اوضاع مسکن در 24 سال گذشته
مسکن یکی از مشکلات اساسی امروز جامعه است. چرا که از اولین الزامات تشکیل زندگی داشتن خانه است. در این نوشتار اوضاع مسکن در طول سال های گذشته بررسی شده است...
بررسی سیاستهای مسکن دولتهای مختلف نشان میدهد همه دولتها سیاستهای حمایتی را برای خانهدار کردن اقشار هدف در برنامههای خود داشتهاند، اما میزان موفقیت آنها برای اجرایی کردن این طرحها متفاوت بوده و بستگی به توان دولتها و تعامل آنها با بخش خصوصی داشته است.
طبق گزارش وزارت مسکن، نرخ رشد قیمت مسکن در بسیاری از مناطق شهر تهران در بهار 84 نسبت به فصل قبل و فصل مشابه سال قبل منفی (کاهشی) بود. بدین معنا که به هنگام روی کار آمدن دولت احمدینژاد، بازار مسکن روند نزولی داشت و نمیتوان رشد قیمت مسکن در دولت نهم را ادامه حرکت بازار مسکن در دوره قبل، دانست.
هرچند این دولت شوق شدیدی برای خدمت مردم داشته و دارد، اما تکرار چرخه معیوب اتخاذ سیاستهای نادرست اقتصادی از سوی دولتمردان، بیتوجهی به هشدار کارشناسان، اصرار لجوجانه بر تداوم برنامههای غلط و کنار گذاشتن تدریجی مدیران کارشناس اما منتقد سیاستهای غلط اقتصادی دولت، موجب وقایع زیانباری چون رشد دست کم 4 برابری قیمت مسکن شده است.
اکنون دولتمردان نیز به خوبی واقفند که واقعه تلخی چون گرانی 4 برابری خرید و اجاره مسکن، بیش از همه به زیان اقشار متوسط و کم درآمد جامعه شده و قشر مرفه بیشترین سود را از سیاستهای دولتهای نهم و دهم بردهاند.
موفقیت دولتها در اهداف کلی بخش مسکن ارتباط مستقیم با سیاستهای حمایتی دولت برای اقشار هدف دارد. بررسی آماری واحدهای مسکونی ساخته شده با اتکا به سیاستهای حمایتی دولت نشان میدهد در دولتهای هاشمی رفسنجانی و خاتمی یعنی طی 16 سال تنها 340 هزار واحد مسکونی برای گروههای هدف دولت ساخته شد و این در حالی است که در دولت احمدینژاد و در قالب مسکن مهر تا سال آینده که پایان کار دولت دهم است بالغ بر 5/2 میلیون واحد مسکونی یعنی 7 برابر دولتهای قبلی مسکن تحویل گروههای هدف میشود.
کارشناسان بر این باورند که هرچند دولتهای قبلی هم تلاش میکردند با اجرای سیاستهای حمایتی بخش مسکن را به سوی اهداف مورد نظر خود سوق دهند اما بهدلیل عدم نقش جدی دولت در این سیاستها به اهداف اصلی خود نتوانستند برسند اما در هفت سال فعالیت دولت احمدینژاد بالاخره سیاستهای مسکندار شدن اقشار هدف دولت که همانا اقشار کم درآمد هستند به واقعیت پیوسته و دیگر تنها روی کاغذ نمانده است.
آمار و اطلاعات اقتصادی حاکی است دوران سیاستهای تعدیل اقتصادی و خصوصیسازی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر بخش مسکن بود. اعطای تسهیلات ویژه برای سازندگان مسکن استیجاری از جمله مهمترین راهبردها و برنامههای دولت سازندگی بود
هاشمی چقدر برای محرومان خانه ساخت؟
دوران سیاستهای تعدیل اقتصادی و خصوصیسازی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر بخش مسکن بود. اعطای تسهیلات ویژه برای سازندگان مسکن استیجاری از جمله مهمترین راهبردها و برنامههای دولت سازندگی بود.
هدف این برنامه تولید یک میلیون و 582 هزار واحد مسکونی شهری بود که سهم بخش خصوصی از این میزان 95 درصد در نظر گرفته شده بود. اگر چه تحقق عدد مذکور هیچ گاه در دولت هاشمی رفسنجانی محقق نشد! با تکیه برآمار، این مقطع را میتوان دوران افزایش قیمت زمینو مسکن هم دانست.
