرد پس چگونه آن را که مورد استخفاف واقع گردیده است بپذیرد.

نمازی که آورنده آن به آن بی مهری و بی توجهی دارد، چگونه مشمول قبول خداوند قرار گیرد ؟!

یا در پاره ای اوقات مشاهده شده که وقتی از فردی می پرسند که چرا این قدر سبک و به سرعت نماز می خوانی می گوید کار دارم و باید زود بروم ....

امامِ ما صادقِ آلِ محمد علیه السلام  می‏فرمایند:

إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فِی الصَّلَاهِ فَخَفَّفَ صَلَاتَهُ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِمَلَائِکَتِهِ أَمَا تَرَوْنَ إِلَى عَبْدِی کَأَنَّهُ یَرَى أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِ غَیْرِی أَمَا یَعْلَمُ أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِی ؛

وقتی بنده‏ای نماز خود را با عجله و شتاب به پایان می‏برد و آن را کوتاه می‏کند خدا به ملایکه می‏فرماید:

آیا نمی‏بینید بنده‌ی من چگونه نماز خود را کوتاه می‏کند گویا می‏پندارد که بر آوردن حوائجش به دست غیر من است (که اینگونه عجله می‏کند.) آیا نمی داند برآوردن حوائجش به دست من است.

بنابراین نمازِ صحیح، لزوماً زمان مشخصی ندارد و نمی توان گفت مثلاً آقای ... درست می خواند که نیم ساعت نمازش به درازا می کشد بلکه همین که عبارات صحیح و با توجه ادا شود ما به وظیفه خود عمل نموده ایم.

در این جا ما مجدداً دبیر محترم را از ترساندن یا بزرگنمایی های خلاف واقع پرهیز می دهیم مبادا که نوجوان بترسد و از هیبت آن اصلِ عمل را کنار بگذارد.

2. گفتگوی ملک نماز و انسان نمازگزار

برخی از روایات تصویر و تمثیلی را برای نماز ترسیم نموده‏اند که بر حسب آن، نماز به صورت ملکی با انسان به گفتگو می‏نشیند گاه تشکر می‏کند و گاه گله‏مند می‏شود.

در روایتی امامِ ما صادقِ آلِ محمد علیه السلام می‏فرمایند: وقتی نماز در وقت خود اقامه نگردد و بی دقّت ارایه شود با صورتی سیاه و تاریک به سوی انسان باز می‏گردد. می‏گوید: مرا ضایع کردی خدا تو را ضایع کند. و اگر در وقت خود اقامه شود برای انسان دعا می‏کند و می‏گوید: همان گونه که مرا حفظ و احترام نمودی خداوند تو را حفظ کند.

3. فضیلت والاى دعاى متصل به نماز

برای اتصال بحث  و منتج شدن به تعقیبات این گونه زمینه چینی می کنیم که امامِ ما حضرت مولی الموحدین امیرالمومنین علی علیه السلام می فرمایند:

من جلس فى مصلاة ثانیا رجلیه یذکر الله – تبارک الله و تعالى – وکل الله – عزوجل – به ملکا یقول : ازدد شرفا تکتب لک الحسنات و تمحى عنک السیئات و تبنى لک الدرجات حتى ینصرف

کسى که درجایگاه نمازش بنشیند، و به ذکر خداى تعالى و به تعقیبات بپردازد خداوند فرشته اى را بر او مأمور و موکل مى گرداند که به وى مى گوید:

اى نمازگزارى که مشغول به دعا هستى، به شرف و کرامت و فضیلت خود بیفزا (یعنى بیشتر و زیادتر دعا کن ) که از براى تو حسنات ثبت مى گردد و سیئات و بدی هایت محو و نابود مى شود و درجات براى تو افزون مى گردد و این گفتگو ادامه دارد تا وقتى که او از دعا و تعقیباتش فارغ شود.

سعی کنید مطابق رویه جلسات پیشین بر معنا و مفهوم این دعا خوب با بچه ها کلنجار بروید به نحوی که معنا تمام فرازهای آن در صفحه ذهن دانش آموزان نقش بندد تا بتوانند با آن ارتباط برقرار کرده و اُنس بگیرند.

نهایتاً به عنوان جمع بندی چنان چه فضا می طلبید بگوئید:

برابر آن چه از روایات استفاده مى شود، تعقیبات (علاوه بر کمال نماز و قبولى آن) سبب فراوانى روزى است.

و مۆمن تا هنگامى که پس از نماز، در ذکر خداوند است، گویا در نماز است و ثواب نماز را دارد، و دعا پس از نماز واجب، از نماز مستحب بهتر است.

از ائمّه اطهار علیهم السلام در تعقیبات نماز، دعاهاى فراوانى براى امور دنیا و آخرت وارد شده است، و چون بهترین عبادت جوارحى و بدنى، نماز است و تعقیباتى که وارد شده است در تکمیل نماز و رفع نواقص آن نقشى مۆثّر دارد و هم چنین سبب ترفیع درجات و آمرزش خطایا و گناهان است و براى به دست آوردن حاجات نیز مفید است.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: محمد حسین بنکدار

تنظیم: مریم فروزان کیا