در این دوران واگذاری زمین از طرف سازمان زمین شهری همچنان ادامه یافت ولی در پایان دوره و آغاز فروش تراکم در شهر تهران زمین را از کنترل دولت خارج کرد.در دور دوم ریاست جمهوری هاشمی تأکید بیشتری بر آزادسازی اقتصادی، تکنرخی کردن ارز و آزادی واردات به عمل آمد. همچنین کاهش دخالت دولت و استفاده از سازوکار قیمت به عنوان دو شعار اصلی مطرح شد. در چنین شرایطی در بخش مسکن نیز همانند سایر بخشهای اقتصادی از شدت دخالت و تأثیرگذاری دولت در بازار کاسته شد. توجه به مسکن ارزان قیمت، حل مشکل اسناد مسکن روستایی، بازسازی مناطق جنگزده، استفاده اقتصادی از زمین بهعنوان سیاستهای راهبردی دولت در بخش مسکن طرح شد.
در کنار این برنامه های نسبتاً جامع اما آمارها چیز دیگری را گواهی می دهد. خانه دار شدن خانواده های کم درآمد ایرانی هیچ گاه به واقعیت نپیوست. از سوی دیگر در راستای کمک به اقشار کم درآمد، مقرر شد دولت از سازندگان واحدهای با زیربنای کم حمایت بهعمل آورد همچنین دولت از طریق پرداخت بخشی از سود تسهیلات اعتباری تلاش کرد توان خرید اقشار کم درآمد را افزایش دهد اما واقعیت این است که این برنامه نیز هیچ گاه محقق نشد.
نیمی از وعده های هاشمی محقق نشد
بررسیهای انجام شده از سوی مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت راه و شهرسازی نشان میدهد دولت سازندگی طی این سالها در بسیاری از موارد به اهداف مورد نظر خود دست نیافته است. بدون احتساب ساخت و ساز بخش خصوصی طی دو دوره ریاست جمهوری دولت هاشمی تنها 70 هزار واحد با سیاستهای حمایتی دولت در قالب مسکن اجتماعی ساخته و به گروههای هدف واگذار شد.
سابقه مسکن در دولت خاتمی
در شروع کار دولت سید محمد خاتمی، بخش مسکن وارد رکود شده بود و بر حل مشکل کم درآمدها و آزادسازی بازار مسکن تأکید میشد اما همچنین حمایت از کوچکسازی و انبوهسازی مورد تأکید بود. در این سالها بر نقش سیاستهای پولی و تسهیل شرایط اعطای وام مسکن تأکید زیادی میشد.
اما بررسی میزان ساخت و ساز طی این سالها نشان میدهد هرچند در سال 80 در کل مناطق شهری مسکونی پروانه ساخت 390 هزار واحدمسکونی اخذ شد که فراتر از هدف برنامه بود اما تمرکز ساخت و ساز در تهران این موفقیت را کم اعتبار کرد.
در این دوران طرحهایی مانند مسکن استیجاری برای بهبود شرایط مسکن صورت گرفت اما در عمل وضعیت مسکن اقشار آسیب پذیر حتی تنزل هم یافت و بر ابعاد اسکان غیررسمی افزوده شد.
بررسیهای کارشناسان نشان میدهد سیاستهای مسکن در دوران ریاستجمهوری خاتمی در سالهای اول به نوعی تحتتأثیر سیاستهای مسکن دولت هاشمی بود و در سالهای بعد نیز بهعلت عدم کار کارشناسی در بخش مسکن و اولویت دادن تصمیمهای سیاسی بهجای تصمیمهای کارشناسی بخش مسکن نتوانست کارنامه قابل قبول ارائه دهد.
آمار مۆید این مسئله است که در طول دوران ریاست جمهوری خاتمی تنها 270 هزار واحد مسکونی با سیاستهای حمایتی دولتی و در قالب طرحهای استیجاری به دست گروههای هدف رسید.
سیاستهای مسکن در دوران ریاستجمهوری خاتمی در سالهای اول به نوعی تحتتأثیر سیاستهای مسکن دولت هاشمی بود و در سالهای بعد نیز بهعلت عدم کار کارشناسی در بخش مسکن و اولویت دادن تصمیمهای سیاسی بهجای تصمیمهای کارشناسی بخش مسکن نتوانست کارنامه قابل قبول ارائه دهد
احمدی نژاد برای مسکن چه کرد؟
بر اساس گزارش وزارت مسکن (منتشر شده در تابستان 1385)، متوسط قیمت یک متر مربع مسکن آپارتمانی در شهر تهران در بهار 1384 یعنی در آستانه روی کار آمدن دولت احمدی نژاد معادل 587 هزار تومان بود.
بالاترین متوسط قیمت معامله شده در بهار 1384 مربوط به منطقه 3 و با قیمت یک میلیون و 74 هزار تومان بود. کمترین قیمت متوسط معامله شده نیز در منطقه 20 با 347 هزار تومان تعلق داشت.
این در حالی است که گزارش مرکز آمار (منتشرشده در فروردین 1391) نشان میدهد متوسط قیمت خرید و فروش هر متر مربع زیربنای مسکونی معامله شده از طریق بنگاههای معاملات ملکی در شهر تهران در تابستان سال 90 معادل 2 میلیون و 83 هزار تومان بوده است. با یک مقایسه ساده مشخص میشود میزان افزایش قیمت مسکن در دوره احمدینژاد بیش از 5/3 برابر بوده است؛ البته بدون در نظر گرفتن جهش باورنکردنی قیمت مسکن در 1.5 سال اخیر!
بر اساس همین آمار، در میان مناطق 22 گانه شهرداری تهران، بیشترین متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای مسکونی معاملهشده در منطقه یک با 3 میلیون و 471 هزار تومان و کمترین آن در منطقه 18 با یک میلیون و 46 هزار تومان بوده است.
طبق آمارهای دولت، همچنین متوسط اجارهبهای یک مترمربع مسکن در شهر تهران در بهار 1384 معادل 2750 تومان بود که این رقم در تابستان سال گذشته به 11 هزار تومان رسید، که نشانه 4 برابر شدن هزینه اجاره نیز هست.
این آمار در حالی است که از تابستان سال گذشته تاکنون بازار مسکن با رشد جهشی جدیدی مواجه شده که طبق محاسبات غیررسمی در این مدت شاهد افزایش 20 تا 30 درصدی قیمت خرید و اجاره بهای مسکن در سطح تهران بودهایم. بنابراین با انتشار آمار رسمی در این مدت، مقدار افزایش قیمت مسکن در دولت احمدینژاد از 4 برابر هم فراتر خواهد رفت.
مسکن مهر مُسکنی که عمل نکرد!
طرح مسکن مهر به عنوان شاخصترین سیاست دولت نهم به بزرگترین طرح عمرانی کشور تبدیل شد. در قالب مسکن مهر، تا پایان کار دولت دهم 5/ 2 میلیون واحد مسکونی یعنی هفت برابر دولت های قبلی، مسکن ساخته خواهد شد. آخرین آمار مسکن مهر حاکی از تکمیل 814 هزار و 105 هزار واحد است که با احتساب مسکن مهر خودمالکی به حدود 2/1 میلیون واحد میرسد. گفتنی است مابقی واحد های مسکن مهر نیز با پیشرفت های فیزیکی بالای 60 درصدی در حال تکمیل است.
بدون شک مهمترین برنامه حمایتی دولت احمدی نژاد در بخش مسکن واگذاری زمین 99 ساله است که توانسته قیمت زمین را از قیمت مسکن حذف کند و دستاوردهای زیادی از جمله جلوگیری از افزایش بیرویه قیمت مسکن، شفافسازی قیمت ساخت مسکن، توسعه انبوهسازی، استفاده از مصالح نوین را به ارمغان آورد.
به نظر می رسد با مقایسه آمار ساخت مسکن در دولتهای مورد بررسی حاکی از آن است که سیاستهای حمایتی دولت احمدینژاد به دلیل حضور جدی دولت در این عرصه به استناد آمار از موفقیت بیشتری برخوردار بوده
به نظر می رسد با مقایسه آمار ساخت مسکن در دولتهای مورد بررسی حاکی از آن است که سیاستهای حمایتی دولت احمدینژاد به دلیل حضور جدی دولت در این عرصه به استناد آمار از موفقیت بیشتری برخوردار بوده، بهگونهای که با استناد به این آمار میتوان گفت تعداد واحدهای مسکونی که با سیاستهای حمایتی دولت ساخته و بهدست گروههای هدف رسیده، حدود 7 برابر دولتهای قبلی است.
اما باید در پایان تاکید کرد به دلیل آن که طرح مسکن مهر به درستی مکان سنجی نشده است و هنوز زیرساخت هایی مانند آب، برق، گاز مدرسه و فضای تفریحی و فرهنگی برای آن ایجاد نشده است، صاحبان آن ها با مشکلات متعددی درگیرند به طوری که بسیاری از واحدهای آن خالی از سکنه بوده و مردم تمایلی برای استفاده از این واحدها ندارند.
منبع : جهان نیوز
مطالب مرتبط: